«سبحان‌الله»، سپر دعای جوشن است/ تسلیم شیطان برابر تسبیح‌کنندگان
گروه اندیشه: مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز با تأکید بر اینکه شیطان برابر پنج گروه تسلیم شده است که یکی از این پنج گروه افرادی هستند که ذکر سبحان‌الله را بسیار می‌گویند، گفت: یکی از اسباب سپر بودن دعای جوشن کبیر ذکر سبحان‌الله است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد انصاری، مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، پیرامون دعای جوشن کبیر اظهار کرد: لفظ جوشن به معنای سپر و زره به کار رفته است و از آنها در زمان‌های قدیم برای حفظ جان استفاده می‌کردند.
وی در این باره گفت: در جنگ احد که یکی از غزوات بسیار دشوار بوده و منجر به شهادت افراد مؤثر صحابه و اقوام پیامبر از جمله حمزه شد، سینه پیغمبر اسلام(ص) از شدت سختی‌ها و گرمی هوا به تنگ آمد. نقل شده است که پیامبر(ص) زره آهنین بر تن داشتند و سنگینی آن و گرمی هوا، حرارت این جوشن را بیشتر کرده و ایشان را اذیت می‌کرد. از آنجا که رسول خدا(ص) همواره در سختی‌ها چشم امیدشان به لطف خدا بود نگاهی به آسمان کردند و از خداوند رحمت و یاری خواستند. در پی آن دربی از آسمان باز شد و جبرئیل امین بر رسول خدا(ص) نازل شد و گفت: «خداوند بر تو سلام رسانده و خواسته که این زره را از خود جدا کنی و آنچه به جای این زره تو را محافظت می‌کند کلماتی هستند که من آنها را به تو آموزش می‌دهم.»
جوشن کبیر؛ ارتباط مستقیم خدا و رسول‌الله(ص)
انصاری افزود: براساس این روایت جوشن کبیر یکی از تعالیم الهی است که خداوند عظیم‌الشأن آن را به پیامبر(ص) آموزش داده و این امر می‌تواند جای تأمل باشد. یکی از القاب رسول خدا(ص) حبیب اله العالمین است. بدان معنا که ایشان به درجه دوستی خداوند نائل شده و بر این اساس خداوند بهترین هدایا را به او ارزانی می‌کند. بنابراین ارزش دعای جوشن کبیر از ارزش ارتباط میان خداوند و پیامبر(ص) قابل درک است.
دعای جوشن کبیر به منزله سپر دفع هول و وحشت از پیامبر(ص)
مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز افزود: این دعا به منزله سپری برای بلاهایی که می‌توانست بر پیغمبر نازل شود دفع هول و وحشت را موجب شد. هر فصل این دعا دربردارنده ده اسم والا و زیبای الهی است. در اهمیت این دعا آمده است شیخ عباس قمی به نقل از مرحوم کفعمی در کتاب بعدالامین این دعا را نقل کرده است. همچنین علامه مجلسی در جلد 91 بحارالانوار ص 398 به جزئیات دعای جوشن کبیر اشاره کرده است.
وی ادامه داد: در خواص و اسرار نزول این دعا آمده است که پیغمبر(ص) به جبرئیل می‌فرماید: «این دعا امانی فقط برای من است یا اثر آن برای امت من نیز می‌باشد.» از آنجا که رسول خدا(ص) «لَقَدْ جَاءکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ؛ قطعا براى شما پیامبرى از خودتان آمد که بر او دشوار استشما در رنج بیفتید به [هدایت] شما حریص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است(128/توبه)» است، از این جهت می‌خواستند بدانند که رحمت واسع خداوند شامل امت می‌شود که «جبرییل پاسخ داد بله، البته شرط این امر آن است که امت تو این دعا را با خلوص نیت زمزمه کند.» همچنین در احوالات حضرت امیرالمؤمنین(ع) آمده است که به امام حسین(ع) توصیه کردند دعای جوشن را بر کفن ایشان نوشته و دفن کنند.
انصاری با بیان اینکه تذکری پیرامون خواندن اسماء الهی و بهره‌مندی از خواص بی‌نظیر آن وجود دارد، گفت: خواندن صرف اسم خداوند کفاف نمی‌کند و این امر مطلبی نیست که جبرییل به پیغمبر(ص) آموزش داد و یا پیامبراکرم(ص) به امت عرضه فرمودند. باید دقت داشته باشیم خداوند اسم نیست و فقط اسما پروردگار بیان شوند.
وی افزود: به نقل از علامه مجلسی آمده است که امام صادق(ع) خطاب به هشام بن حکم یکی از اصحابشان فرمودند: «ای هشام! اسم خداوند غیر از مسمی است و هر کس اسم را بدون معنا بپرستد کافر شده است. کسی که اسم و معنا را بپرستد کافر شده است چون دوچیز را پرستیده. اگر تصور کنید این اسم و مسمی منشا اثر است حال آنکه لا موثر فی الوجود؛ هیچ‌کس در دایره هستی جز خداوند اثرگذار نیست. کسی که معنا را بپرستد بدون اسم امام صادق(ع) فرمودند خدا را به یگانگی پرستیده است.» به گمانم برخی باشند که هزار نام الهی را می‌خوانند و فکر می‌کنند این اسما گرهی از مشکلات انها را باز کند و یا قرائت صرف دعا باعث گره‌گشایی شود اما پاسخ امام صادق(ع) به هشام بسیار عبارت دقیقی است.
مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز تصریح کرد: نباید از مسمی غافل و در اسم غرق شویم چراکه سر از کفر در می‌آوریم و تنها ذات خداوند تاثیرگذار است.
اسمای آغازین دعای جوشن کبیر؛ توجه به ذات باری تعالی
وی تصریح کرد: در ابتدای دعای جوشن کبیر که با اسماء الهی آغاز شده نشانه‌ای هستند که ما را متوجه مسمی همان ذات باریتعالی می‌کند. انسان حقیر سراپا تقصیر برابر مولای صاحب امر و اختیار و بدون عیب و نقص حاجات خود را طلب می‌کند؛ «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ؛ اى مردم شما به خدا نیازمندید و خداست که بىنیاز ستوده است(15/فاطر). در دعای جوشن خواننده هزار اسم خداوند را به زبان می‌راند، مگر می‌شود که خداوند به آن بنده نگاه نکند. بنده باید چنین قطع و یقینی را نسبت به این امر داشته باشد.
نام الله هیچ‌گاه موصوف نمی‌شود
انصاری ادامه داد: در این دعا انسان با اسماء زیبا خداوند را می‌خواند که نشانگر ذات او هستند. اسم الله اولین نامی است که دعا با آن آغاز می‌شود. برخی تعبیر کرده‌اند که الله اسم اعظم است و همه اسماء الهی در آن وجود دارد و نام الله تنها اسمی است که هیچ گاه موصوف نمی‌شود، چرا که ذات خداوند کمال مطلق است و نمی‌تواند وصف قرار گیرد.
مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز ادامه داد: در فراز اول دعای جوشن کبیر پس از بیان اسماء الهی که با حکیم به پایان می‌رسد عبارت «سُبْحانَکَ یا لا اِلـهَ إلاّ اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ» بیان می‌شود این عبارت شامل تسبیح و تهلیل خداوند است. تسبیح خداوند و بیان سبحان‌الله بدان معناست که خداوند از هر گونه عیب و نقص مبری است و در هنگام بیان عبارت سبحان‌الله خواننده چرا باید در رابطه با مرحمت خداوند به خود تردید راه دهد؟
شیطان برابر گوینده سبحان‌الله دست بسته است
وی پیرامون اهمیت فراوان تسبیح خداوند به روایتی از شیخ صدوق در کتاب «خصال صدق» اشاره کرد و افزود: شیطان در برابر پنج گروه تسلیم شده است و کاری از پیش نمی‌برد یکی از این پنج گروه افرادی هستند که ذکر سبحان‌الله را بسیار می‌گویند.
انصاری خاطرنشان کرد: در این میان یکی از اسباب سپر بودن دعای جوشن کبیر ذکر سبحان‌الله است.
مدرس دانشگاه امیرالمؤمنین(ع) اهواز به بیان ویژگی عبارت «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه» یا همان تهلیل خداوند پرداخت و گفت: پیامبر(ص) به نقل از خداوند فرموده‌اند که خداوند می‌فرماید: «کَلِمَةُ لا إلهَ إلّا اللّهُ حِصنی فَمَن دَخَلَ حِصنی اَمِنَ مِن عَذابی» یعنی فقط خداوند را در دنیا اثرگذا بدانیم. همچنین در پایان عبارت «خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ» بدان معناست که خداوند بندگان را از عذاب قهر خود برهاند.
