حافظ خوشه‌چين قرآن است/ موعودگرايی و شرح‌طلبی؛ ويژگی‌های اشعار حافظ
وزير ارشاد حافظ را خوشه‌چين قرآن دانست و با تصريح بر اينكه شرح‌طلبی برای اشعار حافظ از جمله ويژگی‌های شعر اوست، گفت از ويژگی‌های ديگر شعر حافظ اين است كه همواره در لابه‌لای غزليات پرشورش انتظار و طلب موعود به ذهن تداعی می‌شود.
به گزارش خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) شعبه فارس، علی جنتی، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه پنجشنبه، 18 مهرماه در هفدهمين همايش بين‌المللی بزرگداشت يادروز حافظ در جوار آرامگاه حافظ با اشاره به هويت فراملی خواجه شيراز گفت: شخصيت پر رمز و راز حافظ هزار نكته ظريف دارد.
وی خاطرنشان كرد: شمس‌الدين محمد در جوانی و پيش از آنكه به لقب حافظ شهرت يابد با مصحف شريف بسيار مؤانست داشت و با صوتی دلكش قرآن می‌خواند و به ديگران نيز تعليم می‌داد آن‌گونه كه خود می‌گويد همه توفيق خويش را مديون قرآن بوده است.
جنتی تصريح كرد: اين نابغه عالم ادبيات و صاحب حافظه معجزه‌گون، قرآن را با 14 روايت از برداشته است بدين‌معنا كه همه اختلاف قرائت‌های قرآنی بر اساس روايت‌های موجود قاريان هفت‌گانه و روايان چهارده‌گانه را به‌خوبی به خاطر سپرده بود؛ آنان كه با قرآن و علوم قرآنی سركار دائم دارند بهتر می‌دانند كه چنين توفيقی حاصل عنايتی الهی، حافظه‌ای قوی و تلاشی خستگی‌ناپذير است.
وزير ارشاد اظهار كرد: برخی از اين اختلاف قرائت‌ها در حد اعراب است و بيش از هزار اختلاف را شامل می‌شود و از بر داشتن آن حافظه‌ای كم‌نظير و پويا می‌طلبد كه شايد همان‌گونه كه خودش می‌گويد اين حافظه قوی حاصل عنايت ربانی و آب حياتی باشد كه در شبی به لسان‌الغيب نوشانده بودند.
شعر حافظ برگرفته از كلام وحی است
وی شعر حافظ را به راستی بيت‌الغزل معرفت خواند و افزود: غزل حافظ غزلی هنرمندانه است، اين شاعر گران‌قدر خوشه‌چين قرآن است و ويژگی‌های شعر او برگرفته از لفظ و محتوای كلام وحی است.
جنتی با بيان اينكه سرسبزی و طراوتی كه در اشعارش پيداست، حاصل پيوند جاودانه لفظ و معنای آن با آيه‌های نور است، گفت: قرآن همان شراب لدنی است كه بر ذهن و زبان حافظ در قالب غزل جاری است و رمز ماندگاری شعر اوست.
اين مقام فرهنگی عنوان كرد: هر كدام از آثار منظوم و منثور حافظ رنگ و بوی قرآن دارد چنان‌كه كلام حافظ رنگ و بوی قرآنی دارد و شباهتی عجيب بين شعر حافظ و آيات قرآن قابل درك است.
رمزپردازی يكی از زيبايی‌های شعر حافظ است
وی بيان كرد: رمزپردازی يكی از زيبايی‌های شعر حافظ است كه بدان وجوه گوناگون بخشيده است؛ چنان‌چه قرآن نيز رازهای بسياری در لفظ و معنای خود نهفته دارد.
جنتی گفت: كاربرد وسيع ايهام شعر حافظ را لذت‌بخش و رازناك كرده است و زبان پر فتنه حافظ، زبانی خاص برای اعتراض و مخالفت طلب می‌كرد؛ زبانی كه قابل تفسير به مواضع مختلف باشد و سراينده‌اش را از فتنه‌های زمان در امان دارد؛ علاوه بر اين‌ها در سنت شعر عرفانی آشكار كردن اسرار ناپسند است و شاعر عارف‌مسلك مجبور به آموختن زبان رمز و ايهام است.
وزير ارشاد ادامه داد: شعر حافظ بنا به ماهيت و طبيعتش شرح‌طلب است و اين نكته به هيچ وجه به معنای دشواری و ديريابی نيست بلكه چند پهلوی شعر اوست كه رندانه ذهن را به فكر وامی‌دارد كه معنايش در لابه‌لای الفاظ موسيقايی بيان كند؛ اين شرح‌طلبی اشعار حافظ نيز به قرآن شباهت دارد؛ چرا كه مفسران برای قرآن 7 بطن در نظر گرفته‌اند و در اين مسير قلم‌ها فرسوده‌اند تا ذات آيات را آن‌گونه كه شايسته كلام وحی است به مردم بشناسند.
وی شعر حافظ را شعری برگرفته از قرآن و طالب تفسير دانست و گفت: از ويژگی‌های ديگر شعر حافظ اين است كه همواره در لابه‌لای غزليات پرشورش انتظار و طلب موعود به ذهن تداعی می‌شود؛ حافظ گاه به زبان رمز و اشاره و گاه به استعاره و كنايه در طلب موعود آرمانی است و اين آرمان در سراسر شعر او به‌صورت آشكار و پنهان وجود دارد.
جنتی با تصريح اينكه شايد بتوان ادعا كرد كه نوآوری اصلی حافظ تك بيت‌های درخشان، مستقل و خوش مضمومنی است كه در خلال غزل‌هايش سروده است، عنوان كرد: هر بيت حافظ به‌طور مستقل قابل تفسير است و اين ويژگی موجب شده كه هر كس با هر نيتی ديوان را بگشايد و در مورد نيت خود واژه يا جمله‌ای دريابد؛ استقلالی كه حافظ از اين راه برای غزل به كار برده به مقدار زيادی از آيات قرآن تأثير گرفته است و به همين دليل است كه فارسی زبانان ديوان او را بر سر سفره هفت‌سين خود می‌گذارند.
وزير ارشاد خاطرنشان كرد: گستردگی مفاهيم ذكر شده و موضوع‌های متنوع در يك غزل و به كارگيری هنرمندانه آرايه‌های ادبی كه هم محتوا را غنا می‌بخشد و هم صورت شعر را زيبا و شايسته قالب‌های موسيقيايی می‌كند شباهت ديگر شعر حافظ به قرآن است.
زیان رندانه حافظ، ظرفيت بيانی او را تا سر حد امكان گسترش می‌دهد
وی گفت: زبان حافظ چنان ساده و آشناست كه گويی ترانه‌اش را از عهد گهواره شنيده‌ايم و رعايت دقيق و تناسب‌های ظريف و لحن شورافكن در ابتدای هر غزل از مختصات شعر حافظ است؛ حافظ زبانی رندانه و مبتنی بر طنز دارد كه ظرفيت بيانی او را تا سر حد امكان گسترش می‌دهد و بدان شور و حياتی عميق می‌بخشد و به مدد اين طنز ناگفته‌ها را به زبان خود بيان می‌كند و نوش و نيش را در كنار هم می‌گويد.
جنتی با بيان اينكه حافظ شخصيتی آزادمنش دارد و از رياكاری بيزاری است و در مقابل زهد و رياكاری به كسی رحم نمی‌كند، افزود: او عارف رندی است كه از هرچه رنگ تعلق بپذيرد آزاد است و زهد رياكارانه را به هيچ وجه نمی‌پسندد و در اين راه به كسی رحم نمی‌كند، شيخ، مفتی، قاضی و محتسب همه از كنايه‌های شعر او آسيب می‌بينند.
جنتی تصريح كرد: حافظ غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی را به زيباترين شكل ممكن پيوند زده است؛ احساس زيبای جديد از غزل فارسی در اشعار او نمايان است و اين شاعر گران‌قدر غواص معنای والا و واژه‌های ناب در ادب است و عنايات پروردگار به اين بنده خالص پيداست و ارادت او به اولياءالله بر كسی پوشيده نيست.
