امام(ره) اسلام را به زمان حاضر آورد

به گزارش ایکنا شعبه اصفهان، در یادداشتی به قلم یکی از مخاطبان ایکنا درباره سیره و زندگی امام خمینی(ره) آمده است: سالروز عروج ملکوتی رهبرکبیر انقلاب اسلامی و پیام‌آور عزت اسلامی ملت ایران، حضرت امام خمینی، فرصتی دوباره برای باز‌خوانی ابعاد شخصیت این انسان تاریخ‌ساز است. گرچه امام خمینی شخصیتی چندین‌بعدی هستند و هر کس به فراخور بینش و مذاق خود به بخشی از این شخصیت می‌پردازد، اما یکی از ابعاد مغفول مانده زندگی امام خمینی، ستیز با تحجر و واپس‌گرائی است. این ستیز در عین حفظ مبانی دینی در طول زندگی ایشان و در گونه‌های مختلف مشاهده می‌شود.
آموزش و تدریس عرفان و فلسفه نخستین جلوه تحجر‌ستیزی در زندگی امام است؛ عرفان امام، عرفانی منزوی و گوشه نشین نیست؛ همچنانکه در آخرین سال حیات خویش در معرفی شاخص‌های اسلام ناب محمدی آن را اسلام عارفان مبارزه جو می‌خوانند. عرفانی که او آموخت و آموزاند، عرفانی گوشه نشین و منزوی نبود و عرفانی از سر ضعف و پیری نیست، چنانکه قوی‌ترین آثار عرفانی امام در دوران پیش از چهل سالگی ایشان نگاشته شده است. تدریس فلسفه در حوزه‌های علمیه و ذوق عرفانی باعث آن شد که حتی عده‌ای عملاً ایشان را تکفیر کنند، اما این مرد میدان مبارزه، با عزمی قوی در این راهف مسیر خویش را ادامه داد و البته تفسیر سوره حمد ایشان نیز با واکنش واپس‌گرایانی که برداشتی عرفانی از قرآن را برنمی‌تافتند، مواجه شد.
جلوه دیگر تحجر‌ستیزی امام را می‌توان در اندیشه‌های فقهی آن بزرگ‌مرد دانست، فتاوای فقهی امام ضمن اصرار بر حفظ مبانی دینی و دوری از فتاوای شاز و خلاف عرف دینی جامعه در راستای اجتهاد پویا و دوری از تحجر و مقدس‌نمائی بوده است، از این نمونه می‌توان به صدور فتاوای مربوط به شطرنج و موسیقی و نیز پیشگامی در تطبیق فقه شیعه با دستاوردهای مدرنیته در مواردی مانند تغییر جنسیت اشاره کرد.
بخش دیگری که این ستیز را بیشتر نمایان می‌سازد، مقابله فکری و تئوریک با تحجر است. در این بخش امام بارها خطر تحجر را به عنوان اصلی‌ترین خطر جامعه اسلامی متذکر می‌شود و حتی تصریح می‌دارد خون دلی که از این طایفه خورده از هیچ گروه دیگری نخورده است؛ امام(ره) حتی به بعضی مصادیق تحجر اشاره کرده و آن گروه‌ها را به مردم معرفی می‌کنند.
تشکیل حکومت اسلامی آوردگاه دیگری برای مقابله با متحجران بود، انتخاب سیستم جمهوری اسلامی اولین نماد از این تقابل به شمار می‌رود؛ همچنین طرد تفکر عافیت‌طلبی و مسئولیت‌گریزی و وجاهت‌خواهی که در بسیاری از علما وجود داشت و مایل بودند که با این رویه خود را موجه دانسته و از پذیرش مسئولیت آموزه‌های دینی احتراز می‌کردند، امام را وارد وادی جدیدی کرد در این وادی آموزه‌های فقهی شیعه در معرض آزمون قرار گرفت و زمینه عملی اصلاح و باز‌خوانی و روز‌آمدشدن آنها فراهم شد، در ادامه این مسیر امام خمینی تئوری نقش زمان و مکان در اجتهاد را عنوان کرد، همچنین یکی از تئوری‌های ایشان در این عرصه تلاش برای کار‌آمدی اسلام در اداره جهان امروز بود. این نظریه برخلاف تفکرات سلفی و بنیادگرایانه نظیر اخوان‌المسلمین که معتقد بودند باید زمان را به شرائط دوران اسلام باز‌گرداند، معتقد بود باید نگاه به احکام اسلام به گونه‌ای باشد که در عین حفظ مبانی اصیل دینی، احکام دینی ناتوان از اداره دنیای مدرن نماند.
در همین زمینه و زمانه طرح تئوری ولایت مطلقه فقیه مفهوم می‌یابد این تئوری نیز برای مقابله با تفکرات عقب‌مانده‌ای بود که با تمسک به بعضی آموزه‌ها مانع از اعمال اختیارات نظام اسلامی می‌شد، گرچه امروزه دو گروه بد‌خواهان و بنیاد‌گرایان سعی دارند ولایت مطلقه فقیه را به معنای استبداد رإی تفسیر کنند، اما مطالعه مسیری که منجر به اعلام این نظریه شد، نشان می‌دهد طرح این نظریه برای خروج از بن بست اجرائی در اداره کشور بوده است.
نکاتی پیرامون سیره دینی امام خمینی:
در سالروز ارتحال امام خمینی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بحث‌هایی یک‌سویه و اکثرا احساسی درباره شخصیت ایشان مطرح می‌شود؛ اکثر این مباحث نوعی تصفیه حساب با شرایط موجود است و بیشتر سعی می‌کنند یک مقصر برای همه نارسائی‌های موجود در کشور بیابند و چه دیواری کوتاه‌تر از بنیان‌گذار جمهوری اسلامی!
اکثر این نوشته‌ها که عنوان نقد نیز بر خود نهاده‌اند بیشتر عقده‌گشائی است که با روش معروف و موفق «چسب و قیچی» انجام می‌شود، برخی از نقدها نیز بدون در نظر داشتن شرایط زمان و مکان نگاشته می‌شود. در این نوشته بر آنم تا چند نکته از سیره دینی و مذهبی امام خمینی را بیان دارم:
1 رؤیا‌ستیزی:
یکی از ابزارهای القاء فکر خویشتن به مخاطب تمسک به رؤیا و خواب دیدن است که در اقشار مختلف شایع است، این روش می‌تواند به تراشیدن فضیلت برای افراد تغییر در تصمیمات افراد و تخریب شخصیت برخی افراد منجر گردد؛ حضرت امام هیچ‌گاه به اطرافیان خود اجازه طرح اینگونه رؤیاها را نمی‌دادند، چرا که این سخنان ادعای شخصی است و قابل اثبات نیست؛ حتی در یک مورد فرزند ایشان مرحوم مصطفی در جمعی گفت که خواب دیده‌ام در مجمعی علمای گذشته حضور داشتند و شما هم وارد آن جمع شدید و همه به احترام شما برخاستند، امام(ره) با ایشان برخورد لفظی شدید کردند و مانع از بیان اینگونه مطالب شدند.
2 عدم اتکاء به استخاره:
با اینکه بسیاری از متشرعین برای انجام کارهای خود که با ابهام مواجه هستند اقدام به استخاره می‌کنند که بارزترین نوع آن تفإل به قرآن است که براساس آن ابتدای یک صفحه را خوانده و معنای آن را ملاک عمل خود قرار دهند، اما آنچه از سیره عملی امام خمینی نقل شده، نشان می‌دهد ایشان نه در مسائل کشوری و نه در مسائل شخصی از این روش استفاده نمی‌کردند، حتی در آخرین سیر درمانی نیز اقدام به استخاره نکردند و صرفا با نظر تیم پزشکی، مراحل درمانی و عمل جراحی را آغاز کردند.
3 نماز بدون تکلف:
دو فایل صوتی و تصویری از نماز جماعت امام خمینی موجود است؛ یکی نماز صبح و دیگری نماز مغرب و عشاء. با دقت در این دو فایل صوتی و تصویری مشاهده می‌کنیم که برخلاف بسیاری از متشرعین، این نماز بدون تکلف است، نه با لحنی آواز‌گونه و محزون قرائت می‌شود و نه مستحبات غیر متعارف در آن عمل می‌شود و نه تلفظ حروف به شیوه متکلفانه و با رعایت تمام قواعد تجوید زبان عربی انجام می‌شود؛ بلکه نمازی معمولی در حد متعارف مؤمنین بدون زحمت در خواندن جملات و کلمات در حضور جمع است.
4 پرهیز از گعده‌های مذهبی:
در زمانی که امام خمینی در مصدر حکومت بود، موقعیت مناسبی داشت تا محافل مذهبی با حضور خویش راه اندازی کند و در این محافل عده‌ای هم به طور حرفه‌ای مجلس‌گردان شوند، اما ایشان چنین رویه‌ای نداشتند، تنها حضور ایشان در محافل مذهبی در روز عاشورا بود که آن هم حداکثر نیم ساعت و با روضه‌خوانی مرحوم کوثری همراه بود و دیگر هیچ محفل مذهبی و هنری با حضور ایشان تشکیل نمی‌شد.
5 دوری از تنسکات مذهبی:
در محافل دینی برخی موارد اختراع می‌شود و چنان بر آنها اصرار می‌گردد که پس از چندی گمان می‌رود، جزء اصلی دین است، از این دست می‌توان به اعتکاف در ماه رجب اشاره کرد، با اینکه هیچ تصریحی به آن نیست، ولی چنان در محافل حوزوی به آن عمل می‌شود که گویا امری واجب است. امام خمینی در دوران جوانی نیز به این سنت عمل نمی‌کرده است. در تحریر الوسیله نیز آورده است که اعتکاف در تمامی ایام سال به غیر از ایامی که روزه حرام بوده، قابل انجام می‌باشد و بهترین ایام برای اعتکاف دهه سوم ماه رمضان است.
آنچه گفته شد بخشی از سیره دینی و مذهبی امام خمینی بود. بیان نکات مثبت و نقد منصفانه شخصیت امام خمینی می‌تواند راهنمای نسل کنونی برای حرکت به سوی آینده و درس گرفتن از اشتباهات گذشته باشد.
یاد و خاطره احیاگر اسلام ناب محمدی و یکی از قهرمانان پالایش فرهنگ دینی از خرافه و تحجر را گرامی داشته به روان آن بزرگ‌مرد درود می‌فرستیم.
یادداشت از محمدرضا بزمشاهی / فعال سیاسی و فرهنگی 
انتهای پیام