امامی قریب با سیره‌ای غریب / درس‌هایی از سیره رضوی برای کاهش پرونده دادگاه‌ها

حجت‌الاسلام سیدعلی سجادی‌زاده، استادیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح دو سیره امام رضا(ع) پرداخت که اگر در جامعه معاصر از آن پیروی شود، بخش قابل توجهی از مشکلات مرتفع خواهد شد و گفت: ائمه معصومین(ع) از جمله امام رضا(ع) در ابعاد مختلف الگو هستند و اگر کسی به این الگوها توجه کند، زندگی‌ای توأم با خوشبختی و همراه با رضایت خواهد داشت.

ائمه معصومین(ع)؛ نخبگان اقتصادی

وی ادامه داد: یکی از مؤلفه‌های رفتاری امام رضا(ع) و اجداد مطهر ایشان، نه به حرف بلکه در عمل، ساده‌زیستی بود که در عین داشتن ثروت و توانمندی مالی صورت می‌گرفت. حضرت رسول(ص) نیز با وجود توانمندی مالی زندگی ساده‌ای داشتند و حضرت زهرا(س) با وجود داشتن باغ بزرگ و پررونق فدک، دعا می‌کردند: «خدایا مرا همیشه قانع قرار بده». امام رضا(ع) نیز همانند ائمه دیگر جزء نخبه‌های مالی و اقتصادی عصر خود بودند، ولی با وجود داشتن امکان تجمل‌گرایی و زندگی مجلل، از آن پرهیز می‌کردند.

استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی یکی از دلایل نابسامانی‌های زندگی کنونی را که موجب می‌شود زن و مرد بیش از گذشته کار کنند تا از پس خرج زندگی برآیند، زندگی نه برای خود که برای چشم دیگران بیان کرد و گفت: بخشی از زندگی مردم دیگر برای خودشان نیست، بلکه برای چشم و نگاه دیگران است. این چشم و هم‌چشمی به حدی است که افراد حاضرند پول بیشتری را برای خرید کالای مشابه از مراکز خرید مجلل بپردازند اما همان کالا را از یک مغازه معمولی نخرند.

وی تصریح کرد: در تجمل‌گرایی هدف تأمین نیازها نیست، بلکه در اصل نشان دادن نحوه تأمین نیازهای غیرضروری است. این نگاه هم برای خود فرد و هم برای دیگر اعضای خانواده مشکل ایجاد می‌کند و رضایت از زندگی را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر مسئله تجمل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی انتهایی ندارد و موجب می‌شود که فرد بخش قابل توجهی از زندگی، وقت و درآمد خود را صرف خرید کالاهایی کند که داشتن آنها ضرورتی ندارد ولی احساس کند اگر این کالاها را نخرد از دیگران عقب می‌ماند و احساس ناخوشایندی خواهد داشت.

سجادی‌زاده در تحلیل سیره ساده‌زیستی امام رضا(ع) گفت: اگر در جامعه‌ای عده‌ای توان خرید هر آنچه را که می‌خواهند داشته باشند، باید برای اینکه دلی نسوزد، کسی احساس فقر نکند و خصلت بد سیری‌ناپذیری در خرید و تجمل را در خود ایجاد نکنند، به دنبال ساده زیستی بروند. البته جای عمل به این سیره در بخش قابل توجهی از مردم و مسئولان خالی است.

صبر و تحمل در برابر مخالفان و منتقدان

وی بخش دیگری از سیره‌ رفتاری امام رضا(ع) را صبر و تحمل در برابر مخالفان و منتقدان بیان کرد و ادامه داد: امام رضا(ع) با نخبگان و پیشوایان مذاهب و مسلک‎های مختلف مناظره می‌کردند اما علاوه بر این مناظره‌ها در زندگی شخصی نیز در برابر توهین‌کنندگان و تهمت‌زنندگان بسیار صبور و شکیبا بودند و بیان می‌کردند که اگر تو راست می‌گویی خدا ما را بیامرزد و اگر راست نمی‌گویی خدا تو را بیامرزد.

این استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: بخش قابل توجهی از پرونده‌هایی که در دادگاه‌های کشور مطرح می‌شود صرفاً به این سبب دانست که یک فرد نتوانسته حرف یا توهین فرد دیگر را تحمل کند و به دلیل ناشکیبایی، مشکلات بزرگی را به وجود آورده است. هم‌اکنون هزاران پرونده خانوادگی در دادگاه‌ها وجود دارد که به دلیل عصبانیت یکی از اعضای خانواده و تصمیمات اشتباه افراد تشکیل شده است. یکی از سخنان امام رضا(ع) که باید آویزه گوش ما باشد این است که وقتی ناراحت می‌شوید هیچ کاری نکنید، هیچ حرفی نزنید و هیچ تصمیمی نگیرید، چراکه وقتی انسان عصبانی و ناراحت است تصمیم‌های اشتباه و خطرناک می‌گیرد و پشیمانی به بار می‌آورد. جای عمل به این حدیث در جامعه ما به لحاظ فردی و برخوردهای اجتماعی خالی است.

حجت‌الاسلام سجادی‌زاده در پاسخ به اینکه چرا سیره امام رضا(ع)، برخلاف یاد و نام و زیارت ایشان، در ایران غریب است؟ گفت: امام رضا(ع) می‌فرماید که مؤمن پدرش نور است و مادرش رحمت. پدر به عنوان فردی که باید خانواده را مدیریت کند باید از علم و نور عقل بهره‌مند باشد و مادر نیز باید مظهر مهربانی و دوستی برای فرزندانش باشد. یعنی باید علم و عقل با احساسات در کنار هم وجود داشته باشد اما در جامعه ما از جمله در مجالس عزاداری یا جشن‌های مربوط به ولادت ائمه(ع) تمرکز بر روی احساسات است تا عقل. یعنی مراسم معمولاً با حضور یک سخنران  و چند مداح برگزار می‌شود، در حالی که چراغ عقل و دانش به کمک سخنرانی و بحث و آموزش روشن می‌شود و چراغ عاطفه را مداحی روشن می‌کند و باید بین این دو تعادل برقرار باشد. مداحی، سینه‌زنی و عزاداری انسان را داغ می‌کند و هر چیز داغی سرد می‌شود، در حالی که علم، آموزش و نور انسان را پخته می‌کند و هر چیز پخته‌ای هرگز خام نخواهد شد.

وی با انتقاد از کم بودن مطالعه در کشور، گفت: اولین امر خداوند به پیامبر(ص) این بود که بخوان و در جای جای قرآن نیز آموختن و خواندن مورد تأکید قرار گرفته است و ما مسلمانان نماز را به عنوان فریضه و دستور پذیرفته‌ایم، اما اینکه انسان مسلمان هر روز باید علم و دانش خود را نسبت به روز قبل افزایش دهد نپذیرفته و به آن عمل نکرده‌ایم.