وحدت به معنای ادغام نیست/ تکفیر؛ ترکیب جهل و کینه

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان امروز، 28 مهرماه در وبینار بین‌المللی «الزامات وحدت اسلامی در جهان معاصر» به مناسبت هفته وحدت که با همکاری پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) و خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در محل پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد، چالش‌های پیش ‌روی وحدت و تقریب مذاهب اسلامی و راهکارهای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی وحدت اسلامی را تبیین کرد.

رایزن فرهنگی ایران در لبنان درباره مؤلفه‌های وحدت میان مذاهب اسلامی و اهمیت آن در دنیای معاصر اسلامی گفت: آموزه‌های دینی و اهل بیتی ما و توصیه‌های همه ائمه(ع) روی مبانی وحدت بین مسلمانان است و روش، منش و کردار و گفتار همه این بزرگواران روی این مسئله بوده است. در زندگی شخصی و اجتماعی این بزرگان رهنمودهایی به امت داده می‌شد و ما خلاصه همه اینها را در نگاه پرمغز فقه جعفری که از امام صادق (ع) برگرفته شده می‌توانیم، ببینیم.

تفرقه؛ اولویت دشمنان اسلام

خامه‌یار افزود: اولویت دشمنان روی بحث تفرقه است، ما باید توجه کنیم که دشمن به مفهوم وحدت توجه ویژه‌ای دارد و آنچه که امروز در جهان اسلام در کشورهای مختلف اتفاق می‌افتد و آنچه که به عنوان استراتژی بزرگ دشمن مطرح است، ایجاد یک نوع تفرقه است. به تعبیر دیگر اگر خواسته باشیم یک مقداری امروزی‌تر و عیان‌تر و سیاسی‌تر صحبت کنیم می‌شود گفت که امروز باز‌تجزیه و بازتقسیم جهان اسلام بر مبنای پیمان «سایکس پیکوی یک» که در سال ۱۹۱۶ بین فرانسه و انگلیس امضا شد و کشورهای مختلف و امپراتوری عثمانی و جهان اسلام را تجزیه کرد، شکل گرفته است.

وی افزود: امروز بعد از گذشت بیش از صد سال چنین اتفاقی دارد تکرار می‌شود و همه بحران‌هایی که امروز در جهان اسلام شاهدش هستیم صرفاً به خاطره بازتجزیه و بازتقسیم کشورهای اسلامی است. محصول سایکس پیکوی یک، وعده بالفور بود که فلسطین را به عنوان خاکریز اول کشورهای غربی در منطقه ایجاد کرد و بحران فلسطین و اشغالگری را به دنبال داشت و بازخورد یا نتیجه «سایکس پیکوی دو» بعد از یکصدسال، بالفور دو است که حالا عنوانش را «معامله قرن» گذاشته‌اند. در همه اینها هدف اصلی بازتقسیم و بازتجزیه جهان اسلام و ایجاد تفرقه بین مسلمانان است با همه شیوه‌هایی که الان به کار برده می‌شود.

خامه‌یار درباره توطئه‌های جدید در زمینه تجزیه کشورهای اسلامی گفت: جدایی بخش جنوبی از سودان در این چارچوب است. تجزیه عراق و کردستان و طرحی که برای تجزیه کردستان عراق داشتند در این رابطه است؛ تجزیه حلب و سوریه در این راستا قرار دارد و اقداماتی که امروز در لیبی و در کشورهای مختلف انجام می‌شود در این ارتباط است؛ از همین رو، تفرقه، تجزیه و ایجاد یک نوع نزاع طایفه‌ای و مذهبی در دستور کار و اولویت دشمنان ماست و این یک واقعیت است. امروز همه ملت‌‌ها، قومیت‌ها و نژادها که در این منطقه و در کشورهای قاره‌های مختلف قرار دارند این را می‌دانند و بر این مسئله تأکید دارند که جنگ‌های طایفه‌ای و فتنه‌های مذهبی برای ایجاد تفرقه است. اگر با این نگاه، مسئله را مورد بررسی قرار بدهیم طبیعی است که اولویت ما خنثی‌سازی این طرح‌ها و این پروژه‌هاست و ایجاد وحدت و همگرایی بین مذاهب و طوایف مختلف اسلامی، در اولویت خنثی‌سازی این نقشه‌ها قرار دارد.

چالش‌های پیش روی وحدت

رایزن فرهنگی ایران در لبنان درباره اینکه چه چالش‌ها و عواملی وجود دارد که باعث می‌شود وحدت اسلامی آنچنانکه شایسته است محقق نشود، گفت: هنگامی که از وحدت و تقریب صحبت می‌شود به معنای ادغام مذاهب در یکدیگر نیست بلکه به معنای باور دیدگاه‌های یکدیگر و عمل و التزام و همگرایی درون چارچوب باورهای مشترک است. مرحوم حسن البنا بنیانگذار جنبش اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸ روی این مسئله تأکید داشت و رهبران بعدی هم همین مسیر را ادامه دادند. یعنی ما باید نقاط مشترک خود را مد نظر قرار دهیم و از نقاط اختلافی دوری جوییم. امروز هم اهل سنت و هم شیعیان به ویژه علمای شیعه معتقد هستند که اختلافات ما در رابطه با اهل سنت حدودا پنج یا هفت درصد است و بیش از نود درصد اشتراک نگاه و اعتقاد داریم. قبله ما، کتاب ما، پیامبر ما و خدای ما یکی است.  

وی ادامه داد: اختلافات در رابطه با شیوه‌های فقهی یک امر طبیعی است؛ بحث وحدت بحث ادغام نیست و یک نوع عمل، توجه و التزام به نقاط مشترک ماست این نکته را باید در نظر داشته باشیم. نکته دوم این است که از همان ابتدای جنبش‌های وحدت گرایانه و اصلاح‌گرایانه‌ای که در مصر ایجاد و با کمک مصری ها دارالتقریب تشکیل شد، مرجعیت آن روز ایران آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله قمی و شیخ محمود شلتوت و بسیاری از علمای الازهر همه روی این مسئله تأکید داشتند. همه ایجاد یک نوع همگرایی، یک نوع گرایش مشترک و یک نوع ایجاد کرسی‌های تدریس فقه یکدیگر و پژوهش‌ و مطالعات تقریبی و تطبیقی را پیشنهاد می‌دادند و بر این اساس مسائل پیش رفت.

خامه‌یار تصریح کرد: مذهبی‌کردن اختلافات سیاسی حاکمان وضعیت امروز و چالش‌های امروز را به وجود آورده است. حاکمان و دولت‌های رسمی بسیاری از کشورهای اسلامی برای اینکه بتوانند سلطه خودشان و نمایندگی خودشان را نسبت به غرب با ثبات‌تر و محکم کنند اختلافات سیاسی را رنگ مذهبی دادند و این یکی از چالش‌های بزرگ ما در حال حاضر در کشورهای مختلف در جهان اسلام است.

تکفیر؛ ترکیب جهل و کینه

وی افزود: نکته بعدی نگاه متحجرانه، مرتجعانه و بسیار افراطی نسبت به مذهب است که این امر تکفیری‌ها را به وجود آورده که ترکیبی از جهل و کینه است و این رویکرد در تفکر برخی از کسانی است که نام دین را یدک می‌کشند و یک نوع از کینه‌های دیرینه این ترکیب، تکفیر را یعنی ترکیب جهل و دشمنی و کینه یا هر عنوانی که الان مطرح می‌شود یک نوع اندیشه را به وجود آورد که آن را می‌شود در قالب این تکفیری‌های امروزی دید و این تکفیر در همه جا وجود دارد و به شکل آشکار و یا پنهان دیده می‌شود.

خامه‌یار درباره چالش دیگر وحدت اسلامی گفت: چالش دومی که منجر به یک نوع اسلام‌گریزی شده، حذف تلفیق بین دیانت و سیاست و یک نوع سکولاریسم است و موجب حذف اسلام سیاسی هم در جامعه اهل سنت هم جامعه شیعه می‌شود و امروزه نماد آن را در بعضی از کشورهای اسلامی از جمله مصر و عراق می‌بینیم و یکی از چالش‌های بزرگی است که باید در این مناسبت‌ها و طی برنامه‌های نهادهای تقریبی  مورد توجه قرار گیرد و پاسخ‌های بنیادینی برای آن پیدا شود.

رایزن فرهنگی ایران در لبنان درباره اینکه برای خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان علیه وحدت اسلامی چه کارهایی باید انجام شود، گفت: رسانه نقش اول را در این رابطه ایفا می‌کند و به شکل‌های مختلف چه رسانه‌های تصویری و چه فضای مجازی و رسانه‌های مکتوب برای توجیه افکار عمومی با هدف ایجاد همگرایی بیشتر و انسجام ملی، امتی و انسجام اسلامی می‌توانند نقش اول را داشته باشند. به کارگیری فناوری‌ها و به کارگیری هنر در توجیه افکار عمومی به خصوص نسل امروز ما اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و این را نباید از نظر دور داشت.

وی افزود: یکی از این مسائل امروز، توهین به مقدسات از جمله هتک حرمت به ساحت پیامبر اسلام(ص) است که هر از چندگاهی در گوشه‌ای از جهان با طراحی معاندان به کار گرفته می‌شود و این خود می‌تواند به عاملی در جهت وحدت تبدیل شود و ظرفیت‌های خوبی را برای مواجهه یکپارچه با این پدیده‌ها برای ما ایجاد می‌کند.

زبان مخاطب را بشناسیم

عباس خامه‌یار تأکید کرد: ما باید زبان مخاطب را بهتر بشناسیم و اهداف والا و بلند انقلاب اسلامی در این رابطه را با زبان روز تبیین کنیم و فهم مشترک و تعامل بیشتر به وجود بیاوریم این زبان به مفهوم دیدن و شنیدن و توجه به اعتقادات دیگران و تحلیل‌ها و برداشت‌های دیگران است. و این را می‌توان در قالب گفت‌وگو یا آنچه در جامعه اسلامی «حوار» و «قول حسن» خوانده می‌شود، دید.

خامه‌یار درباره نقش رسانه‌های دینی اهل سنت و شیعه در تقویت وحدت اسلامی گفت: اگر بتوانیم در رسانه‌ها به طور کاملاً غیر مستقیم روی اشتراکات‌مان بیندیشیم، صحبت، تحلیل و گفت‌وگو کنیم می‌تواند به وحدت کمک کند.

رایزن فرهنگی ایران در لبنان ادامه داد: بحث فلسطین و قدس شریف به خوبی می‌تواند عمود و ستون خیمه ما باشد. همه مسلمانان نسبت به مسئله قدس و مسائل فلسطین اتفاق نظر دارند و این نقطه مشترک ماست. امروز این سرزمین مورد تجاوز قرار گرفته است. این سرزمین در چارچوب عادی‌سازی روابط که آن را اصطلاحاً در عربی «تطبیع» می‌گویند هدف تهاجم دشمن است.  این یک پدیده  بسیار مهمی است که جهان اسلام را هدف قرار داده است. ما در این رابطه خیلی خوب می‌توانیم دور هم جمع شویم و یکی از مقوله‌های همگرای ما در جای جای جهان اسلام فلسطین است. 

خامه‌یار در پایان تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران و شهید حاج قاسم سلیمانی توانستند ماشین تجزیه امت را به خوبی و به زیبایی با قدرت سخت، زمین‌گیر کنند و جلوی توطئه و تجزیه و تقسیم جهان اسلام را بگیرند؛ همه ملت‌ها این را به خوبی می‌دانند، امروز نقش ما و نقش همه کسانی که به وحدت و همگرایی می‌اندیشند تقویت قدرت نرم است. امروز قدرت نرم دستاوردهای بزرگ میدان را نگه می‌دارد و از تفرقه و واگرایی جلوگیری می‌کند. این قدرت نرم در فرهنگ، هنر، رسانه و گفت‌وگو می‌تواند تجلی پیدا کند و درباره این مسئله باید تأکید بیشتری داشت.