نغمات عاشورايی؛ از نواهای سنتی تا اجراهای امروزی/12
شناخت علمی موسيقی و معرفت دينی؛ لازمه غنای نوای عاشورايی
گروه هنر: غنای نغمه و نوای عاشورايی تنها به تسلط به نوع موسيقی و استفاده از آلات موسيقی مناسب آن نيست بلكه فعالان در اين زمينه بايد معرفتی نسبت به مسائل دينی و شرح وقايعی همچون فلسفه قيام عاشورا داشته باشند تا اشعار و مراثی به كار رفته مستند و نزديك به حقيقت باشند.
سيدمحمد ميرزمانی، مديركل دفتر موسيقی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، با بيان اينكه حوزه موسيقی مذهبی در كشور ما حوزه ناشناخته‌ای نيست، گفت: به اعتقاد من اساس موسيقی ايران را موسيقی آئينی تشكيل می‌دهد به عبارت ديگر بستری كه موسيقی سنتی ما در آن رشد كرده موسيقی آئينی است كه به عنوان مصاديق آن می‌توان به نمونه‌هايی همچون مرثيه‌خوانی، منقبت‌خوانی، چاووشی، سحرخوانی و ... اشاره كرد.
وی ادامه داد: موسيقی ايران در دل شاخه‌هايی كه بيان شد بارور شده و رشد و نمو كرد و حتی تأثيرپذيری از اين موسيقی مذهبی موجب شد تا برخی گوشه‌ها و رديف‌های آوازی از موسيقی آئينی، سوگواره و تعزيه وارد موسيقی اصيل ايرانی شود و در واقع با بررسی موسيقی آئينی و نواحی به اين نتيجه می‌توان رسيد كه هر منطقه‌ای برای خود دستگاه و روش خاصی در به كارگيری موسيقی سوگواره داشته‌اند و با چنين فرضی مشاهده می‌شود كه تا چه اندازه انتخاب و به كارگيری اين نوع موسيقی آگاهانه و علمی بوده است.
ميرزمانی تصريح كرد: در به كار بردن موسيقی برای اجرای مراسم سوگواره بايد به دو اصل مهم توجه كرد؛ يكی شناسايی دقيق و علمی اين حوزه كه به نظر من هر درصدی از شناخت مساوی است با همان ميزان موفقيت و ديگری معرفت دينی يعنی تسلط كامل نسبت به رويدادهای تاريخی و فلسفه به وجود آمدن آن و در مورد قيام سيدالشهداء(ع) اين معرفت بايد در مورد ابعاد گوناگون قيام، دلايل شكل‌گيری آن بايد به وجود بيايد و تنها شور و هيجان و پرداختن به وجوه احساسی و برانگيخته شدن عواطف در اين زمينه كافی نيست.
وی در ادامه گفت: با كمال تأسف و با وجود تأكيداتی كه در نحوه درست به كار بردن اشعار و مراثی و به دنبال آن موسيقی به عمل آمده است اما شاهد هستيم كه افراد متولی برپايی دسته‌جات عزاداری به جای استفاده از دستگاه‌ها و گوشه‌های اصيل موجود در موسيقی سنتی ايرانی در رويكردی عمومی به سوی استفاده از نواها و نغماتی و آهنگ‌هايی گرايش پيدا می‌كنند كه برخی وارداتی و در برخی ديگر از اشعار و موسيقی سخيف و سبكی استفاده می‌شود كه حتی از نظر فنی هم مشخص نيست هويت موسيقی آنها چيست.
ميرزمانی تأكيد كرد: من همواره گفته‌ام كه اين بخش يعنی پرداختن به موسيقی سوگواره هيچ‌گاه متولی مشخصی نداشته است و بايد مرجعی در قالب انجمن، تعاونی و يا سنديكا در اين زمينه وجود داشته باشد تا افراد علاقه‌مند به آن مراجعه كنند و به عنوان الگويی به آموزش مداحی و مرثيه خوانی بپردازند و اين مسئله بيش از پيش احساس نياز می‌شود چرا كه تعداد قابل توجهی از افراد هرساله متقاضی و علاقه‌مند برای ورود به اين عرصه هستند.
مديركل دفتر موسيقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: البته دفتر موسيقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اين زمينه به شكل ريشه‌ای و علمی اقداماتی را به انجام رسانده است كه نمونه بارز آن برگزاری نخستين سوگواره نينوايی بود كه علاوه بر رويكرد پژوهشی و اجرای صحنه‌ای برخی نمونه‌های فاخر اين نوع موسيقی از بعضی پيشكسوتان اين عرصه نيز تجليل كرد.
ميرزمانی در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايكنا كه آيا موافق استفاده از برخی آلات موسيقی غربی در برگزاری مراسم سوگواری هستيد يا خير گفت: اگر امروزه از سازی همچون شيپور و طبل در اجرای مراسم سوگواری استفاده می‌شود عليرغم آنكه ممكن است اين سازها خاستگاه غربی داشته باشند اما اين آلات مابه ازاهايی در فرهنگ بومی ايرانی داشته‌اند و مثلاً از سورنا و كرنا به عنوان دو ساز بادی و از طبل به عنوان سازی كوبه‌ای كه ساليان سال استفاده از آن در ايران قدمت داشته، استفاده شده است و حتی اگر استفاده از ويولن امروزه متداول است به دليل آن است كه بسيار نزديك به ساز زهی همچون كمانچه به عنوان يك ساز اصيل ايرانی است.
وی در پايان گفت: به اين اعتبار نمی‌توان مجوزی در مورد استفاده از ساير سازهای غربی در مراسم عزاداری صادر كرد چرا كه برخی از اين سازها فرهنگ خاص خود را نيز به همراه خواهند آورد و بهتر است به دليل به وجود آمدن فضای فكری متفاوت و اينكه ممكن است استفاده از آنها بدعتی در آئين عزاداری محسوب شود از به كار بردن آنها خودداری شود.
وی ادامه داد: موسيقی ايران در دل شاخه‌هايی كه بيان شد بارور شده و رشد و نمو كرد و حتی تأثيرپذيری از اين موسيقی مذهبی موجب شد تا برخی گوشه‌ها و رديف‌های آوازی از موسيقی آئينی، سوگواره و تعزيه وارد موسيقی اصيل ايرانی شود و در واقع با بررسی موسيقی آئينی و نواحی به اين نتيجه می‌توان رسيد كه هر منطقه‌ای برای خود دستگاه و روش خاصی در به كارگيری موسيقی سوگواره داشته‌اند و با چنين فرضی مشاهده می‌شود كه تا چه اندازه انتخاب و به كارگيری اين نوع موسيقی آگاهانه و علمی بوده است.
ميرزمانی تصريح كرد: در به كار بردن موسيقی برای اجرای مراسم سوگواره بايد به دو اصل مهم توجه كرد؛ يكی شناسايی دقيق و علمی اين حوزه كه به نظر من هر درصدی از شناخت مساوی است با همان ميزان موفقيت و ديگری معرفت دينی يعنی تسلط كامل نسبت به رويدادهای تاريخی و فلسفه به وجود آمدن آن و در مورد قيام سيدالشهداء(ع) اين معرفت بايد در مورد ابعاد گوناگون قيام، دلايل شكل‌گيری آن بايد به وجود بيايد و تنها شور و هيجان و پرداختن به وجوه احساسی و برانگيخته شدن عواطف در اين زمينه كافی نيست.
وی در ادامه گفت: با كمال تأسف و با وجود تأكيداتی كه در نحوه درست به كار بردن اشعار و مراثی و به دنبال آن موسيقی به عمل آمده است اما شاهد هستيم كه افراد متولی برپايی دسته‌جات عزاداری به جای استفاده از دستگاه‌ها و گوشه‌های اصيل موجود در موسيقی سنتی ايرانی در رويكردی عمومی به سوی استفاده از نواها و نغماتی و آهنگ‌هايی گرايش پيدا می‌كنند كه برخی وارداتی و در برخی ديگر از اشعار و موسيقی سخيف و سبكی استفاده می‌شود كه حتی از نظر فنی هم مشخص نيست هويت موسيقی آنها چيست.
ميرزمانی تأكيد كرد: من همواره گفته‌ام كه اين بخش يعنی پرداختن به موسيقی سوگواره هيچ‌گاه متولی مشخصی نداشته است و بايد مرجعی در قالب انجمن، تعاونی و يا سنديكا در اين زمينه وجود داشته باشد تا افراد علاقه‌مند به آن مراجعه كنند و به عنوان الگويی به آموزش مداحی و مرثيه خوانی بپردازند و اين مسئله بيش از پيش احساس نياز می‌شود چرا كه تعداد قابل توجهی از افراد هرساله متقاضی و علاقه‌مند برای ورود به اين عرصه هستند.
مديركل دفتر موسيقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: البته دفتر موسيقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اين زمينه به شكل ريشه‌ای و علمی اقداماتی را به انجام رسانده است كه نمونه بارز آن برگزاری نخستين سوگواره نينوايی بود كه علاوه بر رويكرد پژوهشی و اجرای صحنه‌ای برخی نمونه‌های فاخر اين نوع موسيقی از بعضی پيشكسوتان اين عرصه نيز تجليل كرد.
ميرزمانی در پاسخ به اين پرسش خبرنگار ايكنا كه آيا موافق استفاده از برخی آلات موسيقی غربی در برگزاری مراسم سوگواری هستيد يا خير گفت: اگر امروزه از سازی همچون شيپور و طبل در اجرای مراسم سوگواری استفاده می‌شود عليرغم آنكه ممكن است اين سازها خاستگاه غربی داشته باشند اما اين آلات مابه ازاهايی در فرهنگ بومی ايرانی داشته‌اند و مثلاً از سورنا و كرنا به عنوان دو ساز بادی و از طبل به عنوان سازی كوبه‌ای كه ساليان سال استفاده از آن در ايران قدمت داشته، استفاده شده است و حتی اگر استفاده از ويولن امروزه متداول است به دليل آن است كه بسيار نزديك به ساز زهی همچون كمانچه به عنوان يك ساز اصيل ايرانی است.
وی در پايان گفت: به اين اعتبار نمی‌توان مجوزی در مورد استفاده از ساير سازهای غربی در مراسم عزاداری صادر كرد چرا كه برخی از اين سازها فرهنگ خاص خود را نيز به همراه خواهند آورد و بهتر است به دليل به وجود آمدن فضای فكری متفاوت و اينكه ممكن است استفاده از آنها بدعتی در آئين عزاداری محسوب شود از به كار بردن آنها خودداری شود.
