شیطان؛ همراه همیشگی حسود/ ریشه حسادت را بخشکانیم

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) از گیلان، خداوند متعال خواهان جسم، ذهن و روحی سالم برای انسان هاست تا زندگی پرنشاط و باطراوتی داشته باشند، اما برخی ذهنیت های نادرست، شرایط مطلوب رفتار انسانی را برهم می ریزد.

یکی از این رفتارهای نامطلوب و ذهنیت های نادرست، حسادت است که ضروری است عوامل پیدایش و رشد آن در خانواده، جامعه و مهم تر از این دو در خود شخص بررسی شده و به دلیل اثرات بد جسمی و روحی که برای فرد به همراه دارد ، با روش های علمی و اخلاقی از بروز آن جلوگیری و در صورت ابتلا، در جهت ریشه کنی این معضل اقدام کرد.

حسد یکی از زشت ‌ترین و قبیح ترین خصلت هایی است که در هر جامعه‌ای دیده می‌شود. عده‌ای همه چیز را برای خود می‌خواهند. از آسایش و یا پیشرفت دیگران ناراحت می‌شوند. خودخوری می‌کنند و رنج خود را بصورت آزار دادن ، بدگویی و کار شکنی کردن ابراز می‌کنند. به جای اینکه بکوشند تا خودشان هم پیشرفت داشته باشند ، می‌کوشند تا دیگران را ساقط کنند و از ارزش بیندازند. این واکنش همان حسد است که خصلتی ناپسند و نکوهیده است.

کار حسد ممکن است به جایی برسد که حتی برای زوال نعمت از شخص، محسود خود را به آب و آتش زده و او را نابود کند. چنانچه نمونه‌اش در داستانها و تاریخ معروف است. در نکوهش حسد همین بس که نخستین قتلی که در جهان واقع شد از ناحیه قابیل نسبت به برادرش هابیل بود که بر اثر انگیزه حسد چنین اتفاقی افتاد.

«حسادت » یک عکس العمل هیجانی است که تقریباً از دو سالگی شروع و با رشد کودک، ممکن است تا بزرگ سالی ادامه یابد و البته با توجه به الگوهای مختلف فرهنگی، به شکل های متفاوتی جلوه گر شود. به همین دلیل در اسلام، رفتارهای حسادت آمیز پس از بلوغ مورد تکلیف قرار گرفته و فرد وظیفه دارد آن ها را مهار کند.

برخی از پدران و مادران به دلایل گوناگون، بعضی از فرزندان را بر خواهران و برادران خود ترجیح داده، مورد توجه و محبت بیشتری قرار می دهند. گاهی جنسیت فرزندان عامل تبعیض می شود، مثلاً مادران با پسران خود صمیمی هستند و پدران بیشترین محبت خود را متوجه دختران می کنند. در نتیجه، فرزندی که از طرف یکی از والدین محبت کمتر و رفتار ناعادلانه می بیند، نسبت به فرزند دیگر حسادت خواهد داشت.

آثار حسادت

یکی از آثار حسادت، که در کودک و بزرگسال وجود دارد، «خشم» است. حسود، فرد مورد حسادت واقع شده را مورد غضب خود قرار می دهد. از امیرالمومنین(ع) نقل شده که فرمود: «حسود نسبت به کسی که هیچ گناهی ندارد خشمگین می شود». تنها خطای او برخورداری از نعمتی است که حسود از آن محروم است.

شخص حسود ممکن است به دنبال حسادتی که خشم او را بر افروخته ، این حسادت را به طور مستقیم یا غیر مستقیم ظاهر سازد.واکنش مستقیم، مانند پرخاش، تحقیر، قهر و ... این نوع واکنش در رفتار کودکان بیش از بزرگسالان دیده می شود. فرد حسود ممکن است قهر خود را با واکنش های لفظی و یا حملات بدنی مثل گاز گرفتن، لگد زدن و هل دادن دیگران آشکار سازد.

رفتارهای حسادت آمیز همیشه آشکار نیست، انجام رفتارهایی نامناسب مانند شب ادراری، انگشت مکیدن، جلب توجه دیگران از طریق تظاهر به ترس که قبلاً از او دیده نشده، غذا نخوردن یا خواستن غذاهای مخصوص، اظهار بیماری بی مورد، تخریب، تظاهر به بی نیازی از محبت و توجه اطرافیان، خراب کردن اسباب بازی های خود از نمونه های غیرمستقیم حسادت است.

آثار جسمی و روانی

حسادت آثار جسمی و روانی نامطلوبی در فرد حسود ایجاد می کند که به برخی از آن ها اشاره می شود: آثار جسمی حسد موضوعی است قابل توجه و تحقیق بیشتر. فعالیت غدد درون ریز و واکنش دستگاه های عصبی هنگام بروز و ادامه یافتن این حالت هیجانی، باید مورد توجه قرار گیرد.

این آثار در روایات معصومین(ع) مورد توجه قرار گرفته، در تعدادی از آن ها آمده است که «حسادت بدن را ذوب می کند». در بعضی دیگر، حسد به زنگار و بدن به آهن تشبیه شده است، همان گونه که زنگار به تدریج موجب نابودی آهن می گردد، حسد نیز بدن را از بین می برد.

حسود نسبت به چیزی محزون است که توانایی تغییر آن را ندارد. او از محرومیت خود رنج می برد، در حالی که نه قدرت سلب آن نعمت را از دیگری دارد و نه توانایی کسب آن را برای خود. گاهی اوقات، حسادت قدرت بهره مندی فرد را از چیزهایی که در اختیار دارد، لذت بردن از نعمت های موجود را از او سلب می کند. امام علی (ع) فرمود: «حسادت او را از آسایش روانی محروم می گرداند که در دراز مدت، موجب ابتلای او به بیماری های سخت روانی می شود».

راه های درمان

درمان در کودکی: جلوگیری از بروز و رشد حسادت در کودکی، نیازمند توجه والدین و برخوردهای حساب شده آنان با فرزندان است. والدین باید با خودداری از تنبیه و کنار کشیدن ظاهری خود، رفتار توأم با حسادت او را نادیده گرفته و احساس ارزش، شخصیت و محبوبیت را در او تقویت کنند.

اگر والدین در برخورد با کودک، واکنش های حسادت آمیز وی را تشدید کنند و او را به شدت خشمگین سازند، تاثیرات منفی زیادی را در او ایجاد خواهند کرد. به تدریج و به طور طبیعی، ممکن است شیوه های دفاعی نامطلوبی برای مقابله با این موقعیت ها در او شکل گیرد.

بهترین راه از بین بردن زمینه حسادت در کودکان، به کارگیری عدالت در بین فرزندان و توجه و محبت یکسان به آن هاست این نکته در آموزش های تربیتی دین اسلام، سفارش و تأکید شده است که نسبت به فرزندانتان به عدالت رفتار کنید.همچنین باید برتری یکی از فرزندان نسبت به دیگری را پنهان کرد تا جلوی حسادت آن ها گرفته شود. حضرت یعقوب به فرزندش یوسف، سفارش می کندکه رؤیای خود را برای برادرانش نقل نکند، مبادا باعث حسادت آنان گردد.

درمان حسادت در بزرگسالی: برای درمان حسادت در بزرگ سالی، باید ریشه آن را شناخت تا بتوان با از بین بردن آن، حسادت را درمان نمود. می توان گفت ریشه اصلی حسادت، ضعف فکری در نحوه تلقی امور و بدبینی است.

با توجه به ریشه حسادت، می توان راه هایی را برای رفع آن پیشنهاد کرد، توجه به رحمت و حکمت خدای متعال و گستردگی نعمت ها و اینکه محدودیت در بهره مندی از نعمت ها، به دلیل حکمت هایی است که خداوند در اداره این عالم به کار گرفته است، می تواند چاره بدبینی در حسود باشد. توجه به این مطلب زمینه را برای قناعت و راضی بودن فرد به آنچه از امکانات برایش فراهم شده آماده می کند و او را از حسادت نسبت به نعمت هایی که در دست دیگران است، باز می دارد.

دین اسلام، پیروان خود را همواره به بی اعتنایی نسبت به آنچه در دست مردم قرار دارد و بی ارزش شمردن بهره مندی های مادی و بسنده نمودن به قدر کفایت همراه با پاکی و عفاف، دعوت نموده است.
توجه به آنچه که حسود به صورت بالفعل دارد، می تواند راه عملی دیگری برای مبارزه با حسادت باشد، اگر فرد محاسبه کند «من چه نعمت های زیادی دارم که دیگران ندارند و می توانم با تلاش و به کارگیری توان خود، بیش از این هم به دست آورم»، به او کمک می کند تا ریشه حسادت را در درون خود بخشکاند.

حسادت یک بیماری خطرناک

تلقی حسادت به عنوان یک بیماری خطرناک، می تواند زمینه را برای درمان آن فراهم آورد. حسد موجب ضررهای بدنی و نیز رنج و اندوه فراگیر و طولانی می شود. توجه به این نکته که حسادت پیش از فرد مورد حسادت، اولین ضربه را بر حسود وارد می آورد می تواند مورد توجه قرار گیرد.

ریشه حسادت، فکر است، اما کسی که به حسادت مبتلا شده غیر از توجه به جنبه های فکری و شناختی، باید با آثار بد حسادت مانند نفرت و کینه نیز به مقابله برخیزد و با اتخاذ روش هایی ، برای از بین بردن آثار نامطلوب حسادت همت کند.

ذکر این نکته نیز ضروری است که برای ریشه کن شدن حسادت، اطرافیان و اجتماع هر یک وظایفی دارند و باید به فرد کمک کنند تا زمینه های بروز حسادت و رفتارهای حسادت آمیز از میان برداشته شود.

شخص حسود در روایات معصومین

امام باقر(ع) می‌فرماید : «اِنَّ الحَسدَ ایَاکُلَ الایمانَ کَما تَاکُلَ النّارَ الحَطَب ؛ حسد ایمان را می‌خورد همانگونه که آتش هیزم را» (کافی _ ج 2)

امام جعفر صادق(ع) می‌فرماید : «اصول الکُفر ثَلاثَه :الحرص و الاستکبار و الحسد ؛ اساس کفر سه چیز است : حرص ، تکبر و حسد» (کافی _ ج 2)

« أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنَآ آلَ إِبْرَاهِیمَ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَآتَیْنَاهُم مُّلْکًا عَظِیمًا » «آیا حسادت می ورزند به مردم برای آنچه که خدا از فضلش، به مردم کرامت کرده است». سورة نساء آیة (۵۴)

اولین قتلى که در زمین واقع شد به خاطر حسادت میان فرزندان آدم بود و اولین گناهى که در آسمان واقع شد، حسادت ابلیس به آدم بود.

حجت الاسلام والمسلمین سید حسین گلمیرزاده، معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی گیلان در گفت وگو با خبرنگار ایکنا از گیلان، با بیان اینکه شیطان همراه همیشگی حسود است، گفت: ازنظر قرآن، شیطان دشمن آشکار و همیشگی انسان است. این دشمن سوگند خورده، به هر راه و روشی می کوشد تا به اهداف پلید خویش در گمراهی و تباهی بشر دست یابد. از این رو همواره در کمین مردمان است و می کوشد تا آنان را به هر طریقی گمراه و به دوزخ بفرستد.

وی با بیان اینکه حسادت، یکی از ابزارهای شیطان است، افزود: او با این کار هم آرامش را از شخص حسود می گیرد و هم رنج و زحمت را برای دیگرانی که محسود واقع می شوند فراهم می کند. این گونه است که قرآن از دشمن درونی آدمی یعنی هوای نفس و دشمن وسوسه کننده بیرونی باز می دارد و هشدار می دهد که مواظب و مراقب باشند تا در دام شیطان نیافتند که وی می کوشد تا آنان را گرفتار و در بند کشد.

حجت الاسلام گلمیرزاده تصریح کرد: باتوجه به دشمنان درونی و بیرونی از این بیماری خطرناک که آدمی را از درون متلاشی و در جامعه دچار رنج و زحمت می کند رهایی می یابیم. حسادت نابهنجاری اجتماعی است که آثار خطرناکی برای فرد و دیگری به دنبال دارد. به امید آنکه با بهره گیری از بینش و نگرش قرآنی، از شر و آسیب های فردی و اجتماعی آن در امان بمانیم.