نشست تخصصی رسانه و اعتدال برگزار شد
گروه سیاسی: نشست تخصصی رسانه و اعتدال با حضور اساتیدی همچون محسنیان‌راد، خانیکی، کواکبیان و محبیان برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست تخصصی رسانه و اعتدال ظهر امروز، 29 اردیبهشت‌ماه در محل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها با حضور مهدی محسنیان‌راد، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، هادی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، محمد سلطانی‌فر، مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد، امیر محبیان، مصطفی کواکبیان، کسری نوری و امیر جهانشاهی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، سلطانی‌فر در سخنانی اظهار کرد: اگر روزنامه‌های در شکل و نوع ادبیات خود از افراط و تفریط پرهیز کنند، می‌توانند در جامعه فضای اعتدال را ایجاد کنند.
وی با بیان اینکه اعتدال یا میانه‌روی در همه حوزه‌های آکادمیک دانشگاهی ما به انواع مختلف یاد شده است، گفت: وقتی سخن از حقیقت‌‌گرایی مطرح می‌شود، به این معناست که روزنامه‌نگاران و خبرنگاران به دور از حب و بغض به موضوعات بپردازند.
سلطانی‌فر افزود: اعتدال به این معنا نیست که نباید مباحث تندی که در جامعه اتفاق می‌افتد را مطرح نکرد، بلکه بحث ما در اعتدال این است که بیان حقیقت و انعکاس حقیقت به دور از حب و بغض‌ها و نگاه‌های جناحی باشد و اعتدال را به قربانگاه منافع جناحی نبریم.
امیر محبیان در ادامه این نشست تخصصی به مفهوم رسانه و اعتدال پرداخت و گفت: رسانه خود در دو بخش رسانه و مدیریت رسانه قابل توجه است؛ رسانه عرصه تعامل است و مدیریت رسانه عرصه مدیریت فضاهای تعاملی است و این دو با یکدیگر متفاوت است.
وی با بیان اینکه رسانه خنثی است و به عنوان یک ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد، اظهار کرد: مدیریت رسانه برمی‌گردد به فهم ما از رسانه؛ رسانه مجرایی است که داده‌ها را منتقل می‌کند و کار در بستر فضا، زمان و مکان، یک فضای منطقی را با زبان مشترک بین مخاطبان به وجود می‌آورد.
این فعال رسانه‌ای با اشاره به کارکرد مدیریت رسانه گفت: برنامه‌ریزی، طرح‌ریزی، سازمان‌دهی، هدایت و کنترل از جمله کارکردهای مدیریت رسانه است.
محبیان افزود: اگر ما بخواهیم بحث اعتدال مطرح کنیم باید به صورت روشن در کارهای تحقیقی مشخص کنیم که اعتدال در حوزه کارکردهای مدیریت رسانه چه نقشی می‌تواند داشته باشد.
وی ادامه داد: رسانه نیز کارکردهای خبری، اطلاع‌رسان، آموزشی، سرگرمی و ترویجی و ارشادی دارد.
محبیان در بخش دیگری از سخنان خود به مفاهیم اعتدال پرداخت و گفت: اگر مفهوم اعتدال درست تعریف نشود و در عرصه‌های عملیاتی کارکردهایش مشخص نشود، همه از آن به نوعی استفاده می‌کنند و حتی به مفهومی علیه خودش تبدیل می‌شود.
این فعال رسانه‌ای انصاف را یکی از مفاهیم اعتدال عنوان کرد و گفت: انصاف گاه نصف نصف کردن چیزی است و گاه حق را به حق دادن است؛ به عبارتی عدالت در عمل را انصاف می‌گوییم؛ از سوی دیگر یک مفهوم دیگر آن، میانه‌روی و در میانه ایستادن است.
وی با اشاره به تعریف میانه‌روی در عرصه رسانه اظهار کرد: در این صورت تعریف میانه‌روی در رسانه دادن حق انتخاب و تشخیص به مخاطبان خواهد بود؛ یعنی خبرنگار تحلیل خود را مخلوط خبر نمی‌کند اما در عین حال شعوری برای مخاطب قائل هستید که حرف‌های مختلف را بیان می‌شود و مخاطب قضاوت می‌کند.
محبیان با بیان اینکه گاه اعتدال به مثابه عقل‌گرایی است، گفت: اگر اعتدال یک مفهوم عام باشد، یک هسته اصلی دارد که آن عقل‌گرایی است؛ به عبارت دیگر انسان معتدل، عاقل است و رفتارش محاسبه‌پذیر است، در این صورت می‌توان بر اساس آن رفتار برنامه‌ریزی کنید و نقشه عمل داشته باشید؛ همچنین افراد معتدل افرادی هستند که در بیان و رفتار خودشان از یک ادبیات فاخری استفاده می‌کنند.
وی اعتدال را به دو گونه رفتاری و شناختی تقسیم‌بندی کرد و افزود: مهم‌تر برای ما این است که در سطح جامعه اعتدال شناختی را گسترش دهیم که اعتدال رفتاری محصول آن باشد؛ یعنی مردم در بیابند که برای نتیجه‌گیری منفعت این است که انسان عاقلانه و معتدلانه عمل کند.
محبیان با اشاره به موارد «اعتدال رسانه چه نیست؟» گفت: فهم غلط از اعتدال در حوزه رسانه آسیب‌هایی دارد؛ اعتدال به معنای خنثی‌پنداری نیست، یعنی رسانه نمی‌تواند جهت‌گیری نداشته باشد؛ چرا که هر چند رسانه ابزار است، اما عاملی که از رسانه بهره‌گیری می‌کند انسان است و انسان فاقد جهت نیست اما مهم این است که فریبکارانه عمل نکرده و کج‌نمایی نکند.
وی ادامه داد: مورد دیگر این است که نباید اگر می‌خواهیم اعتدال در رسانه مطرح کنیم به این نتیجه برسیم که افراط را در جامعه نباید بازتاب دهیم؛ یعنی افراط و واقعیت نامطلوب را در جامعه بازتاب ندهیم؛ بلکه باید رسانه واقعیات را به صورتی که هست، نشان دهد.
محبیان اعتدال را نتیجه گسترش فرهنگ قانون‌گرایی، عقل‌گرایی و اخلاق‌گرایی در جامعه دانست و گفت: اگر این فرهنگ‌ها نهادینه نشود اعتدال در جامعه دیده نمی‌شود.
این فعال رسانه‌ای در مورد راهکارهای عملیاتی تحقق اعتدال در رسانه گفت: باید کار آموزش و پرورش نیروی مناسب در حوزه رسانه‌ها صورت گیرد که در زمینه سه فرهنگ فوق شکل پیدا کند؛ همچنین نیاز به کنترل و ارزیابی مستمر فرایند عمل رسانه‌ای است.
امیر جهانشاهی سخنران دیگر این نشست بود که نگاه به اعتدال فراتر از مباحث سیاسی را ضروری دانست و گفت: باید اعتدال را به عنوان یک ارزش و فرهنگ در عرصه‌های مختلف مورد توجه قرار دهیم؛ در صورت نهادینه شدن اعتدال می‌توان تبعات گرانقدر آن را در عرصه‌های مختلف از جمله حوزه سیاسی نیز دید.
وی افزود: اگر قرار است رسانه‌ها پایه و مبنای توسعه کشور باشند و کمک کنند به جامعه برای اینکه یک دیالوگ سیاسی درستی شکل گیرد و مشارکت اجتماعی به نحو احسن شکل بگیرد و اعتماد عمومی تحقق پیدا کند، همه اینها مستلزم این است که اعتدال در جامعه شکل بگیرد و رسانه‌ها در این زمینه فعالیت کنند.
پس از جهانشاهی، هادی خانیکی به جامعه‌شناسی رسانه و اعتدال پرداخت و گفت: پس از اعلام نتایج یازدهمین دوره ریاست جمهوری بحث و جدل در مورد تعاریف و مصادیق اعتدال در رسانه‌ها شکل گرفت که ترکیبی از مواضع گروهی، سیاسی و جناحی و دیدگاه شخصی، رویکردها، توصیه‌ها، تجویزها، دستورها، تهدیدها و حتی دیکته‌کردن‌ها بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه مفهوم اعتدال اگر چه سابقه طولانی دارد، اما در عرصه سیاسی ایران، پدیده جدیدی بود، گفت: 12 سال قبل، دولت دوم اصلاحات 10 برنامه را به عنوان اولویت خود اعلام کرد که دومین مورد بحث اعتدال بود اما پس از روی کارآمدن دولت نهم و دهم، این مسئله کنار گذاشته شد و پس از آن در این دوره توسط رئیس‌جمهور کنونی مطرح شد.
وی با بیان اینکه مفاهیم مختلفی در مورد اعتدال مطرح شده است، اظهار کرد: نقطه مشترک همه این مفاهیم دوری از افراط است؛ اعتدال مفهومی است که باید توسط رسانه‌ها عملیاتی و اجرایی شود؛ اعتدال وسیله‌ای است برای پاسخ به نیازها و اولیت‌های جامعه.
خانیکی همچنین افزود: در اعتدال ساختارها بر کنش مقدم هستند؛ گاه انسان‌های معتدل در ساختاری که قرار می‌گیرند کنش‌های غیر اعتدالی مشاهده می‌شود؛ اعتدال دعوت به اعمال سیاست‌ها و خط مشی‌های اعتدالی و شکل دادن ساختارهای اعتدالی است؛ به این معنا که خیلی وقت‌ها می‌خواهیم معتدل عمل کنیم اما گاه ساختارهای سیاسی و اجتماعی اجازه اعتدال‌گرایی را نمی‌دهد.
وی تأکید کرد: یکی دیگر از مفاهیم اعتدال به معنای بالابردن ظرفیت‌های مادی و معنوی و حتی ایجاد کردن ظرفیت‌های جدید برای از بین بردن ساختارهایی که فرد و جامعه را به بی‌اعتدالی و افراط سوق می‌دهد.
نیاز به یک رسانه معیار داریم
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه ما نیاز به یک رسانه معیار داریم، گفت: معتقد نیستم که همه رسانه‌ها یک حرف بزنند و یا رسانه‌ها محدود شوند، اما باید معنای این را پیدا کرد که زبان معیار برای رسانه‌ها چیست؛ ما الان دچار چندپارگی در حوزه عمومی هستیم؛ رسانه‌ها آنچه تولید می‌کنند و اشاعه می‌دهند، به جای اینکه حوزه عمومی معطوف به مسئله مشترک را ترویج دهند، به چند پارگی و چندقطبی شدن جامعه کمک می‌کنند.
خانیکی با اشاره به عدم تعادل بین فضای رسانه‌ای کشور گفت: وقتی این عدم تعادل وجود داشته باشد نمی‌توان انتظار داشت پیام هم‌وزنی منعکس شود.
گرفتار جامعه غیر اخلاقی در فضای انعکاس اخبار هستیم
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با تأکید بر اینکه ما گرفتار جامعه غیر اخلاقی در فضای انعکاس اخبار هستیم، گفت: این مسئله است که به تعادل ضربه می‌زند و به سمت افراط کشیده می‌شود؛ نقد و تخریب در هم آمیخته می‌شود و بحران‌زایی و بیان واقعیت در هم آغشته خواهد شد.
کسری نوری از دیگر فعالان رسانه‌ای بود که در این نشست تخصصی به سخنرانی پرداخت و با ابراز نگرانی از فعالیت رسانه‌ها در زمینه ارائه مفاهیم و مصادیق اعتدال گفت: سال‌ها پیش وقتی موضوع جامعه مدنی مطرح شد، فعالیت در این زمینه وسیله‌ای شد برای قضاوت در مورد رسانه‌ها و گروهی متهم به اباهه‌گری و افراطی شدند.
وی با بیان اینکه هنوز تعاریف روشن و مشخصی از موضوع اعتدال نداریم گفت: من نگران ورود رسانه‌ها به عرصه اعتدال هستم.
مازیار ناظمی نیز در سخنان خود با بیان اینکه جامعه اعتدالی، جامعه قانونگراست، اظهار کرد: ما باید با واقعیت‌های جامعه خود زندگی کنیم.
وی ادامه داد: مردم از آن مخاطب منفعلی که در برابر رسانه‌ها محکوم هستند، فاصله گرفته‌اند و خودشان تولید کننده هستند و محتوا تولید می‌کنند و رسانه‌های امروز ما برای چنین مخاطبی تعریف نشده‌اند.
مصطفی کواکبیان دیگر سخنران نشست تخصصی رسانه و اعتدال بود گفت: هر وقت بحث اعتدال و عدالت مطرح می‌شود، تعریف قرارگرفتن هر چیزی سر جای خود مطرح می‌شود، اما باید به این مطلب توجه کرد که چه چیزهایی سر جایش نیست و چگونه می‌توان سر جایش قرار داد.
دبیرکل حزب مردم‌سالاری مهم‌ترین تعریف اعتدال را تعامل و رفع افراط و تفریط دانست و گفت: اعتدال این است که تمام حرکت‌های فعالان عرصه سیاسی و دانشگاهی و سایر حوزه‌ها در مفهوم اعتدال صورت گیرد؛ یعنی اگر اصول‌گرا و یا اصلاح‌طلب است در جناح خود اعتدال را بشناسد و در مسیر اعتدال حرکت کند.
وی افزود: اگر یک سه‌ضلعی را برای رسانه‌ها ترسیم کنیم، یک رأسش حاکمیت است، رأس دیگرش دولت در معنای اجرایی آن، و رأس سوم خود رسانه‌ها هستند.
کواکبیان رسانه‌ها را مهم‌ترین ضلع عنوان کرد و گفت: وجود یک نظام صنفی، ترد افراطیون از فضای رسانه‌ای و پرهیز از جو زدگی و نگاه دکه‌ای به رسانه‌ها می‌تواند در تقویت رسانه‌ها مؤثر باشد.
محسنیان‌راد به عنوان آخرین سخنران در نشست رسانه و اعتدال با بیان اینکه یک عدم اتفاق و سردرگمی سنگین در میان دولت‌مردان ایران در مورد رسالت و کارکرد رسانه‌ها داریم، گفت: این عدم اتفاق در طی سال‌های گذشته به روزنامه‌نگاران و خبرنگاران به صورت سرگردانی منتقل شده است.
هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه کسانی که به درستی در رسانه‌ها کار می‌کنند کمتر از جراحان اتاق‌های عمل ندارند، افزود: باید اجازه دهند ارتباطات ایران کار خود را انجام دهد.
مراقبت از رسانه‌ها به جای نظارت
محسنیان‌راد با تأکید بر مراقبت از رسانه‌ها به جای نظارت بر رسانه‌ها گفت: هرگونه نگاه تعیین‌کننده به رسانه‌ها برای ما آسیب‌زا خواهد بود؛ تنها نگاه درست این است که بخش قلب بیمارستان‌های کشور با متخصصان برجسته کار خود را انجام دهند.
