تبیین عوامل هویت ملی در سینمای ایران/ اشارات قرآنی همواره دور از تعصبات قومی است

 به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست تخصصی هویت ایرانی در قاب سینما با هدف بررسی نمود هنر و فرهنگ ملی ایران در سینما با حضور مسعود سفلایی، عضو هیئت علمی گروه سینمای دانشکده هنر تهران و علی اصغر فهیمی فر دانشیار گروه پژوهش و تاریخ هنر دانشکده هنر، امروز، دوشنبه، 16 مهرماه، در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این جلسه سفلایی در سخنانی اظهار کرد: عده‌ای معتقدند سینما نمی‌تواند زبان ملی داشته باشد چون معیارها و شاخصه‌هایی که در آن وجود دارد ساختاری بین‌المللی دارند اما عده‌ بسیاری خلاف این اندیشه فکر می‌کنند و من هم به نوبه خود چنین موضوعی را قبول دارم و معتقدم سینما دارای زبان و هویت ملی است.

وی افزود: فرهنگ ملی کشورهایی نظیر آمریکا، هند و ژاپن در آثار سینمایشان نمود بارزی دارد. برای مثال سینمای وسترن شاخصه بارز سینمای آمریکا است یا اینکه سینمای هند یا ژاپن مشخصه‌های خاص خود را دارد. عناصر هویت در سینما از دیدگاه من به پنج دسته تقسیم می‌شوند زبان و ادبیات، پوشش، محل زندگی، غذا و آداب اجتماعی این پنج قسم را تشکیل می‌دهند.

وی درباره مفهوم هویت در سینما اظهار کرد: هویت از منظر مضمونی، مفهومی و شکلب سه بخشی هستند که می‌توان از آن به‌عنوان شاخصه اصلی هویت در سینما نام برد. تصویر و هویت بحث دیگری است که در جزییاتی نظیر غذا، لباس، چیدمان محل زندگی، کار، تاریخ و عناصر تاریخی در معرض دید مخاطب قرار می‌گیرد.

سفلایی هویت جامعه امروز را در هنر هفتم مبتنی بر سنت توصیف کرد و گفت: در بسیاری از آثار سینمایی سنت به معنای هویت تفسیر می‌شود برای مثال در فیلم یک حبه قند ما چنین امری را شاهدیم؛ در این فیلم سنت‌های یک خانواده ایرانی فرهنگ آن منطقه را نشان می‌دهد. موضوع دیگر به مبحث هویت و تعریف آینده مربوط می‌شود، این موضوع مثالی عینی و روشن در سینما دارد فیلم درباره الی بهترین نمونه در این رابطه است. اصغر فرهادی در فیلمش طبقه متوسطی را نشان می‌دهد که در یک سفر گروهی تنها تفریحشان بازی پانتومیم است و اتفاق دردناک برای یکی از اعضای این گروه محور این فیلم است.

این استاد دانشگاه درباره باورهای عمومی به معنای هویت گفت: یکسری مفاهیم وجود دارد که همیشه مذموم است برای مثال دروغ گفتن در هر جامعه و قشری نکوهش می‌شود، جدایی نادر از سیمین، بهترین مثالی است که در این رابطه می‌توانم بیان کنم. بحث پایانی من به تکنولوژی و هویت مربوط می‌شود. در دنیای توی ساعت چنده، یکی از آثاری که چنین مضمونی را مورد توجه قرار داده است.

 وی در پایان تأکید کرد:علی حاتمی؛ فیلمساز فقید کشورمان سینماگری است که من نامش را در هنر این کشور ماندگار می‌دانم و از او به عنوان کارگردانی که هویت ایرانی را در فیلم‌هایش لحاظ کرده یاد می‌کنم.

علی اصغر فهیمی‌فر دیگر سخنران این جلسه درباره هویت ملی و جایگاه آن در سینما گفت: علی حاتمی، سینماگری است که در حقش بی‌انصافی‌های بسیاری شد؛ وی در کارهایش تنها به مظاهر اکتفا نکرد بلکه به مبانی هم توجه داشت. تسلط او به ادبیات این مرز و بوم گواه این مدعا است وی به اندازه‌ای زیبا ادبیات فولکلور را در کارهایش نشان داد که هنوز دیدن آن قلب هر بیننده‌ای را می‌لرزاند.

وی ادامه داد: سعدی، حافظ، مولانا، فردوسی و ... شاعرانی هستند که نامشان جهانی است و این آوازه جهانی به این جهت است که این مفاهیم برای همه مردمان جهان قابل درک است و به ‌نوعی جزء ارزش‌های جامعه بین‌المللی است. تا زمانی که با معیار‌ها و شاخصه‌های خودمان در زمینه هنر فعالیت می‌کنیم مخاطبان بین‌المللی را نادیده انگاشته‌ایم و این اتفاق آسیبی است که هم‌ اکنون سینمای ایران درگیر آن است.

فهیمی‌فر در ادامه قرآن را بهترین الگو برای جهانی شدن توصیف کرد و گفت: قرآن امروز در تمام جهان مخاطبان و علاقه‌مندان فراوانی دارد. این مسئله تنها به مسلمانان ختم نمی‌شود بلکه دیگر مردم جهان هم به محض درک معانی قرآن جذب آن شده و با اشتیاق آن را می‌خوانند. در قرآن هیچ گاه با ندا قرار دادن یک قوم خاص و یا یک ملت مواجه نیستیم و مثلاً آیه‌ای از قرآن با کلماتی نظیر ای قریشیان یا ای اعراب شروع نمی‌شود بلکه همیشه عموم مردم را مورد خطاب قرار می‌دهد و به عنوان مثال ايا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُو و... این موضوع بیانگر دوری از تعصبات قومی و قبیله‌ای است و به‌نوعی نشانگر آن است که قرآن مخاطبان جهانی را در نظر گرفته است.

در بخش دیگری از این مراسم نقدهای پیرامون دیدگاه حاتمی مطرح شد سفلایی به آن‌ها چنین پاسخ گفت: مرحوم حاتمی هیچ گاه ادعا نداشت که تاریخ را بازگو می‌کند بلکه وی عاشقانه از فرهنگی حرف می‌زد که شیفته آن بود به همین جهت برایش مهم نبود که در قاب یک اثر تاریخی کار کند یا اینکه فیلمش در زمان حال رخ دهد؛ برای مثال وقتی فیلم مادر را می‌بینید تنها چیزی که در آن حس می‌کنید زیبایی‌های فرهنگ ملی است حال ممکن است اغراق در آن وجود داشته باشد اما این مسئله با ویژگی‌های درام در سینما همخوان و همراه است.

انتهای پیام