دیوان بین‌المللی دادگستری به نفع ایران حکم می‌دهد/آمریکا به تصمیمات دیوان بی‌اعتنا است
گروه سیاست و اقتصاد- عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان گفت: شواهد نشان می دهد دیوان بین‌المللی دادگستری در پرونده شکایت ایران از آمریکا، به نفع ایران حکم صادر می‌کند.
علی امیدی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و مدرس حقوق بین‌الملل در دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با اشاره به نامه رئیس دیوان دادگستری بین‌المللی در تاریخ ۱ مردادماه 1397 به وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر خویشتنداری در رابطه با ایران اظهار کرد: این نامه بیشتر حالت هشدار و توصیه دارد، تا اینکه الزام حقوقی داشته باشد و صرفا از آمریکا دعوت می‌کند تا اجازه دهد که دیوان فرآیند قانونی وظایفش را بدون پیچیده‌تر شدن اوضاع انجام دهد و اختلافات به صورت مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود.
وی با بیان اینکه نامه دیوان لاهه به نوعی دعوت از آمریکا برای اجرای فصل ششم منشور ملل متحد است، افزود: طبق فصل ششم منشور، اختلافات کشورها باید به شیوه‌های مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود. اگر دیوان به این نتیجه برسد که پرونده‌ای خیلی خطیر بوده و ترس صدمات جبران‌ناپذیر می‌رود و از آنجا که معمولا رسیدگی حقوقی به یک پرونده زمان‌بر است، برای جلوگیری از وخامت اوضاع و پیشگیری از لطمات انسانی و مادی، حکم موقت صادر می‌کند که به آن تدابیر موقتی دیوان نیز می‌گویند؛ البته نامه مزبور به منزله تدبیر و حکم موقت نیست، بلکه بیشتر یک اخطار و توصیه محسوب می‌شود که طرفین را به حل‌وفصل اختلافات بر اساس فصل ششم منشور ملل متحد دعوت می‌کند.
نامه دیوان لاهه به آمریکا اخطار سیاسی-حقوقی است
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان گفت: ممکن است دیوان در آینده نزدیک در خصوص شکایت ایران از آمریکا به صدور قرار موقت مبادرت کند. دیوان بین‌المللی دادگستری در مورد یک پرونده ممکن است دو نوع حکم صادر کند، حکم موقتی و حکم دائمی یا ترافعی. نامه رئیس دیوان لاهه به وزارت امور خارجه آمریکا به نوعی کم‌سابقه است. معمولا زمانی که دیوان پرونده‌ای را احراز صلاحیت می‌کرد و وضعیت آن را خطیر می‌دید، حکم موقت صادر می‌کرد تا در فرصت مناسب حکم ترافعی و نهایی صادر شود. در پرونده شکایت ایران، قبل از صدور حکم موقت، رئیس دیوان نامه‌ای به وزیر امور خارجه آمریکا ارسال کرده، مبنی بر اینکه اوضاع به اندازه کافی پیچیده است و نباید به آن دامن زد. در واقع می‌توان این اقدام را نوعی اخطار سیاسی– حقوقی نامید.
امیدی با اشاره به اینکه شکایت ایران از آمریکا به دیوان لاهه بر اساس پیمان مودت 1955 میان دو طرف انجام شده، بیان کرد: معمولا در معاهدات بین‌المللی راه‌های خروج از معاهدات پیش‌بینی شده و این حق قانونی برای آمریکا و ایران محفوظ است که طبق ماده 23 از پیمان مودت 1955 منعقده میان آیزنهاور و شاه خارج شوند. البته خروج از این پیمان نفعی برای آمریکا ندارد، ولی معمولا زمانی که ادامه عضویت کشوری در یک پیمان برایش ضرر داشته باشد، طبیعتا به خروج از آن پیمان مبادرت می‌کند. پیمان مودت 1955 یک پیمان کلی است که بر اساس آن ایران و آمریکا توافق کرده‌اند تا اختلافات میان خود را به شیوه‌های صلح‌آمیز حل‌وفصل کنند و مرتکب اقداماتی نشوند که خارج از ملاحظات روابط دوستانه باشد. بنابراین با توجه به اینکه استمرار عضویت آمریکا در پیمان مودت ضرری برای این کشور ندارد، خروج آن از این پیمان بعید به نظر می‌رسد.
حکم دیوان به نفع ایران خواهد بود
وی خاطرنشان کرد: احکام ترافعی که دیوان دادگستری بین‌المللی صادر می‌کند، نهایی و لازم‌الاجرا و غیر قابل فرجام‌خواهی است. بنابراین اگر دیوان حکمی به ضرر آمریکا صادر کرد، این کشور نمی‌تواند تقاضای تجدیدنظر کند و شواهد نیز نشان می‌دهد که حکم به نفع ایران صادر می‌شود؛ چون آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تاکنون یازده بار تبعیت ایران را از برجام تایید کرده و بالاتر از آن، برجام مبتنی بر قطعنامه شورای امنیت و مورد حمایت سازمان ملل است و چون آمریکا یک جانبه از برجام خارج شده و این خروج یک جانبه نظم حقوقی بین‌المللی را بر هم زده، این‌طور برداشت می‌شود که دیوان یا حکمی به نفع ایران صادر کرده یا حکمی کلی صادر می‌کند و فضایی را به وجود می‌آورد که طرفین اختلافات خود را از طریق دیپلماسی حل‌وفصل کنند، ولی قطعا حکمی به ضرر ایران صادر نخواهد کرد.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان افزود: پاشنه آشیل دیوان بین‌المللی دادگستری این است که قوه مجریه برای اجرای احکام صادره خود ندارد. درست است که احکام دیوان در تئوری الزام حقوقی دارد، ولی فاقد مکانیسم اجرایی برای احکام خود می‌باشد.
آمریکا به تصمیمات دیوان بی‌اعتنا بوده است
وی اظهار کرد: مکانسیم اجرایی احکام دیوان این‌گونه است که اگر کشوری حکم دیوان را اجرا نکرد، کشور متضرر طبق بند 2 ماده 94 منشور ملل متحد می‌تواند به شورای امنیت اعلام کند که عدم اجرای حکم دیوان صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد و در پی آن شورای امنیت تشکیل جلسه دهد و پرونده را بررسی کند که آیا عدم اجرای حکم دیوان صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد یا خیر؛ البته آمریکا عضو دائم شورای امنیت است و با ابزار حق وتو می‌تواند مانع استماع این پرونده شود.
وی ادامه داد: سابقه آمریکا نشان داده است که بعضا به احکام صادره دیوان بی‌اعتنا بوده و نظام حقوقی این کشور قوانین داخلی‌اش را بر حقوق بین‌الملل از جمله تصمیمات دیوان دادگستری ترجیح داده است؛ بنابراین نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که اگر حکم دیوان به نفع ایران باشد، آمریکا آن را اجرا کند، ولی اگر دیوان به نفع ایران حکم صادر کند، این حکم به معنای پیروزی حقوقی و اخلاقی ایران است.
امیدی در خصوص امکان خروج آمریکا یا ایران از پیمان مودت 1955 دو کشور خاطرنشان کرد: هر کشور عضو یک معاهده بین‌المللی حق خروج از آن را دارد و این موضوع در خصوص این پیمان نیز صدق می کند. فقط در مورد منشور ملل متحد حقوقدانان با تردید مطرح می‌کنند که آیا پس از عضویت در منشور می‌توان از آن خارج شد یا خیر؛ چون عضویت در منشور به معنای تعهد به صلح و امنیت بین‌المللی بوده و این تعهد امری دائمی است.
انتهای پیام
