روح‌الله نجفی با اشاره به آیه 7 سوره آل‌عمران:
آیات محکم قرآن عبرت‌های تحقق‌یافته و متشابهات عبرت‌های آینده است
گروه اندیشه ــ عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به نظریه خود در باب آیه هفتم سوره آل‌عمران، بیان کرد: با توجه به نظر اهل لغت، یکی از معانی حکم به معنای قضی است و قضی نیز به معنای تمام شده است، بنابراین می‌توان گفت که مراد از محکمات، عبرت‌های تحقق‌یافته است و متشابهات نیز عبرت‌هایی را شامل می‌شود که هنوز محقق نشده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست «نگرشی نو به محکم و متشابه»، امروز، 23 آذرماه با حضور جمعی از اساتید دانشگاه و علاقه‌مندان، در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی برگزار شد.
روح‌الله نجفی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی ضمن ارائه نظریه خود در مورد آیه هفتم سوره آل‌عمران «هُوَ الَّذِى أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَبَ مِنْهُ ءَایَتٌ مُّحْکَمَتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَبِ وَ أُخَرُ مُتَشَبِهَتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِى قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَبَهَ مِنْهُ ابْتِغَآءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَآءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّ سِخُونَ فِى الْعِلْمِ یَقُولُونَ ءَاَمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ الْأَلْبَبِ»، بیان کرد: برای فهم آیه هفتم سوره آل‌عمران، باید بدانیم که در این آیه با یکسری کلیدواژه‌ها مواجه هستیم که عبارت از «آیه»، «محکم»، «متشابه»، «فتنه»، «تأویل» و «راسخان در علم» است. آنچه که شما به عنوان تفسیر قرآن به قرآن شنیدید، اگر در این آیه مورد نظر قرار گیرد، گره آیه باز می‌شود و عجیب است که این کار تاکنون به این شکل انجام نشده است.
وی تصریح کرد: اولین کلیدواژه «آیه» است. متبادر ذهنی ما از آیه، همین آیات شماره‌گذاری شده قرآن است و این‌طور می‌فهمیم که آیه هفتم آل عمران، می‌گوید دو دسته آیه داریم؛ محکمات و متشابهات و جالب اینکه همه نظریاتی که داده شده، بر این اساس است که آیات محکم و متشابه داریم و اگر این‌طور باشد، باید یک آیه محکم و آیه دوم یک سوره متشابه دارد، اما اگر به طرفداران این نظریه بگوییم با معیار خود بگویید آیه یکم محکم است یا متشابه؟ نمی‌توانند پاسخ دهند. لذا این کار را نکرده‌اند، با اینکه صرف و نحو قرآن را بیان کرده‌اند، اما در این زمینه این کار نشده است.
نجفی در ادامه افزود: البته این کار هم شدنی نیست و اگر آیات را به معنای همین شماره‌ها بگیریم، این شدنی نیست و من مدعی هستم که آیه همین شمارگان نیست و وقتی که پیامبر(ص) قرآن را می‌خواند، این شمارگان نبود و مصحف اصلی در زمان عثمان نیز شماره‌ای ندارد و بعداً شاهد این هستیم که عدد مکی، مدتی یا کوفی داریم. بنابراین آیه به معنای نشانه است. همانطور که اهل لغت گفته‌اند، تمام کاربردهای آیه به معنای علامت و نشانه است و بسیاری از مواضع این نشانه بیم‌دهنده و عبرت‌آموز است. لذا این معنا در قرآن زیاد است که آیه به معنای نشانه باشد. معنای آیه‌العبره نیز در قرآن فراوان آمده و در آیه 158 سوره شعرا همین معنا را داریم.
وی بیان کرد: در ادامه دارد که پاره‌ای از آیات محکمات هستند که محکمات، وصف آیات است. یعنی پاره‌ای از قرآن عبرت‌هایی است که وصفی دارد و محکم است. حکم نیز مترادف با قضا است و در آیات قرآن داریم که «إِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»، و در آیات مشابه به جای حکم، یفصل و یقضی را داریم. بنابراین ریشه حکم، به قضا و فصل نزدیک است و یکی از معانی برای قضا نیز به پایان بردن است. در لسان‌العرب آمده که قضای یک چیز، به معنای احکام آن است که به معنای انجام دادن است. لذا محکم مترادف با مقضی است. امر مقضی نیز یعنی کاری که تمام شده است و آیات محکم یعنی عبرت‌هایی که به انجام رسیده است. پس پاره‌ای از قرآن عبرت‌هایی است که انجام شده است، مانند عذاب قوم هود، ثمود و عاد. اینها عبرت‌آموز هستند و ثانیاً اینها برای امت‌های قبل بوده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: این عبرت‌هایی که انجام شده و تحقق‌یافته نیز «ام الکتاب» است. «ام» مرکزی است که بقیه چیزها به او ملحق می‌شود. در انذارنامه قرآن نیز عبرت‌های تحقق‌یافته، «ام‌الکتاب» است، یعنی مرکز این انذارنامه محسوب می‌شود و در ادامه آیه نیز دارد که دیگر آیات متشابه هستند. یعنی عبرت‌های دیگر متشابه هستند و تشابه به معنای همانند است.
وی در ادامه افزود: سیاق این آیات می‌گوید که مراد از متشابه یعنی همانند محکمات هستند و نکته کلیدی نیز همین نکته است. یعنی این دسته دوم که متشابهات هستند، با محکمات شباهت دارند. در قرآن داریم که برخی از وعده‌ها محقق شده است، اما برخی دیگر نیز برای شما محقق نشده و شبیه محکم است؛ یعنی شبیه اتفاق‌هایی است که برای امت‌های قبل افتاده است و برای شما نیز محقق خواهد شد.
نجفی بیان کرد: در ادامه نیز می‌گوید، کج‌دلان دنبال وعده‌هایی می‌روند که محقق نشده است، که این نیز در قرآن شواهد زیادی دارد. برای نمونه در آیاتی داریم که مخالفان پیامبر(ص) به ایشان می‌گفتند که در عذاب ما تعجیل کن. اما چرا طلب عذاب می‌کردند؟ به این دلیل که فتنه بخواهند و ضمیر در تأویله نیز به قرآن برمی‌گردد.
وی در ادامه افزود: واژه کلیدی دیگر نیز «فتنه» است که فتنه را به معنای ابتلا و امتحان گرفته‌اند. در بسیاری از آیات، فتنه به معنای بلا به کار می‌رود که یکی از وجوه معنایی فتنه نیز عذاب است. به جهنمیان گفته می‌شود که فتنه یعنی بلای خود را بچشید، لذا فتنه یعنی بلا و تأویل نیز همانطور که اهل لغت گفته‌اند، به معنای عاقبت و فرجام امر است که در حقیقت روز قیامت مشخص می‌شود که این انذارنامه به کجا می‌رسد. هنوز تأویل قرآن برای آنها نیامده، یعنی عاقبت و فرجام آن برای آنها نیامده است.
نجفی بیان کرد: در ادامه آیه نیز اشاره به راسخان در علم دارد که مصداق این راسخان در علم علمای یهود هستند و در یکی از آیات سوره نساء نیز شاهد این مدعا وجود دارد. در تفسیر زمخشری می‌گوید، کسانی که در فضای نزول قرآن مشهور به درس و علم قدسی بودند، یهودی‌ها بودند. در مقابلِ کج‌دلان، این علمای یهود هستند که بر هدایت خود باقی می‌مانند و قرآن را تصدیق می‌کنند یا دست کم تکذیب نمی‌کنند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
