رشته علوم قرآن و حدیث به جهت ماهیت موفق نیست
گروه دانشگاه: جلیل پروین با بیان اینکه رشته علوم قرآن و حدیث به جهت ماهیت موفق نبوده است، گفت: اخیراً وزارت علوم، بازنگری در این رشته را وجه همت قرارداده و بسیاری از دغدغه‌ها در آن دیده شده و نگاه‌ها معطوف به آن است که دانشجو با متن و محتوای قرآن و حدیث آشنا شود.
جلیل پروین، معاون آموزشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با بیان اینکه دانشجویانی که از رشته‌های قرآنی فارغ‌التحصیل می‌شوند خیلی قرآنی نمی‌شوند، گفت: به این معنی که به لحاظ مباحث نظری، بیشتر متوجه پیرامون قرآن و حدیث می‌شوند نه محتوای قرآن و حدیث. دانشجویان به نیت معارف قرآن و حدیث به این رشته وارد می‌شوند ولی موفق نمی‌شوند؛ در نتیجه شنیدم که مسئولان آموزش و پرورش گفته بودند بسیاری از معلمان قرآن ما در مدارس روخوانی قرآن را بلد نیستند.
وی افزود: متأسفانه بحث‌های پیرامونی و حاشیه‌ای سرفصل‌های رشته‌های کارشناسی قرآن و حدیث در دانشگاهها خیلی بیشتر از بحث‌های متنی و محتوایی است؛ در حالی که هدف ما از تربیت یک دانشجوی قرآنی باید این باشد که به ترتیب بتواند قرآن را دقیق و صحیح و مطابق با استانداردهای قرائت و تجوید بخواند و مطابق با استانداردها و قواعد زبان قرآن معانی اولیه قرآن را بفهمد، صرف و نحو و بلاغت و زبان قرآن فراتر از مباحث سنتی است.
رشته علوم قرآن و حدیث به جهت ماهیت موفق نبوده است
پروین ادامه داد: دیگر اینکه دانشجو معنای گسترده‌تر قرآن که اسم آن را تفسیر می‌گذاریم بر اساس فضا و شأن نزول و تفاسیر روایی قرآن بفهمد و مورد دیگر آنکه متخلق به آموزه‌های قرآنی بشود. چون از رشته‌های دیگر و بعدها در مقاطع تحصیلات تکمیلی وارد رشته‌های قرآنی شده‌ام و می‌توانم نگاه بیرونی به این رشته داشته باشم، ارزیابی‌ام این است که این رشته به جهت ماهیت که از اول تأسیس شده بود موفق نبوده است، اخیراً وزارت علوم، بازنگری در رشته‌های علوم قرآنی و حدیثی را وجه همت خود قرار داده و روی هم رفته بسیاری از دغدغه‌ها در آن دیده شده، نگاه‌ها معطوف به آن است که دانشجو با متن و محتوای قرآن و حدیث آشنایی خوبی پیدا کند، بعد از اینکه دانشجوی ما قرآنی تربیت شد، تعلیم دید و فارغ‌التحصیل شد به همان میزان می‌تواند به اندازه شعاع وجودی‌اش در جامعه تأثیر قرآنی داشته باشد، یک راه مستقیم و نزدیک تحقق قرآن در جامعه همین است که ما این همه دانش‌آموختگان رشته‌های الهیاتی و قرآن و حدیثی داریم اگر این دانشجویان به لحاظ علمی و تربیتی و اخلاقی، قرآنی تعلیم یافته و تربیت شده باشند می‌توانند در جامعه تأثیرگذاری خوبی داشته باشند.
وی همچنین در رابطه با سرفصل‌های جدید رشته قرآن و حدیث، گفت: نگاه اجمالی به ویرایش جدید سرفصل‌ها داشته‌ام؛ از گذشته بهتر است، باید یکی دو سال به صورت آزمایشی برگزار شود تا آسیب‌های آن دیده شود و بعد از آن ان‌شاءالله ترمیم شود. همین که جهت‌گیری به سمت محتوای قرآن است حرکت مثبتی است، حتی در جایی دیدم که حفظ بخش‌هایی از قرآن به‌عنوان الزام برای دانشجویان دیده شده و این خیلی خوب است.
معاون آموزشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به راهکارهای ارتباط بهتر دانشگاه و جامعه، ابراز کرد: تولیدات پژوهشی مثل پایان‌نامه و کتاب‌ها به دست تولیدکنندگان فیلم و رسانه برسد و نیاز کارگردانانی که در این زمینه هستند را رفع کنند، آن‌ها ماده اولیه را ندارند، ماده اولیه در دانشگاه تولید شود و به دست آن‌ها برسد. دیگر اینکه در عرصه تولیدات پژوهشی، میان‌رشته‌ای‌هایی تولید شود، به طور مثال دانشجویی در اینجا بود که در کارشناسی رشته مامایی را خوانده بود، برای او اخلاق مامایی از منظر روایات را پیشنهاد دادیم، اخلاق مامایی بازه گسترده‌ای دارد؛ قبل از تکون تا تولد، تا بهداشت روانی مادر، پدر و فرزند، و اینکه چه بایدها و نبایدهایی در این مورد وجود دارد. وقتی تولید محتوا شود دانشجو که در بیمارستان هم کار می‌کند می‌تواند همین بایدها و نبایدها را پیاده کند.
سرفصل‌های رشته‌های نزدیک به قرآن که چندان اسلامی نیستند
وی با اشاره به بحث اسلامی‌سازی رشته‌های دانشگاهی، به ویژه علوم انسانی، گفت: اسلامی‌سازی که گفته می‌شود را تا حد معتدل قبول دارم، اما شوربختانه باید بگوییم که اسلامی‌سازی رشته‌هایی مثل جامعه‌شناسی و غیره پیشکشمان، خیلی وقت‌ها رشته‌های نزدیکمان خیلی اسلامی نیستند، مثلاً می‌گوییم عرفان اسلامی در حالیکه یک بار به صورت جامع و دقیق و همه جانبه یک مرکز علمی قرآن و حدیثی نیامده آموزه‌های نظری و عملی رشته عرفان را در ترازوی قرآن و حدیث کاملاً بسنجد و بعد بگوید که مثلاً این نظریه وحدت وجود عرفانی درست است یا نه؟ مثلاً زهد و توکل و ... چقدر التقاطی از دیگر ادیان است و چقدر در ترازوی ثقلین صحیح است.
پروین افزود: ما در دانشگاهمان حتی درس انگلیسی عمومی را نیز با متن و محتوای اسلامی تولید کرده‌ایم، یادگیری قرآن از طریق زبان و یادگیری زبان از طریق قرآن رویکردمان در تولید محتوا بوده است.
دانشجویان رشته‌های علوم قرآن و حدیث در بسیاری از موارد عربی سکولار می‌خوانند
وی ادامه داد: حتی دانشجویان رشته‌های علوم قرآن و حدیث در بسیاری از موارد عربی سکولار می‌خوانند و به جای اینکه در صرف و نحو این همه مثال‌های غیر قرآنی و غیر روایی برایشان بیان شود، مثال‌های روایی و قرآنی فراوانی است که می‌توان از آن‌ها برایشان مثال زد. در بسیاری از دانشگاهها اینگونه است حتی در رشته‌های قرآن و حدیث، در حالی که معتقدیم عربی که در رشته‌های قرآن و حدیث خوانده می‌شود منظور عربی قرآن است. یادگیری مطالب دیگر مستحب است ولی زبان قرآن را باید درست بفهمیم.
معاون آموزشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: ما باید دروسی تولید کنیم که میان رشته‌ای باشند، چه ایرادی دارد که در دانشگاه‌هایی با آرم قرآن و حدیث تولیداتی میان رشته‌ای را بین قرآن و دیگر رشته‌ها داشته باشیم، کار دیگری که دانشگاهها می‌توانند انجام دهند این است که در حال حاضر دانشجویانی داریم که عمدتآً لیسانس غیر مرتبط داشته‌اند، موضوعات میان‌رشته‌ای برای آن‌ها تعریف کنیم و بعد که این تولیدات علمی میان‌رشته‌ای به دستمان آمد در وزارت علوم، آموزش و پرورش و جاهایی که این دروس تولید می‌شوند چه در مدرسه و چه در دانشگاه، خواسته شود که به فراخور بحث، این مباحث قرآنی، مضامین قرآنی در فیزیک و زیست‌شناسی، شیمی، جامعه‌شناسی و ... تزریق شود. در حال حاضر بسیاری از رشته‌های علوم انسانی ما به حالت سکولار تدریس می‌شوند، به طور مثال باید در دل مباحث جامعه‌شناسی که دانشجوی جامعه‌شناسی در رشته‌های علوم اجتماعی می‌خواند به فراخور بحث، مباحث قرآنی که در دانشگاه‌های قرآنی تولید شده، تزریق می‌شود.
وی گفت: موضوعات میان رشته‌ای از حقوق، عرفان، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، روانشناسی و ... تا میان‌رشته‌ای بین زیست‌شناسی و نجوم و ... است، افراط هم نباید کرد منظورم این نیست که همه چیز را می‌توان از قرآن استخراج کرد، کافی است آن اشاراتی که در قرآن به این مباحث است با تفسیر صحیح این آیات در دسترس پژوهشگران آن رشته‌ها قرار بگیرد تا سکولار نیندیشند و همزمان که در آن رشته‌ها کار می‌کنند به‌عنوان یک مسلمان نگاه روشنتری داشته باشند. یک بار از دکترای مکانیک که خیلی اهل قرآن بود پرسیدم شما قرآن می‌خوانید دلالت‌هایی هم مبنی بر رشته‌تان در آن می‌بینید؟ گفت خیلی زیاد، و مثال‌های زیادی در این مورد بیان کرد، دانشجویان زیادی داریم که حتی فوق لیسانس رشته‌های دیگر را دارند و به اینجا آمده و رشته‌های قرآنی را می‌خوانند، باید کاری کنیم که این دانشجویان میان‌رشته‌ای پژوهش و تولید علم کنند و این تولید علم در دل کتاب‌ها و نوشته‌های علمی دانشجویان نمایان شود و این مسائل قرآنی رسوخ داده شود.
وی افزود: متأسفانه بحث‌های پیرامونی و حاشیه‌ای سرفصل‌های رشته‌های کارشناسی قرآن و حدیث در دانشگاهها خیلی بیشتر از بحث‌های متنی و محتوایی است؛ در حالی که هدف ما از تربیت یک دانشجوی قرآنی باید این باشد که به ترتیب بتواند قرآن را دقیق و صحیح و مطابق با استانداردهای قرائت و تجوید بخواند و مطابق با استانداردها و قواعد زبان قرآن معانی اولیه قرآن را بفهمد، صرف و نحو و بلاغت و زبان قرآن فراتر از مباحث سنتی است.
رشته علوم قرآن و حدیث به جهت ماهیت موفق نبوده است
پروین ادامه داد: دیگر اینکه دانشجو معنای گسترده‌تر قرآن که اسم آن را تفسیر می‌گذاریم بر اساس فضا و شأن نزول و تفاسیر روایی قرآن بفهمد و مورد دیگر آنکه متخلق به آموزه‌های قرآنی بشود. چون از رشته‌های دیگر و بعدها در مقاطع تحصیلات تکمیلی وارد رشته‌های قرآنی شده‌ام و می‌توانم نگاه بیرونی به این رشته داشته باشم، ارزیابی‌ام این است که این رشته به جهت ماهیت که از اول تأسیس شده بود موفق نبوده است، اخیراً وزارت علوم، بازنگری در رشته‌های علوم قرآنی و حدیثی را وجه همت خود قرار داده و روی هم رفته بسیاری از دغدغه‌ها در آن دیده شده، نگاه‌ها معطوف به آن است که دانشجو با متن و محتوای قرآن و حدیث آشنایی خوبی پیدا کند، بعد از اینکه دانشجوی ما قرآنی تربیت شد، تعلیم دید و فارغ‌التحصیل شد به همان میزان می‌تواند به اندازه شعاع وجودی‌اش در جامعه تأثیر قرآنی داشته باشد، یک راه مستقیم و نزدیک تحقق قرآن در جامعه همین است که ما این همه دانش‌آموختگان رشته‌های الهیاتی و قرآن و حدیثی داریم اگر این دانشجویان به لحاظ علمی و تربیتی و اخلاقی، قرآنی تعلیم یافته و تربیت شده باشند می‌توانند در جامعه تأثیرگذاری خوبی داشته باشند.
وی همچنین در رابطه با سرفصل‌های جدید رشته قرآن و حدیث، گفت: نگاه اجمالی به ویرایش جدید سرفصل‌ها داشته‌ام؛ از گذشته بهتر است، باید یکی دو سال به صورت آزمایشی برگزار شود تا آسیب‌های آن دیده شود و بعد از آن ان‌شاءالله ترمیم شود. همین که جهت‌گیری به سمت محتوای قرآن است حرکت مثبتی است، حتی در جایی دیدم که حفظ بخش‌هایی از قرآن به‌عنوان الزام برای دانشجویان دیده شده و این خیلی خوب است.
معاون آموزشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به راهکارهای ارتباط بهتر دانشگاه و جامعه، ابراز کرد: تولیدات پژوهشی مثل پایان‌نامه و کتاب‌ها به دست تولیدکنندگان فیلم و رسانه برسد و نیاز کارگردانانی که در این زمینه هستند را رفع کنند، آن‌ها ماده اولیه را ندارند، ماده اولیه در دانشگاه تولید شود و به دست آن‌ها برسد. دیگر اینکه در عرصه تولیدات پژوهشی، میان‌رشته‌ای‌هایی تولید شود، به طور مثال دانشجویی در اینجا بود که در کارشناسی رشته مامایی را خوانده بود، برای او اخلاق مامایی از منظر روایات را پیشنهاد دادیم، اخلاق مامایی بازه گسترده‌ای دارد؛ قبل از تکون تا تولد، تا بهداشت روانی مادر، پدر و فرزند، و اینکه چه بایدها و نبایدهایی در این مورد وجود دارد. وقتی تولید محتوا شود دانشجو که در بیمارستان هم کار می‌کند می‌تواند همین بایدها و نبایدها را پیاده کند.
سرفصل‌های رشته‌های نزدیک به قرآن که چندان اسلامی نیستند
وی با اشاره به بحث اسلامی‌سازی رشته‌های دانشگاهی، به ویژه علوم انسانی، گفت: اسلامی‌سازی که گفته می‌شود را تا حد معتدل قبول دارم، اما شوربختانه باید بگوییم که اسلامی‌سازی رشته‌هایی مثل جامعه‌شناسی و غیره پیشکشمان، خیلی وقت‌ها رشته‌های نزدیکمان خیلی اسلامی نیستند، مثلاً می‌گوییم عرفان اسلامی در حالیکه یک بار به صورت جامع و دقیق و همه جانبه یک مرکز علمی قرآن و حدیثی نیامده آموزه‌های نظری و عملی رشته عرفان را در ترازوی قرآن و حدیث کاملاً بسنجد و بعد بگوید که مثلاً این نظریه وحدت وجود عرفانی درست است یا نه؟ مثلاً زهد و توکل و ... چقدر التقاطی از دیگر ادیان است و چقدر در ترازوی ثقلین صحیح است.
پروین افزود: ما در دانشگاهمان حتی درس انگلیسی عمومی را نیز با متن و محتوای اسلامی تولید کرده‌ایم، یادگیری قرآن از طریق زبان و یادگیری زبان از طریق قرآن رویکردمان در تولید محتوا بوده است.
دانشجویان رشته‌های علوم قرآن و حدیث در بسیاری از موارد عربی سکولار می‌خوانند
وی ادامه داد: حتی دانشجویان رشته‌های علوم قرآن و حدیث در بسیاری از موارد عربی سکولار می‌خوانند و به جای اینکه در صرف و نحو این همه مثال‌های غیر قرآنی و غیر روایی برایشان بیان شود، مثال‌های روایی و قرآنی فراوانی است که می‌توان از آن‌ها برایشان مثال زد. در بسیاری از دانشگاهها اینگونه است حتی در رشته‌های قرآن و حدیث، در حالی که معتقدیم عربی که در رشته‌های قرآن و حدیث خوانده می‌شود منظور عربی قرآن است. یادگیری مطالب دیگر مستحب است ولی زبان قرآن را باید درست بفهمیم.
معاون آموزشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: ما باید دروسی تولید کنیم که میان رشته‌ای باشند، چه ایرادی دارد که در دانشگاه‌هایی با آرم قرآن و حدیث تولیداتی میان رشته‌ای را بین قرآن و دیگر رشته‌ها داشته باشیم، کار دیگری که دانشگاهها می‌توانند انجام دهند این است که در حال حاضر دانشجویانی داریم که عمدتآً لیسانس غیر مرتبط داشته‌اند، موضوعات میان‌رشته‌ای برای آن‌ها تعریف کنیم و بعد که این تولیدات علمی میان‌رشته‌ای به دستمان آمد در وزارت علوم، آموزش و پرورش و جاهایی که این دروس تولید می‌شوند چه در مدرسه و چه در دانشگاه، خواسته شود که به فراخور بحث، این مباحث قرآنی، مضامین قرآنی در فیزیک و زیست‌شناسی، شیمی، جامعه‌شناسی و ... تزریق شود. در حال حاضر بسیاری از رشته‌های علوم انسانی ما به حالت سکولار تدریس می‌شوند، به طور مثال باید در دل مباحث جامعه‌شناسی که دانشجوی جامعه‌شناسی در رشته‌های علوم اجتماعی می‌خواند به فراخور بحث، مباحث قرآنی که در دانشگاه‌های قرآنی تولید شده، تزریق می‌شود.
وی گفت: موضوعات میان رشته‌ای از حقوق، عرفان، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، روانشناسی و ... تا میان‌رشته‌ای بین زیست‌شناسی و نجوم و ... است، افراط هم نباید کرد منظورم این نیست که همه چیز را می‌توان از قرآن استخراج کرد، کافی است آن اشاراتی که در قرآن به این مباحث است با تفسیر صحیح این آیات در دسترس پژوهشگران آن رشته‌ها قرار بگیرد تا سکولار نیندیشند و همزمان که در آن رشته‌ها کار می‌کنند به‌عنوان یک مسلمان نگاه روشنتری داشته باشند. یک بار از دکترای مکانیک که خیلی اهل قرآن بود پرسیدم شما قرآن می‌خوانید دلالت‌هایی هم مبنی بر رشته‌تان در آن می‌بینید؟ گفت خیلی زیاد، و مثال‌های زیادی در این مورد بیان کرد، دانشجویان زیادی داریم که حتی فوق لیسانس رشته‌های دیگر را دارند و به اینجا آمده و رشته‌های قرآنی را می‌خوانند، باید کاری کنیم که این دانشجویان میان‌رشته‌ای پژوهش و تولید علم کنند و این تولید علم در دل کتاب‌ها و نوشته‌های علمی دانشجویان نمایان شود و این مسائل قرآنی رسوخ داده شود.
