پیش‌همایش جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن و روایی در دنیای معاصر بیان شد؛
آموزه‌های جهان‌شمول باستان‌شناسی در قرآن/ اهداف اشارات تاریخی در قرآن
گروه اندیشه: کریمیان در پیش‌همایش ملی جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن و روایی در دنیای معاصر با بیان مثال‌هایی گفت: آموزه‌های باستان‌شناسانه در قرآن جهان‌شمول است. طباطبائی نیز با بیان اینکه مکان‌های تاریخی به سه صورت شفاف، نیمه شفاف و پنهان در قرآن آمده است، به بیان اهداف اشارات تاریخی در قرآن پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، چهارمین پیش‌همایش ملی جهان‌شمولی آموزه‌های قرآن و روایی در دنیای معاصر پیش از ظهر امروز 9 اسفند، با سخنرانی نادر کریمیان‌سردشتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با موضوع گزاره‌های تاریخی جهان شمول در قرآن و باستان‌شناسی و طاهره‌سادات طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، با موضوع رویکرد قرآن کریم به جغرافیای قصص در دانشکده علوم و فنون قرآن تهران، برگزار شد.
کریمیان در آغاز سخنانش گفت: شش جلد کتاب در زمینه باستان‌شناسی در قرآن نوشته‌ام که در حال ویرایش و آماده‌سازی برای نشر است. وقتی در زمینه باستان‌شناسی راجع به قرآن صحبت می‌شود، باید ذیل باستان‌شناسی کتاب مقدس سخن گفته شود، در خصوص تورات و انجیل هم در نظر گرفته شود زیرا نوعی همراهی در این زمینه بین کتب آسمانی وجود دارد.
وی افزود: رنسانس در غرب بر پایه تمدن شرق و به خصوص اسلام بنا شد. کشیش‌ها مجبور بودند زبان عربی را یاد بگیرند، زیرا زبان عربی زبان علم بود. پیش از ظهور قرآن زبان‌های اکدی و آرامی زبان بین‌المللی بودند که بعد از آن زبان عربی زبان بین‌المللی شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه مسیحیت در انحطاط بود و کسانی مانند دکارت از کلیدی‌ترین شخصیت‌های بشر بودند که رنسانس را آغاز کردند، گفت: دکارت اصول اربعه را مطرح کرد و به نقد فلسفه مدرسی پرداخت. یکی از کارهای رنسانس نقد کتاب مقدس از سال ۱۴۸۵ شروع شد. این انتقادات به محتوا و شکل جمع‌آوری بازمی‌گشت.
وی ادامه داد: در ذیل نقد کتب مقدس، تورات و انجیل و داستان‌های ائمه گذشته نقد شد و افرادی مانند ترکینی، سیمون، باروخ اسپینوزا، ویکو، ولتر، سن سیمون و ... این پروژه را تا دوره‌ای که تحقیقات جدیدی انجام شد و نوعی بازگشتی به کتاب مقدس صورت داد، ادامه داشت.
کریمیان افزود: داده‌های علمی کتب مقدس در باستان‌شناسی مورد استفاده قرار گرفته است. بخشی از قرآن تایید و تصدیق کتب پیشین است. در قرآن کتب آسمانی دیگر مورد تایید قرار گرفته‌اند و اگر کسی به کتب گذشته باور نداشته باشد، مسلمان نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: مسلمانان به تورات و انجیل یک سره غفلت داشته‌اند. تا قرن پنجم مسلمانان به کتاب‌های مقدس ارجاع داده‌اند و نمونه آن کتاب اعلام‌النبوه ماوردی است که در این کتاب با رجوع به کتب انجیل و تورات ذکر عنوان پیامبر اسلام مورد بررسی قرار گرفته است.
کریمیان تصریح کرد: برخی از مسلمانان معتقدند که تورات و انجیل حقیقی از بین رفته است درحالی که قرآن به انجیل و تورات توصیه کرده است و به آنها ارجاع می‌دهد و می‌گوید نام پیامبر در این کتب آمده است. یک مسلمان باید به ارجاعات تاریخی قرآن توجه کند.
کریمیان افزود: پیامبر معماری نخوانده بود و باستان‌شناس هم نبود اما در آیه وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتًا فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ: و به ياد آوريد هنگامى را كه شما را پس از [قوم] عاد جانشينان [آنان] گردانيد و در زمين به شما جاى [مناسب] داد در دشت‌هاى آن [براى خود] كاخ‌هايى اختيار مى‌كرديد و از كوه‌ها خانههايى [زمستانى] مى‌تراشيديد پس نعمتهاى خدا را به ياد آوريد و در زمين سر به فساد برمداريد» (اعراف/74) خبر از معماری تمدنی می‌دهد که 1800 پیش در شبه جزیره عربستان زندگی می‌کردند و امروز اسناد و مدارکی از ایشان به دست آمده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: موریس بوکای، مصرشناس فرانسوی پس از قرائت آیه «فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آيَةً وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ: پس امروز تو را با زره [زرين] خودت به بلندى [ساحل] مىافكنيم تا براى كسانى كه از پى تو مىآيند عبرتى باشد و بىگمان بسيارى از مردم از نشانه‌هاى ما غافلند» (یونس/ ۹۲) مسلمان شد و این خبر از جهان‌شمول بودن آیات قرآن در خصوص باستان‌شناسی می‌دهد.
وی با بیان اینکه وجود واژه تنور که اکدی است راجع به کشتی نوح بسیار جالب توجه است، گفت: انتخاب کردن واژه‌ای ۵۰۰۰ ساله که در کتیبه‌ها سابقه دارد نشانی از اعجاز قرآن است. پیامبر از کجا این واژه را انتخاب کرده که همان معنی کتیبه‌ها را دارد. در سراسر قرآن مثال‌هایی است که خبر از تاریخ پیش از خود دارد که این‌ها خبر از معجزه بودن قرآن می‌کند. باستان‌شناسی قرآنی جهان‌شمول است و می‌تواند به جهانیان عرضه شود.
در ادامه این نشست طباطبایی گفت: سوالاتی که بنده به آن پرداخته‌ام این است که رویکرد قرآن به عنصر مکان در قصص قرآن چگونه است؟ عنصر مکان به چه اشکالی مطرح شده؟ و مجمل گذاشتن این مبحث چه اهداف تربیتی دارد؟
وی ادامه داد: دیدگاه اول این است که قرآن توجهی به عنصر‌های جغرافیایی و تاریخی در قصص ندارد، دیدگاه دوم معتقد به توجه قرآن به این عنصر است. خلف‌الله معتقد است چون مباحث جغرافیایی هدف تربیتی ندارد، مورد توجه نیست. قصص قرآنی فاقد تاریخ‌اند، اما مکان‌ها به صورت پراکنده آمده است. بنده به نقد این نظر پرداخته‌ام.
عضو هئیت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم افزود: در نقد خلف الله اشاره قرآن به زمان در خصوص اصحاب کهف، رسالت حضرت نوح و سرگردانی قوم بنی‌اسرائیل بیان شده و گفته می‌شود که تاریخ در قرآن مورد اهمیت است. رشیدرضا در المنار می‌گوید ویژگی‌های قرآن هشت ویژگی دارد از جمله اینکه مملو از جزییات تاریخی و جغرافیایی است.
وی افزود: عبدالعزیز کامل گفته عنصر مکان در قرآن مطرح شده و میزان صراحت جغرافیایی در آیات متفاوت است. بر اساس تحقیقات بنده برخی مکان‌ها مانند مکه یا سعی صفا و مروه به صورت صریح بیان شده است و جغرافیا در قرآن اهمیت دارد و مکان‌های خاص برای اجرای احکام مهم دانسته شده‌اند.
وی ادامه داد: قرآن رویکرد ویژه‌ای به ذکر صریح مکان‌ها دارد، شکل دیگر شکل نیمه روشن است. برای مثال در آیه «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا: و در اين كتاب از مريم ياد كن آنگاه كه از كسان خود در مكانى شرقى به كنارى شتافت». (مریم، 16) عبارت «مَكَانًا شَرْقِيًّا» عنوان شده که روشن نیست مراد از شرق دقیقا نسبت به چه چیزی است. این اشارات جغرافیایی چه اهمیتی داشته‌اند که قرآن آنها را برای مخاطبان خود آمده است.
طباطبائی تصریح کرد: شکل سوم اشاره مبهم است به عنوان مثال می‌توان به صحرای تیه اشاره کرد. علل اجمالی بودن اشاره به مکان را می‌توان ناشناخته بودن جغرافیا برای مخاطب اولیه، نیاز مخاطب به جنبه جدید اعجاز، روشن شدن ابهامات با مطالعه منابع دیگر صنعت ایجاز و ارجاع مخاطبان به روایات اهل بیت(ع) دانست.
وی در پایان گفت: امروز پس از پیشرفت‌های علم جغرافیا و باستان‌شناسی می‌توان به کاوش جزییات قرآن پرداخت و از این طریق به آموزه‌های معرفتی جدید دست یافت و از این طریق می‌توان به اعجاز علمی جغرافیایی جاودانه توجه کرد.
کریمیان در آغاز سخنانش گفت: شش جلد کتاب در زمینه باستان‌شناسی در قرآن نوشته‌ام که در حال ویرایش و آماده‌سازی برای نشر است. وقتی در زمینه باستان‌شناسی راجع به قرآن صحبت می‌شود، باید ذیل باستان‌شناسی کتاب مقدس سخن گفته شود، در خصوص تورات و انجیل هم در نظر گرفته شود زیرا نوعی همراهی در این زمینه بین کتب آسمانی وجود دارد.
وی افزود: رنسانس در غرب بر پایه تمدن شرق و به خصوص اسلام بنا شد. کشیش‌ها مجبور بودند زبان عربی را یاد بگیرند، زیرا زبان عربی زبان علم بود. پیش از ظهور قرآن زبان‌های اکدی و آرامی زبان بین‌المللی بودند که بعد از آن زبان عربی زبان بین‌المللی شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه مسیحیت در انحطاط بود و کسانی مانند دکارت از کلیدی‌ترین شخصیت‌های بشر بودند که رنسانس را آغاز کردند، گفت: دکارت اصول اربعه را مطرح کرد و به نقد فلسفه مدرسی پرداخت. یکی از کارهای رنسانس نقد کتاب مقدس از سال ۱۴۸۵ شروع شد. این انتقادات به محتوا و شکل جمع‌آوری بازمی‌گشت.
وی ادامه داد: در ذیل نقد کتب مقدس، تورات و انجیل و داستان‌های ائمه گذشته نقد شد و افرادی مانند ترکینی، سیمون، باروخ اسپینوزا، ویکو، ولتر، سن سیمون و ... این پروژه را تا دوره‌ای که تحقیقات جدیدی انجام شد و نوعی بازگشتی به کتاب مقدس صورت داد، ادامه داشت.
کریمیان افزود: داده‌های علمی کتب مقدس در باستان‌شناسی مورد استفاده قرار گرفته است. بخشی از قرآن تایید و تصدیق کتب پیشین است. در قرآن کتب آسمانی دیگر مورد تایید قرار گرفته‌اند و اگر کسی به کتب گذشته باور نداشته باشد، مسلمان نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: مسلمانان به تورات و انجیل یک سره غفلت داشته‌اند. تا قرن پنجم مسلمانان به کتاب‌های مقدس ارجاع داده‌اند و نمونه آن کتاب اعلام‌النبوه ماوردی است که در این کتاب با رجوع به کتب انجیل و تورات ذکر عنوان پیامبر اسلام مورد بررسی قرار گرفته است.
کریمیان تصریح کرد: برخی از مسلمانان معتقدند که تورات و انجیل حقیقی از بین رفته است درحالی که قرآن به انجیل و تورات توصیه کرده است و به آنها ارجاع می‌دهد و می‌گوید نام پیامبر در این کتب آمده است. یک مسلمان باید به ارجاعات تاریخی قرآن توجه کند.
کریمیان افزود: پیامبر معماری نخوانده بود و باستان‌شناس هم نبود اما در آیه وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتًا فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ: و به ياد آوريد هنگامى را كه شما را پس از [قوم] عاد جانشينان [آنان] گردانيد و در زمين به شما جاى [مناسب] داد در دشت‌هاى آن [براى خود] كاخ‌هايى اختيار مى‌كرديد و از كوه‌ها خانههايى [زمستانى] مى‌تراشيديد پس نعمتهاى خدا را به ياد آوريد و در زمين سر به فساد برمداريد» (اعراف/74) خبر از معماری تمدنی می‌دهد که 1800 پیش در شبه جزیره عربستان زندگی می‌کردند و امروز اسناد و مدارکی از ایشان به دست آمده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: موریس بوکای، مصرشناس فرانسوی پس از قرائت آیه «فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آيَةً وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ: پس امروز تو را با زره [زرين] خودت به بلندى [ساحل] مىافكنيم تا براى كسانى كه از پى تو مىآيند عبرتى باشد و بىگمان بسيارى از مردم از نشانه‌هاى ما غافلند» (یونس/ ۹۲) مسلمان شد و این خبر از جهان‌شمول بودن آیات قرآن در خصوص باستان‌شناسی می‌دهد.
وی با بیان اینکه وجود واژه تنور که اکدی است راجع به کشتی نوح بسیار جالب توجه است، گفت: انتخاب کردن واژه‌ای ۵۰۰۰ ساله که در کتیبه‌ها سابقه دارد نشانی از اعجاز قرآن است. پیامبر از کجا این واژه را انتخاب کرده که همان معنی کتیبه‌ها را دارد. در سراسر قرآن مثال‌هایی است که خبر از تاریخ پیش از خود دارد که این‌ها خبر از معجزه بودن قرآن می‌کند. باستان‌شناسی قرآنی جهان‌شمول است و می‌تواند به جهانیان عرضه شود.
در ادامه این نشست طباطبایی گفت: سوالاتی که بنده به آن پرداخته‌ام این است که رویکرد قرآن به عنصر مکان در قصص قرآن چگونه است؟ عنصر مکان به چه اشکالی مطرح شده؟ و مجمل گذاشتن این مبحث چه اهداف تربیتی دارد؟
وی ادامه داد: دیدگاه اول این است که قرآن توجهی به عنصر‌های جغرافیایی و تاریخی در قصص ندارد، دیدگاه دوم معتقد به توجه قرآن به این عنصر است. خلف‌الله معتقد است چون مباحث جغرافیایی هدف تربیتی ندارد، مورد توجه نیست. قصص قرآنی فاقد تاریخ‌اند، اما مکان‌ها به صورت پراکنده آمده است. بنده به نقد این نظر پرداخته‌ام.
عضو هئیت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم افزود: در نقد خلف الله اشاره قرآن به زمان در خصوص اصحاب کهف، رسالت حضرت نوح و سرگردانی قوم بنی‌اسرائیل بیان شده و گفته می‌شود که تاریخ در قرآن مورد اهمیت است. رشیدرضا در المنار می‌گوید ویژگی‌های قرآن هشت ویژگی دارد از جمله اینکه مملو از جزییات تاریخی و جغرافیایی است.
وی افزود: عبدالعزیز کامل گفته عنصر مکان در قرآن مطرح شده و میزان صراحت جغرافیایی در آیات متفاوت است. بر اساس تحقیقات بنده برخی مکان‌ها مانند مکه یا سعی صفا و مروه به صورت صریح بیان شده است و جغرافیا در قرآن اهمیت دارد و مکان‌های خاص برای اجرای احکام مهم دانسته شده‌اند.
وی ادامه داد: قرآن رویکرد ویژه‌ای به ذکر صریح مکان‌ها دارد، شکل دیگر شکل نیمه روشن است. برای مثال در آیه «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا: و در اين كتاب از مريم ياد كن آنگاه كه از كسان خود در مكانى شرقى به كنارى شتافت». (مریم، 16) عبارت «مَكَانًا شَرْقِيًّا» عنوان شده که روشن نیست مراد از شرق دقیقا نسبت به چه چیزی است. این اشارات جغرافیایی چه اهمیتی داشته‌اند که قرآن آنها را برای مخاطبان خود آمده است.
طباطبائی تصریح کرد: شکل سوم اشاره مبهم است به عنوان مثال می‌توان به صحرای تیه اشاره کرد. علل اجمالی بودن اشاره به مکان را می‌توان ناشناخته بودن جغرافیا برای مخاطب اولیه، نیاز مخاطب به جنبه جدید اعجاز، روشن شدن ابهامات با مطالعه منابع دیگر صنعت ایجاز و ارجاع مخاطبان به روایات اهل بیت(ع) دانست.
وی در پایان گفت: امروز پس از پیشرفت‌های علم جغرافیا و باستان‌شناسی می‌توان به کاوش جزییات قرآن پرداخت و از این طریق به آموزه‌های معرفتی جدید دست یافت و از این طریق می‌توان به اعجاز علمی جغرافیایی جاودانه توجه کرد.
