شک و گمان یا موهوم را نمی‌توان عین واقع دانست

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، در ایه 36 سوره اسرا، خداوند می‌فرماید« وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً؛ و چیزی را که بدان علم نداری دنبال مکن ، زیرا گوش و چشم و قلب ، همه مورد پرسش واقع خواهند شد».

علامه طباطبایی، مفسر بزرگ قرآن کریم  در تفسیر آیه 36  سوره اسرا نوشته‌اند: «و لا تقف ما لیس لک به علم ان السمع و البصر و الفؤاد کل اولئک کان عنه مسئولا؛ به دنبال چیزی که به آن علم نداری مرو، که همانا گوش و چشم ودل همه در باره آن مورد بازخواست واقع می شوند»؛ می‌فرماید: از چیزی که بدان علم و یقین نداری، (چه اعتقاد غیر علمی باشد و چه عمل غیر علمی) پیروی نکن و این امریست فطری که هر انسانی در مسیر زندگیش چه در مرحله اعتقاد و چه در مرحله عمل، هدفی جز رسیدن به واقع و متن خارج، ندارد و می‌خواهد اعتقاد و عملی را برگزیند که عین واقع و حق باشد و این مسئله تنها با پیروی ازعلم و یقین محقق می‌شود و گمان و شک و وهم چنین نتیجه‌ای را نخواهند داشت، یعنی امر مورد شک و گمان یا موهوم را نمی‌توان عین واقع دانست.

آنگاه به گوش و چشم و قلب اشاره می‌کند که این‌ها وسائل تحصیل علم هستند (گوش و چشم اعظم حواس ظاهری بوده و محسوسات و جزئیات را کشف می‌کنند و قلب مصدر تعقل امور کلی و عقلی است)، و می‌فرماید: همه اینها مورد بازخواست واقع می‌شوند، چون اینها نعم الهی هستند که به‌وسیله آنها انسان حق را از باطل تشخیص می‌دهد و بزودی از یکایک آنها بازخواست می‌شود که آیا در آنچه عمل نمودی علمی بدست آوردی یا خیر و آیا آن را پیروی هم کردی یا نه ؟ و بزودی همه آنها بر علیه انسان گواهی می‌دهند و آدمی در آن‌روز عذر موجهی نخواهد داشت، همچنانکه در آیه دیگر می‌فرماید: (و تکلمنا ایدیهم و تشهد ارجلهم بما کانوا یکسبون؛ و دستها و پاهایشان سخن می‌گویند و از انجام عملی که کرده‌اند گواهی می‌دهند).