ثبت فرهنگ سالمندی در فهرست میراث معنوی کشور

جعفر خاندوزی، جانشین معاون‌صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان در گفت‌‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از گلستان، گفت: هریک از مواریث مادی و معنوی از جمله مصادیق تمدنی و هویتی ایرانیان است و سند افتخار بشمار می‌آیند، اما در این میان میراث معنوی بخشی از زیرمجموعه‌های حوزه میراث فرهنگی است که طی سنوات اخیر در کشورهای مختلف و از جمله در ایران مورد پیگیری و توجه جدی قرار‌گرفته است.

به گفته وی میراث معنوی در مورد یک منطقه یا فرهنگ به هرچیزی مثلاً آداب و رسوم، غذاها، سرگرمی‌ها، لهجه‌ و گویش، و یا حتی اسامی و... که مربوط به یک منطقه است که ممکن است هجوم تکنولوژی و مدرنیته موجب فراموش‌شدن آن شود می‌گویند.

احترام به بزرگ‌تر موجب تحکیم ارزش‌ها و روابط اجتماعى می‌شود
خاندوزی خاطرنشان کرد: در همین رابطه، احترام به بزرگ‌ترها و رعایت ادب و متانت در برخورد با آنان باید به صورت فرهنگ، متجلی گردد و موجب تحکیم ارزش‌ها و روابط اجتماعى شود. آن‌چه در قرآن کریم درباره داستان دختران حضرت شعیب(ع) و حضرت موسی(ع) و در داستان فرزندان حضرت یعقوب(ع) و حضرت یوسف(ع) آمده است دلیل بر حرمت سالمندان است، زیرا ادب و انسانیت اقتضا می‌کند که به پیران احترام بگذاریم، هم به خاطر ناتوانی جسمی و هم به خاطر پختگی روحی آنان و این یک فرهنگ انسانی است که در همه ادوار تاریخ به آن پایبند بوده اند.

وی افزود: در قرآن کریم دو واژه «شَیْبَهً» و«شیخ» به سالمندان اختصاص داده است. شَیْبَهً یعنى کسی که به سن پیرى رسیده و مویش سفید شده، و شیخ به کسى که بزرگسال و سال دیده است، گفته مى‏‌شود. شیخوخیت و بزرگى سن و سال یک معیار ارزشى است؛ اگر کسانى مى‌خواهند خود را متخلق به اخلاق اسلامى و دینى نمایند، باید بزرگسالان را اعم از زن و مرد احترام کنند.

اصلی‌ترین مربیان رشته‌های صنایع دستی، مربیان پیشکسوت و سالمند هستند
خاندوزی یادآور شد: در حوزه صنایع دستی، سالمندان و هنرمندان و صنعتگران پیشکوست در واقع اصلی‌ترین حاملان هنرهای ایرانی- اسلامی هستند که می‌توانند صنایع دستی را به عنوان بخش مهمی از هویت تمدنی و فرهنگی ایران به نسل‌های آینده منتقل کنند که در حال حاضر نیز اصلی‌ترین مربیان دوره‌های آموزشی رشته‌های صنایع دستی، مربیان پیشکسوت و سالمند هستند.

جانشین معاون‌صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان در مورد تکریم سالمندان گفت: مثلاً در میان ترکمنان رسم شصت و سه سالگی یا آق‌قویون رایج است که تبلور احترام فراوانی است که آنان برای پیامبر بزرگ اسلام، حضرت محمد(ص) قائل‌اند. در رسم مزبور تقارن و همسن بودن با حضرت محمد(ص) نشانه‌ای از کمال و تعالی تلقی می‌شود. این جشن که نمادی از رفتار شایسته و فاصله گرفتن از تیرگی‌ها و بدی‌هاست، در گذشته همراه با مراسم خاصی اجرا می‌شد. مردان ترکمن که به آق آش نایل می‌شدند، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه می‌دادند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ می‌کردند.

در میان اقوام ایرانی سالمندان و پیشکسوتان از جایگاه رفیعی برخوردارند
وی تأکید کرد: در میان اقوام ایرانی هم چنان سالمندان و پیشکسوتان از جایگاه رفیعی برخوردارند و در همه شئون از جمله عروسی، عزا، حل اختلافات و... دارای شیخوخیت هستند.
این مسئول استانی ادامه داد: روش‌های مدیریت خانوداگی، روش‌های مدیریت جمعی و اجتماعی، آموزش سینه به سینه و شاگرد و استادی حتی در مورد فرزندان خود، صنایع دستی و هنرهای سنتی در حال منسوخ شدن که دانش آن‌ها تنها در اختیار سالمندان است و... جزو مواردی است که در ذیل طرحی تحت عنوان «سالمندان، میراث معنوی انسانی» برای اولین‌بار در سطح کشور می‌تواند به ثبت معنوی کشور برسد.

وی بیان کرد: بنابراین فرهنگ بومی سالمندی و آن چه به لحاظ معنوی و ناملموس با آن مرتبط است در حوزه میراث معنوی می‌گنجد شایسته است سازمان میراث فرهنگی به ثبت آن‌ها در حوزه میراث معنوی اهتمام بورزد که در همین رابطه این معاونت پیشنهاد آن را داده تا در سال جاری مقدمات آن فراهم شود.

عمل به آموزه‌های قرآنی و اسلامی در راستای تجلیل از والدین و سالمندان

خاندوزی با اشاره به اهداف این طرح افزود: عمل به آموزه‌های قرآنی و اسلامی در راستای تجلیل از والدین و سالمندان، تجلیل از سالمندان جهت ایجاد انگیزه حداکثری برای ایجاد نشاط اجتماعی و ادامه زیست‌شادمانه، پاسداشت و انتقال تجربیات سالمندان استان به جوانان و نوجوانان، برداشتن گامی در جهت ثبت سالمندان اقوام به عنوان میراث معنوی انسانی و توجه به سالمندان و کوله‌بار تجربیات آنان به عنوان بخشی از تولیدکنندگان و از جمله حاملان پیشرفت اسلامی- ایرانی از جمله مهمترین اهداف طرح مذکور است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به خدمات این معاونت به هنرمندان و صنعتگران پیشکسوت و سالمند اشاره کرد و اظهار کرد: هنرمندان و صنعتگران بالای 60 سال سن که دارای حداقل 20 سال سابقه فعالیت در یکی از رشته‌های صنایع دستی و هنرهای سنتی باشند، می‌توانند پس از تشکیل پرونده در معاونت صنایع دستی استان از کمک مستمری هنرمندان و صنعتگران سالمند و از کار افتاده بهره مند می‌شوند.

جانشین معاون‌صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان در پایان ضمن دعوت هنرمندان به منظور استفاده از این فرصت افزود: کمک تعیین شده پس از فوت هنرمند با تصویب شورای مذکور به همسر یا وراث قانونی وی که واجد شرایط دریافت مستمری باشند تعلق خواهد گرفت.