عذرخواهی خدا از فقرا در قیامت
گروه ادب ــ در ادامه سلسله مباحث درس اخلاق و عرفان آیت‌الله العظمی مجتبی تهرانی که در قالب اخلاق ربانی به چاپ رسیده است، موضوع فقر به صورت مفصل در قالب جلد چهاردهم این مجموعه با عنوان «فقر و غنا» چاپ شده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ «فقر و غنا» جلد چهاردهم از سلسله آثار اخلاق ربانی است که به تازگی روانه بازار نشر شده است. این اثر به کوشش دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی مجتبی تهرانی به چاپ رسیده است.
در مقدمه این اثر آمده است: افزایش حجم مال، بیش از مقدار احتیاج موجب توجه روح به مازاد مال و در نهایت سبب فقر روحی انسان می‌شود. از طرفی هر چه بر حجم غنای مالی‌اش افزوده شود، اشتغالش به مسائل مادی بیشتر شده و در نتیجه غفلتش نسبت به جهات معنوی بیشتر خواهد شد. از سوی دیگر با تکرار توجه به افزوده مال خویش، ممکن است در دام تعلق به آنها گرفتار شود.
توصیه علمای اخلاق درباره غنای مالی این است که می‌گویند اولاً اگر انسان به مقدار حاجت مالی در اختیار داشته باشد، از آفات و خطراتی که غنای مالی برای انسان به وجود می‌آورد در سلامت خواهد بود. از نظر مسیر درآمد نیز می‌گویند که به دست آوردن مال باید از مسیر صحیح شرعی اسلامی باشد؛ چون مسیر درآمد مختلف است و امکان دارد از مسیر حرام به دست بیاید. درآمد مال باید به این مقدار و از مسیر صحیح شرعی باشد.
در کنار بحث غنای مالی، درباره فقر مالی نیز در روایات اهل بیت (ع) به نکاتی اشاره شده است. در روایات از یک سو فقر مالی یکی از اسباب کاستی در دین، آخرت‌فروشی، ناامیدی از خدا، سستی در بندگی و بدتر از همه ابتلای به کفر، حیرانی عقل، ایجاد دشمنی، ناتونی در بیان دلیل، ناامیدی و سستی و غربت در وطن بوده و از سوی دیگر آن را پیشه پیغمبر (ص) همچون کاکل زیبای اسب و گنجینه‌ای از گنجینه‌های الهی و ارمغان مومن از دنیا معرفی می‌شود. با توجه به روایات می‌توان به این نتیجه رسید که فقر گاهی تخریب‌کننده و گاهی سازنده است.
انسان‌ها از نظر ایمان و پیوند معنوی با خداوند دو دسته هستند؛ یک دسته کسانی هستند که هنوز پیوند معنوی محکمی با خدا برقرار نکرده و به راحتی دستخوش امواج طوفانی نفس خویش می‌شوند. فقر به عنوان نمونه‌ای از بلا و مصیبت سازنده مومن است. مومن زیر فشار فقر، آبدیده و با صلابت می‌شود و به کرامت‌های الهی دست پیدا می‌کند. فقر کیمیای حیات مومن است.
غنا و بی‌نیازی، معنای لغوی غنا، غنای وجودی، غنای روحی، بی‌نیازی از غیر خدا، غنای مالی، اصناف چهارگانه مردم در برابر مال، تقسیم بندی اغنیا بر مبنای راه به دست آوردن مال، تقسیم‌بندی اغنیا بر مبنای انفاق مال، مسئله مایحتاج، غنای مالی در آیات و روایات، غنای مالی پیغمبر اکرم(ص)، نکوهش غنای مالی در آیات و روایات، غنای مالی مطلقاً نکوهش نشده است، سفارش به حد کفاف در غنای مالی، تحلیل دیدگاه علمای اخلاق در ارتباط با غنای مالی، کار بیش از مقدار حاجت، انفاق اضافه مال به فقرا، آثار سوء غنای بیش از مقدار حاجت، تعلق و محبت به دنیا، فقر روحی و درجه‌بندی غنا در مباحث معرفتی از مطالبی است که در این کتاب آمده است.
همچنین در جلسات دیگر این کتاب می‌توان به مواردی چون غنای روحی؛ زمینه‌ساز غنای وجودی انسان، حقیقت زهد، حس بی‌نیازی به غیر خدا، فقر الی الله، قطع تعلق دل از اسباب ظاهری، زشت‌ترین فقر، بالاترین ثروت، قطع علاقه از اسباب در روایات، اجتماع خیر در قطع طمع از مردم، سبب عزت مومن، بی‌نیاز شدن بدون مال، آثار قطع علاقه از اسباب ظاهری، تسلیم قضا و قدر الهی، تسلیم احکام ظاهری شرعی، خلاصی از خصومت، غنای نفس، پیامدهای غنای نفس، دوری از انفاق و مراقبه اشاره کرد.
فقر وجودی در کلام امیرالمومنین (ع)، فقر مالی در آثار اسلامی، تاثیر فقر مالی در بعد معنوی روح انسان، تاثیر فقر مالی در بعد انسانی افراد، ستایش فقر مالی در روایات، نقش اعتدال روحی در تاثیرپذیری از فقر و غنا، فقر سازنده، جایگاه بلا در مسئله انسان‌سازی، مصائب امام کاظم(ع) در زندان هارون‌الرشید، خطر فقر برای انسان معمولی ساخته نشده، ستایش فقر در روایات، عدم تاثیرگذاری فقر بر روح انسان‌های پاک، کیفیت سازندگی فقر نسبت به ارواح مومنین، راه شناسایی پیوند معنوی انسان با خدا، تنظیم زندگی مادی با توجه به درجه پیوند معنوی، نسبی بودن بلا و نعمت، نگاه به امور مادی با دید معنوی، تحمیل فقر بر افراد واجب النفقه، شرایط فقر سازنده، عذرخواهی خداوند از فقرا در قیامت، فقرا واسطه ورود اغنیا به بهشت، نحوه برخورد غنی با فقیر و فقیر با غنی، موازنه بین فقر و غنا، موارد اختلاف علمای اخلاق در موازنه فقر و غنا، برتری مومن فقیر بر مومن غنی، افضلیت مومن فقیر در روایات و مصادیق فقر در اسلام را می‌توان از دیگر مطالب این کتاب به شمار آورد.
در بخش پایانی کتاب مروری بر زندگی‌نامه استاد اخلاق تهران شده و سپس فعالیت موسسه مصابیح‌الهدی توضیح داده شده است. آیات، روایات، فهرست اشعار، نمایه و کتابنامه بخش پایانی این اثر را تشکیل می‌دهد.
این اثر در 1500 نسخه، به بهای 11 هزار تومان و در 216 صفحه به کوشش موسسه مصابیح‌الهدی به چاپ رسیده است.
