نگاهی به فتاوای برخی مراجع عظام درباره تزاحم حجاب و تحصیل زنان
گروه حوزه‌های علمیه: در پی انتشار فتوای آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی درباره عدم لزوم رعایت حجاب از سوی دختران مسلمان در دانشگاه برخی کشورها، نگاهی بر فتاوا و دیدگاه‌های برخی از دیگر مراجع عظام در این خصوص، ابعاد این فتوا را روشن‌تر می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در پی انتشار خبری مبنی بر فتوای یکی از مراجع تقلید درباره عدم لزوم رعایت حجاب از سوی دختران مسلمان در دانشگاه برخی کشورها، یکی از اعضای استفتائات دفتر آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی توضیحاتی درباره نظر این مرجع تقلید در این باره ارایه کرد.
این عضو استفتائات دفتر این مرجع تقلید به ایکنا گفت: قاعده‌ای در احکام شرعی مبنی بر «تزاحم اهم و مهم» وجود دارد که تخفیفاتی را در برخی موارد و احکام برای مکلف ایجاد می‌کند اما تعیین مصداق برای این مسئله بسیار دشوار است.
وی اظهار کرد: نظر آیت‌الله العظمی وحید خراسانی این است که اگر فردی در شرایطی قرار بگیرد که اهم و مهمی برای او پیش بیاید می‌تواند از تخفیف در حکم برخوردار شود اما این قاعده در شرایط فعلی در مورد حجاب بانوان مسلمان مصداق ندارد و عملا تخفیفی هم نخواهد بود.
وی تصریح کرد: اگر ضرورتی برای فرد پیش بیاید و فراگیری رشته ای خاص برای جامعه اسلامی لازم و ضروری باشد و رشد و پیشرفت جامعه اسلامی و عدم عقب ماندگی آن منحصر در فراگیری آن علم باشد در این صورت فرد می‌تواند مشمول این قاعده شود.
این عضو دفتر آیت‌الله وحید گفت: همان‌طور که گفتم امروز چنین مسئله‌ای مصداق ندارد و چه رشته‌ای است که فراگیری آن منحصر به حضور بانوان بدون حجاب شرعی در دانشگاه‌هاست و از طرفی پسران مسلمان می‌توانند در رشته‌های مورد نیاز تحصیل کرده و آن را با رعایت حدود شرعی به دختران مسلمان بیاموزند و نیاز جامعه اسلامی برطرف خواهد شد.
دشواری تعیین مصداق
وی تاکید کرد: کبری بحث در همان قاعده بیان شود ولی تعیین مصداق و صغرا مشکل و بسیار سخت است و کسی که تصور می کنند مصداق این قاعده است باید نحوه تشخیص ضرورت و اهم و مهم بودن در این مسئله را برای خود و دیگران توضیح دهد و قانع‌کننده باشد.
این عضو دفتر آیت‌الله وحید بیان کرد: تاکید می‌کنم این قاعده وجود دارد ولی امروز مصداقی ندارد که یک بانوی مکشفه بخواهد در رشته‌ای خاص که رفع عقب‌ماندگی مسلمین منحصر در فراگیری آن است تحصیل کند و این مسئله هم در داخل و هم در خارج کشور برای بانوان مسلمان وجود دارد.
نظر آیات عظام خامنه‌ای؛ صافی، مکارم و علامه فضل‌الله
یادآور می شود رهبر معظم انقلاب در استفتایی که از ایشان شده است فرمودند در هر صورت رعایت حجاب لازم است همچنین علامه فضل الله در این باره گفته است که استفاده از موي مصنوعى مى‌تواند راه حل شرعى مشكل زنان مسلمانى باشد كه نظام‌هاى رسمى يا شرايط غير رسمى مجبور به بي حجابى شان مى‌كنند. چنان كه در كشورهاى كفر و ستم اتفاق افتاده است كه دختران دانشجوى مسلمان را با تهديد به اخراج و... مجبور به ترك حجاب مى‌كنند و اين شرايط موجب محروميت آنان از تحصيل و يا امور حياتى ديگر شده و مشكلات سختى را پديد آورده است. در چنين شرايطى بر اينان جايز است از موى مصنوعى استفاده كنند و در عين امتناع از آشكار كردن موى واقعى خود- كه آشكار كردنش حرام است- از فشار وضعيت تحميلى موجود هم رهايى يابند. آشكار كردن چنين زيورى جهت رفع سختى شديد (حرج) جايز است.
همچنین آیت‌الله العظمی صافی معتقد است که عدم رعایت حجاب جایز نیست. ایشان گفته‌اند که اصل وجوب حجاب فی الجمله از ضروریات اسلام است و منکر آن مرتد است ولی بی اعتنایی به آن با عدم انکار وجوب آن، فسق است.
همچنین عضو دفتر آیت الله العظمی مکارم به ایکنا گفت: اگر ضرورت ندارد دختری مثلاً از ایران نباید برای درس خواندن به چنین دانشگاه‌هایی برود، ولی اگر ساکن در این کشورهاست و مجبور به این کار است با شروط ذکر شده در دو قید فوق، می‌تواند مطابق قوانین این کشورها عمل کند.
وی ادامه داد: البته دختران مسلمان باید در حد ممنوعیت حجاب، این کار را انجام دهند به طور مثال اگر این کشورها برداشتن روسری را اجبار می‌کنند باید عدم رعایت حجاب در همین حد باشد و مجاز نیستند حجاب سایر اعضا را هم مراعات نکنند.
وی تاکید کرد: ضمن اینکه این افراد باید بلافاصله بعد از خروج از دانشگاه، رعایت حجاب کامل را داشته باشند و عدم رعایت حجاب با شرایط فوق فقط در محیط دانشگاه مجاز شده است.
این عضو تصریح کرد: تعمیم این فتوا به موارد دیگر بدون شروط مذکور و سوء استفاده برخی افراد در داخل به هیچ وجه مورد تایید دفتر این مرجع معظم نیست.
دیدگاه آیات عظام علوی گرگانی و نوری همدانی
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین قاضوی، مسئول دفتر آیت‌الله العظمی علوی گرگانی در گفت‌وگو با ایکنا گفت: آیت‌الله علوی گرگانی مسایلی که در چند روز اخیر در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی عنوان شده را قبول ندارند و نظرشان همان نظری است که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی بیان شده است.
وی ادامه داد: آیت‌الله علوی گرگانی فرموده‌اند که رعایت حجاب در هر صورتی لازم و واجب است و با هیچ شرطی هم این مسئله تعطیل‌بردار نیست.
همچنین یکی از اعضای دفتر آیت‌الله العظمی نوری همدانی با بیان اینکه حجاب مسئله‌ای قرآنی و اسلامی است و هیچ فردی نمی‌تواند آن را نفی کند و نظر فرد خاصی در آن دخیل نیست گفت: مراجع معظم تنها بازگوکننده نظر دین راجع به احکام هستند و حکم حجاب نیز با صراحت در آیات قرآن بیان شده و در هیچ شرایطی نیز برداشته نمی‌شود.
وی با تاکید بر اینکه این حکم در هر شرایطی باید کاملا رعایت شود زیرا حکم‌الله به اقتضای آیات و روایات است تصریح کرد: کسانی که ممکن است در شرایط خاصی قرار بگیرند نباید وارد چنین محیط‌هایی بشوند زیرا در فتاوا مطرح است که اگر کسی احتمال می‌دهد جایی برود و مرتکب گناهی شود نباید وارد آن مکان شود.
این عضو دفتر آیت‌الله نوری همدانی در پاسخ به این سؤال که اگر دختر مسلمانی در دانشگاهی در حال تحصیل است و ناگهان قوانین ضد اسلامی علیه آنان وضع شود چه باید بکنند اظهار کرد: وظیفه آنان این است که در این شرایط هم محیط را ترک کنند و در هیچ وجهی نمی‌توان حجاب را برداشت.
وی تاکید کرد: قاعده تخفیف در حکم بر خلاف نص آیه شریفه قرآن است که زنان را به رعایت حجاب مقید کرده است.
این عضو استفتائات دفتر این مرجع تقلید به ایکنا گفت: قاعده‌ای در احکام شرعی مبنی بر «تزاحم اهم و مهم» وجود دارد که تخفیفاتی را در برخی موارد و احکام برای مکلف ایجاد می‌کند اما تعیین مصداق برای این مسئله بسیار دشوار است.
وی اظهار کرد: نظر آیت‌الله العظمی وحید خراسانی این است که اگر فردی در شرایطی قرار بگیرد که اهم و مهمی برای او پیش بیاید می‌تواند از تخفیف در حکم برخوردار شود اما این قاعده در شرایط فعلی در مورد حجاب بانوان مسلمان مصداق ندارد و عملا تخفیفی هم نخواهد بود.
وی تصریح کرد: اگر ضرورتی برای فرد پیش بیاید و فراگیری رشته ای خاص برای جامعه اسلامی لازم و ضروری باشد و رشد و پیشرفت جامعه اسلامی و عدم عقب ماندگی آن منحصر در فراگیری آن علم باشد در این صورت فرد می‌تواند مشمول این قاعده شود.
این عضو دفتر آیت‌الله وحید گفت: همان‌طور که گفتم امروز چنین مسئله‌ای مصداق ندارد و چه رشته‌ای است که فراگیری آن منحصر به حضور بانوان بدون حجاب شرعی در دانشگاه‌هاست و از طرفی پسران مسلمان می‌توانند در رشته‌های مورد نیاز تحصیل کرده و آن را با رعایت حدود شرعی به دختران مسلمان بیاموزند و نیاز جامعه اسلامی برطرف خواهد شد.
دشواری تعیین مصداق
وی تاکید کرد: کبری بحث در همان قاعده بیان شود ولی تعیین مصداق و صغرا مشکل و بسیار سخت است و کسی که تصور می کنند مصداق این قاعده است باید نحوه تشخیص ضرورت و اهم و مهم بودن در این مسئله را برای خود و دیگران توضیح دهد و قانع‌کننده باشد.
این عضو دفتر آیت‌الله وحید بیان کرد: تاکید می‌کنم این قاعده وجود دارد ولی امروز مصداقی ندارد که یک بانوی مکشفه بخواهد در رشته‌ای خاص که رفع عقب‌ماندگی مسلمین منحصر در فراگیری آن است تحصیل کند و این مسئله هم در داخل و هم در خارج کشور برای بانوان مسلمان وجود دارد.
نظر آیات عظام خامنه‌ای؛ صافی، مکارم و علامه فضل‌الله
یادآور می شود رهبر معظم انقلاب در استفتایی که از ایشان شده است فرمودند در هر صورت رعایت حجاب لازم است همچنین علامه فضل الله در این باره گفته است که استفاده از موي مصنوعى مى‌تواند راه حل شرعى مشكل زنان مسلمانى باشد كه نظام‌هاى رسمى يا شرايط غير رسمى مجبور به بي حجابى شان مى‌كنند. چنان كه در كشورهاى كفر و ستم اتفاق افتاده است كه دختران دانشجوى مسلمان را با تهديد به اخراج و... مجبور به ترك حجاب مى‌كنند و اين شرايط موجب محروميت آنان از تحصيل و يا امور حياتى ديگر شده و مشكلات سختى را پديد آورده است. در چنين شرايطى بر اينان جايز است از موى مصنوعى استفاده كنند و در عين امتناع از آشكار كردن موى واقعى خود- كه آشكار كردنش حرام است- از فشار وضعيت تحميلى موجود هم رهايى يابند. آشكار كردن چنين زيورى جهت رفع سختى شديد (حرج) جايز است.
همچنین آیت‌الله العظمی صافی معتقد است که عدم رعایت حجاب جایز نیست. ایشان گفته‌اند که اصل وجوب حجاب فی الجمله از ضروریات اسلام است و منکر آن مرتد است ولی بی اعتنایی به آن با عدم انکار وجوب آن، فسق است.
همچنین عضو دفتر آیت الله العظمی مکارم به ایکنا گفت: اگر ضرورت ندارد دختری مثلاً از ایران نباید برای درس خواندن به چنین دانشگاه‌هایی برود، ولی اگر ساکن در این کشورهاست و مجبور به این کار است با شروط ذکر شده در دو قید فوق، می‌تواند مطابق قوانین این کشورها عمل کند.
وی ادامه داد: البته دختران مسلمان باید در حد ممنوعیت حجاب، این کار را انجام دهند به طور مثال اگر این کشورها برداشتن روسری را اجبار می‌کنند باید عدم رعایت حجاب در همین حد باشد و مجاز نیستند حجاب سایر اعضا را هم مراعات نکنند.
وی تاکید کرد: ضمن اینکه این افراد باید بلافاصله بعد از خروج از دانشگاه، رعایت حجاب کامل را داشته باشند و عدم رعایت حجاب با شرایط فوق فقط در محیط دانشگاه مجاز شده است.
این عضو تصریح کرد: تعمیم این فتوا به موارد دیگر بدون شروط مذکور و سوء استفاده برخی افراد در داخل به هیچ وجه مورد تایید دفتر این مرجع معظم نیست.
دیدگاه آیات عظام علوی گرگانی و نوری همدانی
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین قاضوی، مسئول دفتر آیت‌الله العظمی علوی گرگانی در گفت‌وگو با ایکنا گفت: آیت‌الله علوی گرگانی مسایلی که در چند روز اخیر در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی عنوان شده را قبول ندارند و نظرشان همان نظری است که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی بیان شده است.
وی ادامه داد: آیت‌الله علوی گرگانی فرموده‌اند که رعایت حجاب در هر صورتی لازم و واجب است و با هیچ شرطی هم این مسئله تعطیل‌بردار نیست.
همچنین یکی از اعضای دفتر آیت‌الله العظمی نوری همدانی با بیان اینکه حجاب مسئله‌ای قرآنی و اسلامی است و هیچ فردی نمی‌تواند آن را نفی کند و نظر فرد خاصی در آن دخیل نیست گفت: مراجع معظم تنها بازگوکننده نظر دین راجع به احکام هستند و حکم حجاب نیز با صراحت در آیات قرآن بیان شده و در هیچ شرایطی نیز برداشته نمی‌شود.
وی با تاکید بر اینکه این حکم در هر شرایطی باید کاملا رعایت شود زیرا حکم‌الله به اقتضای آیات و روایات است تصریح کرد: کسانی که ممکن است در شرایط خاصی قرار بگیرند نباید وارد چنین محیط‌هایی بشوند زیرا در فتاوا مطرح است که اگر کسی احتمال می‌دهد جایی برود و مرتکب گناهی شود نباید وارد آن مکان شود.
این عضو دفتر آیت‌الله نوری همدانی در پاسخ به این سؤال که اگر دختر مسلمانی در دانشگاهی در حال تحصیل است و ناگهان قوانین ضد اسلامی علیه آنان وضع شود چه باید بکنند اظهار کرد: وظیفه آنان این است که در این شرایط هم محیط را ترک کنند و در هیچ وجهی نمی‌توان حجاب را برداشت.
وی تاکید کرد: قاعده تخفیف در حکم بر خلاف نص آیه شریفه قرآن است که زنان را به رعایت حجاب مقید کرده است.
