ناشران هنوز از راهروهای مجازی می‌ترسند!
گروه فضای مجازی: نشر الکترونیک بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب با بیش از سه هزار محصول دینی و عمومی، ارمغانی تازه برای بازدیدکنندگان به همراه آورده است؛ اما ناشران کتاب، هنوز نگران توزیع غیرقانونی و کپی رایت هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، اولین دوره از نمایشگاه کتاب تهران که برگزار شد، کسی چه می‌دانست که روزی قرار است نشر دیجیتال نیز مهمان این نمایشگاه شود. آنروزها ناشران کاغذی، به چاپ و انتشار مشغول بودند و هیچ خبری از نشر دیجیتال نداشتند. تا اینکه کم کم پای این مهمان ناخوانده به نمایشگاه کتاب باز شد تا جایی که برخی از ناشران برای رفع نیازهای مخاطبان‌شان، بخشی از کارشان را به تولید و انتشار نسخه‌های دیجیتال کتاب‌هایشان اختصاص دادند.
در حوزه نشر دیجیتال به نظر می‌رسد حوزه علوم انسانی پیشتاز همه حوزه‌ها بوده و بخشی از آن به عرضه محصولات دینی و قرآنی اختصاص داده شده است. بخش نشر الکترونیک این دوره از نمایشگاه کتاب تهران نیز حاوی محصولات دینی و قرآنی است، اما آیا نشر الکترونیک در حوزه علوم دینی و قرآنی موفق بوده و روند رو به تکامل را طی می‌کند؟ پاسخ این پرسش بهانه‌ای برای تهیه گزارش حاضر است.
عابرانی از جنس دیجیتال
شعارهای رنگارنگ در راهرویی وسیع مقابل عابرانش خودنمایی می‌کند. عابرانی حقیقی، راهرویی حقیقی، محصولاتی مجازی مبتنی بر علمی دیجیتال. اینجا بخش نشر الکترونیک بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است، همان بخشی که در سایه نمایشگاه کتاب در حال برگزاری است.
اینجا همان محلی است که ناشران دیجیتال مستقل از ناشران کتاب، دور هم جمع شده‌اند تا دستاوردهایشان را به کتاب‌دوستان هم عرضه کنند. گذر علاقه‌مندان نمایشگاه کتاب چه بخواهند چه نخواهند به نقطه دیجیتال باز می‌شود؛ چرا که آنها برای رفتن به محل شبستان مصلی باید از مقابل بخش نشر الکترونیک عبور کنند.
انتهای دیگر بخش نشر الکترونیک به ضلع جنوب غربی مصلی منتهی می‌شود یعنی درب شماره هفت. بازدیدکنندگانی که از این درب وارد نمایشگاه می‌شوند، می‌توانند قبل از بازدید از شبستان اصلی سری به بخش الکترونیک بزنند. این بخش در دو قسمت از میانه راهرو، به بخش بین‌الملل منتهی می‌شود و البته این امر بنا به گفته نوروزپور، مدیرکمیته ناشران الکترونیک، تسهیل در امر خروج غرفه‌داران را به همراه دارد.
نشر دیجیتال ارزان‌تر از نشر سنتی
از گرمای طاقت‌فرسای سال‌های قبل خبری نیست و هوای آزاد در اطراف راهرو موج می‌زند چرا که بخش‌هایی از سقف به صورت دریچه‌های باز قرارداده شده تا هوای آزاد در داخل بخش جریان داشته باشد. غرفه‌داران مشغولند، عده‌ای محصولاتشان را معرفی می‌کنند، عده‌ای دیگر محصولات را به فروش می‌رسانند و عده‌ای هم مشغول مرتب کردن محصولات جدیدشان در پشت غرفه‌ها هستند. بازدیدکنندگان هم گروه گروه وارد این بخش می‌شوند و از چهره‌هایشان به نوعی می‌توان رضایت را مشاهده کرد. سارا فضائلی، دانشجوی سال سوم رشته معارف است. بانویی محجبه که به همراه دوستانش برای بازدید از این بخش آمده بود. فضائلی با اشاره به نرم‌افزارهای قرآنی می‌گوید: باورم نمی‌شد که نشر دیجیتال ارزان‌تر از کتاب باشد؛ چرا که مدت‌ها به دنبال یک کتاب دینی بودم اما به دلیل گرانی توان خرید نداشتم، تا اینکه نسخه دیجیتال آن را با کمترین قیمت توانستم از این بخش تهیه کنم.
وی افزود: اگر مؤسسات نرم‌افزاری بتوانند بخشی از فعالیت خود را به انتشار نسخه‌های دیجیتال کتاب‌های ارزشمند و فاخر اختصاص دهند، قطعاً بسیاری از مخاطبان را جذب خواهند کرد. نشر دیجیتال در این سال‌های کوتاه پیشرفت‌های خوبی را داشته است و امیدوارم این پیشرفت‌ها روز به روز بیشتر شود، البته نشر دیجیتال شاید نتواند جای کتاب را بگیرد اما مطمئن هستم در حوزه معارف می‌تواند پیشتاز حوزه‌های عمومی باشد.
اسدالله فرزانه، متصدی غرفه ریحان، نیز به خبرنگار ایکنا گفت: کارهای قرآنی کمتر مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد و مردم بیشتر به دنبال آثار عمومی و سرگرمی هستند. در این چند روز نمایشگاه شاهد بودیم که استقبال مردم از چنین نرم‌افزارهایی بیشتر بود.
وی با اشاره به اینکه شاید تولید آثار مذهبی چندان برای ناشر مقرون به صرفه نباشد، گفت: نگاه ما به نمایشگاه هرگز به عنوان محلی برای فروش نبود بلکه همیشه آن را فرصتی برای گفتوگو با مردم و درک نیازهایشان می‌دانستیم، چرا که به واسطه این نمایشگاه می‌توانیم بدانیم که مردم به دنبال چه نوع نرم‌افزارهایی هستند.
همه بودند حتی نرم‌افزارهای کمک آشپزی
تقریباً مانند همیشه و به خصوص همانند نمایشگاه قرآن، عرضه قلم هوشمند قرآنی جزو جدایی‌ناپذیر محصولات دیجیتالی بود.
صدای قرآن از هر سوی راهرو شنیده می‌شود و چه آرامشی در این فضای دیجیتال ایجاد کرده است. اشعار، داستان‌های قرآنی، حکایت‌ها .... همه و همه از سوی ناشران دیجیتال تهیه وعرضه شده است. گستردگی ارائه محصولات زیاد است و در میان همه این نرم‌افزارهای قرآنی حتی نرم‌افزارهای آموزش آشپزی هم عرضه شده است. تولیدکنندگان انواع برنامه‌ها و نرم‌افزارهای رایانه‌ای همه آمده‌اند تا به نوعی وارد دنیای عابران دیجیتال شوند تا خبری از نیازهای آنها بگیرند و با تولید محصولات بومی، نیازهای آنها را مرتفع کنند.
کتاب‌های پرفروش در نرمافزار طاقچه
نرمافزار طاقچه، فروشگاه محل عرضه کتاب‌های پرفروش در حوزه‌های عمومی، مذهبی، دینی و قرآنی است. این را محمد صدوقی، مدیر محصول «طاقچه» می‌گوید. وی در ادامه می‌افزاید: کاربر زمانی که کتاب مورد نظرش را انتخاب می‌کند، سه گزینه «پی دی اف»، نسخه چاپی و نسخه «ای پاب» (epub) در اختیار کاربر قرار می‌گیرد که در نهایت کاربر با انتخاب هر یک از نسخ می‌تواند از کتاب مورد نظرش استفاده کند.
صدوقی تصریح می‌کند: برای حل مشکل قانون کپی رایت، با تک تک ناشران قراردادی را منعقد کرده‌ایم. البته متأسفانه برخی از ناشران افکار سنتی دارند و چندان راضی به تحقق این امر نمی‌شوند اما خوشبختانه تاکنون نزدیک به 300 کتاب را در این نرمافزار قرارداده‌ایم و 300 کتاب را هم آماده بارگذاری داریم.
وی بیان می‌کند: البته برخی از ناشران از این می‌هراسند که شاید حق قانونی ناشر و مؤلف از میان برود اما با عقد قراردادهای رسمی قطعا این مشکل حل شده است و نگرانی خاصی وجود نخواهد داشت.
به دانلودهای غیرقانونی کتاب، نه بگوییم
کمی جلوتر که می‌روم شعار«نه بگوییم به دانلودهای غیرقانونی کتاب» و ده‌ها رمان آبی رنگ روی میز قرار گرفته است. اینجا غرفه «فیدیبو» است. در این غرفه کمپین مقابله با کپی رایت راه‌اندازی شده است. کمپینی که قرار است با فرهنگسازی مناسب، بازدیدکنندگان را در جریان مشکلات ناشی از امر کپی رایت قرار دهد.
«فیدیبو» به نشانی www.fidibo.com نخستین شبکه اجتماعی است که تا اندازه‌ای عملکردی شبیه نرمافزار طاقچه دارد. متصدیان غرفه به دلایلی راضی به گفتوگو با ما نشدند اما از توضیحات متصدیان درراستای معرفی شبکه به بازدیدکنندگان اینطور برمی‌آمد که کاربران با عضویت در این شبکه اجتماعی، ابتدا پس از عضویت به سهولت می‌توانند 30 صفحه از کتاب مورد نظر را رایگان مطالعه کنند و پس از مقبولیت اثر آن را با تخفیف‌های ویژه خریداری کنند. هر ماه 200 کتاب به این شبکه اجتماعی افزوده می‌شود. این شبکه اجتماعی در سال 2013 برترین اپلیکیشن سال در خاورمیانه شناخته شده است.
البته این شبکه اجتماعی علاوه بر کاربران ایرانی، خدماتی را هم به کاربران خارج از کشور ارائه می‌دهد، چرا که کتاب‌های لاتین هم در لابه‌لای کتاب‌های ایرانی یافت می‌شود. قرارداد رسمی این شبکه اجتماعی با 60 ناشر برتر کشور نشان دهنده اهمیت حوزه دیجیتال برای ناشران است و اینکه کم کم ناشران به سمت حوزه دیجیتال سوق می‌یابند. البته در میان کتاب‌های این شبکه اجتماعی، شاهد کتاب‌های دینی، قرآنی و مذهبی نیز هستیم.
ناشران دیجیتال نگران کپی رایت هستند
نوروزپوردیلمی، مدیر کمیته ناشران الکترونیک با اشاره به انتشار نسخه‌های دیجیتال کتب پرفروش، گفت: ناشران کتاب، نگران توزیع غیرقانونی و کپی رایت هستند. کپی رایت سبب تضییع حق ناشر و مؤلف می‌شود و در نهایت سرمایه ناشر از میان می‌روند. البته ناشران حق دارند که نگران این موضوع باشند.
وی می‌افزاید: اگر مجموعه‌ای از قوانین تدوین شود و مردم تا اندازه‌ای از دانلودهای غیرقانونی ممانعت کنند، قطعاً بسیاری از مشکلات کپی رایت حل خواهد شد.
مشکل کپی رایت با جامع‌ترین قانون هم حل نمی‌شود
مدیر کمیته ناشران الکترونیک تصریح کرد: اگر جامع‌ترین قانون برای حل مشکل کپی رایت تدوین شود، تا زمانی که مردم ملزم به رعایت این موضوع نباشند، قطعاً این مشکل حل نخواهد شد. مردم باید این نکته را توجه کنند که کپی غیرقانونی به ناشران آسیب وارد می‌کند.
هر دقیقه که می‌گذرد بر تعداد عابران دیجیتال افزوده می‌شود و شاید جانمایی مناسب این بخش سبب افزایش حضور تعداد بازدیدکنندگان شده است. جایی برای سوزن انداختن در این جا نیست و انگار نشر الکترونیک هم دست کمی از نشر سنتی ندارد.
نشر الکترونیک در این دوره ثابت کرده است که به لحاظ بصری و محتوایی همخوانی بسیاری با نمایشگاه کتاب دارد و حرف پایانی آنکه حضور محصولات فاخر مرکز نور، ریحان، سروش فرهنگ ولایت، جهان رایانه امین، عروج اندیشه ماندگار، نورالزهرا، موعود، رسانه آفتاب و یاسین صوت در بخش نشر الکترونیک نشان می‌دهد که بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب در عرصه دیجیتال محصولات دینی موفق بوده است.
گزارش بسیار خوبی بود از وضع آثار الکترونیک 
