رهیافت فلسفی به واژه «حق» در قرآن کریم در فصلنامه «آموزه‌های فلسفه اسلامی»

به گزارش ایکنا؛ بیست و ششمین شماره از دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی «آموزه‌های فلسفه اسلامی»، به صاحب امتیازی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مدیر مسئولی سیدحسن وحدتی شبیری و سردبیری رضا اکبریان منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «تبیین و ارزیابی فهم صفات الهی از منظر میرزامهدی اصفهانی»، «رابطه عالم مثال و عالم طبیعت از دیدگاه علامه طباطبایی و شیخ اشراق»، «برهان قوه و فعل از منظر فلسفه مشاء»، «صورت‌بندی معنایی مدنیت در کتاب تهذیب الاخلاق ابن مسکویه»، «نقش دانش ریشه‌شناسی در رهیافت فلسفی به واژه «حق» در قرآن کریم»، «بازشناسی مفهوم طبیعت در فلسفه سهروردی در پرتو نقد صورت نوعیه»، «فاعلیت یا قابلیت نفس در ادراک جزئیات و بررسی نتایج حاصل از پذیرش هر یک در اندیشه صدرا»، «تحلیل ماهیت نشانه از منظر سوسور و فارابی»، «تاملی بر نظریه علم حصولی پروردگار به آفریدگان پیش از آفرینش»، «برخی از اندیشه‌های منطقی سمرقندی و نظر ابتکاری علامه طباطبایی در اجزای قضیه»، «بررسی تطبیقی «هویت استعلایی انسان» در اندیشه هیدگر و ملاصدرا»، «مطالعه تطبیقی علت تامه و ناقصه در فلسفه با سبب و شرط در علم اصول».

رهیافت فلسفی به واژه «حق» در قرآن کریم

در طلیعه مقاله «نقش دانش ریشه‌شناسی در رهیافت فلسفی به واژه «حق» در قرآن کریم» آمده است: «واژه «حق» یکی از پرکاربردترین واژه‌ها در قرآن کریم است که با وجود وضوح ظاهری، معنای دقیق آن نیازمند ریشه‌شناسی است و در قرآن کریم، در بیش از ۳۰ معنای مختلف، همچون‌ الله، پیامبر‌، قرآن، اسلام، عدالت، صدق، کعبه، حظ و...، به کار رفته است که نشانگر غموض مفهوم این واژه در قرآن کریم است. در این پژوهش با استفاده از دانش ریشه‌شناسی و معناشناسی تاریخی، ارتباط کاربردهای متنوع این واژه با محوریت اصل لغوی «وجود» تبین می‌گردد. این رهیافت نو به واژه «حق» ضمن تایید پاره‌ای برداشت‌های فلاسفه از واژه حق، به مستند اصل اعتبار اجتهاد لغوی، می‌تواند راهگشای تفسیر فلسفی بسیاری از آیات دیگر در قرآن کریم باشد که فلاسفه به خاطر دوری از متهم شدن به تفسیر به رای، به جهت عدم مبنای لغوی، به آن استناد نکرده‌اند. همچنین می‌تواند تاثیری بر رتبه‌بندی موضوعات مختلف وجود از حیث اهمیت و ثمرات آن داشته باشد.»

عالم مثال و عالم طبیعت از دیدگاه علامه طباطبایی

در چکیده مقاله «رابطه عالم مثال و عالم طبیعت از دیدگاه علامه طباطبایی و شیخ اشراق» می‌خوانیم: «بحث از رابطه عالم مثال و عالم طبیعت، یکی از مسایل مهم فلسفه اسلامی است. شیخ اشراق در رد نظریه مشاییان در مورد مادی بودن صور خیالی و برای تبیین برخی دیگر از مسایل فلسفه خود، نظریه عالم مثال را طرح کرده است. علامه طباطبایی نیز از جمله فلاسفه معاصر است که نظریات قابل توجهی در مورد عالم مثال و رابطه آن با عالم طبیعت بیان نموده است. در این نوشتار، ابتدا دیدگاه دو فیلسوف در مورد عوالم هستی و ادله آن ها در اثبات عالم مثال تبیین شده است. آنگاه به تحلیل رابطه عالم مثال و عالم طبیعت در محورهایی همچون نظریه خیال و ابصار، صور موجود در آینه و اطلاع از امور غیبی در نظر شیخ اشراق، و محورهایی همچون رابطه طولی و تشکیکی عوالم، علیت عالم مثال نسبت به عالم طبیعت، وجود کمالات عالم طبیعت در عالم مثال و تبیین رو‌یاهای صادقه و کیفیت ادراک حسی از نظر علامه طباطبایی پرداخته شده و در پایان، مطالبی در مورد نقاط مشترک و متمایز دیدگاه های این دو فیلسوف و چالش های هر دیدگاه بیان شده است.»

علم حصولی پروردگار به آفریدگان پیش از آفرینش

در طلیعه مقاله «تاملی بر نظریه علم حصولی پروردگار به آفریدگان پیش از آفرینش» می‌خوانیم: «در این پژوهش به تحلیل دیدگاه استاد فیاضی پرداخته شده است. صدرالمتالهین با توجه به قاعده بسیط الحقیقه و از طریق اثبات کمالات وجودی موجودات ممکن در ذات حق تعالی، به تبیین علم حضوری خداوند به موجودات در مقام ذات می‌پردازد. استاد فیاضی معتقد است که این دیدگاه دارای اشکالاتی است. اشکال مبنایی آن است که تفسیر ملاصدرا از تشکیک وجود، مستلزم تناقض است و اشکال بنایی این است که این دیدگاه از اثبات علم خداوند به ممکنات معدوم و ممتنعات، ناتوان است. نگارنده پس از تبیین وحدت مفهومی، تشکیکی و شخصی وجود، به این نتیجه دست یافته که اشکال مبنایی مذکور وارد نبوده و استدلال صدرالمتالهین بر علم حضوری خدا، مبتنی بر وحدت تشکیکی وجود است، در حالی که اشکال مبنایی در ارتباط با وحدت شخصی وجود است. در مورد اشکالات بنایی، بیان شده که هرچند اثبات این نحوه از علم حضوری برای خداوند به لحاظ روش‌شناسی دارای ضعف‌هایی است، اما رای نهایی صدرالمتالهین، همان علم اجمالی در عین کشف تفصیلی است که به صورت علم حضوری است. در ادامه، نظریه استاد فیاضی درباره علم حصولی پروردگار به آفریدگان قبل از آفرینش، مورد بررسی قرار گرفته است.»