شبکه‌سازی و توجه به رویکرد تلفیقی در حوزه پژوهش‌های قرآنی
گروه دانشگاه ــ فاضله میرغفوریان، پژوهشگر قرآنی، ضمن تأکید بر اینکه صرف برگزاری همایش تکریم از قرآن‌پژوهان کافی نیست، افزایش ثمربخشی مطالعات قرآنی را نیازمند شبکه‌سازی و ایجاد هسته‌های پژوهشی دانست و تصریح کرد: در حوزه مطالعات تلفیقی قرآن به ویژه در امر خانواده و روان‌شناسی کم‌کاری شده است.
به گزارش ایکنا؛ پانزدهمین دوره همایش تجلیل از بانوان قرآن‌پژوه، با یک سال تأخیر، در آذرماه امسال با محوریت «قرآن و امام جواد (ع)» در مشهد مقدس برگزار می‌شود. در این همایش هرساله تعدادی از بانوان در عرصه‌های مختلف قرآنی چون حفظ، قرائت، هنر و پژوهش در دو بخش ملی و بین‌الملل تجلیل می‌شوند؛ در همین راستا با «فاضله میرغفوریان»، پژوهشگر قرآنی و مدرس دانشگاه، درباره پیشینه پژوهشی و کیفیت فعالیت‌های قرآنی بانوان قرآن‌پژوه به به گفت‌وگو پرداختیم که متن آن در ادامه از نظر می‌گذرد:
ایکنا: خود را معرفی کنید و فعالیت قرآنی شما از چه سالی آغاز شد و مشوّق شما در این مسیر که بود؟
متولد 1351 در تهران هستم. عموی بنده که پدر شهید هم بودند و مرحوم شدند، حدود 1368 در منزلشان کلاس حفظ قرآن برگزار می‌کردند. از همانجا فعالیت قرآنی را شروع کردم و در آن جلسات به حفظ قرآن پرداختم. سپس فعالیت قرآنی‌ام در دانشگاه تداوم پیدا کرد و مرتب در مسابقات دانشگاه شرکت می‌کردم. از مقطع ارشد هم رشته تخصصی‌ام قرآن کریم بود.
ایکنا: درباره سوابق علمی و آثار پژوهشی‌تان توضیح دهید.
حدود 5 سال در شورای فرهنگی ــ اجتماعی زنان در بخش اطلاعات و آمار همکاری داشتم و در وب‌سایت آن مجموعه با عنوان «زنان جهان اسلام» در حیطه موضوع زنان و قرآن فعالیت‌هایی را انجام دادم. در آن پایگاه آیات مربوط به زنان را استخراج و براساس تفاسیر نمایه‌سازی می‌کردیم. بعد هم در دانشگاه حدود 1391 یک طرح قرآنی جامع برای دانشگاه به صورت پروژه پژوهشی انجام دادم. آن کار در حیطه معاونت پژوهشی پردیس خواهران دانشگاه امام صادق(ع) بود.
با توجه به رشته تخصصی‌ام، «تفسیر»، چند سالی است که در این رشته تدریس می‌کنم. علاوه بر آن، در حال حاضر مشغول انجام چند کار تحقیقاتی در همین زمینه هستم. بیشتر سعی کردم کارهای تلفیقی قرآنی انجام دهم، مثلاً مباحث قرآنی را با موضوعات روان‌شناسی و تربیتی تلفیق کنم.
ایکنا: به نظر شما مراسمی که برای تکریم بانوان قرآن‌پژوه برگزار می‌شود چه تأثیری بر افزایش انگیزه جامعه قرآنی به ویژه بانوان قرآن‌پژوه خواهد گذاشت؟
اگر صرفاً برگزاری مراسم مطرح باشد و در ادامه اقدامی انجام نشود، حداقل تأثیر را خواهد داشت، ولی در حاشیه چنین مراسمی آشنایی با شخصیت‌ها و مراکز قرآنی اتفاق می‌افتد که به نظرم این بخش مهم‌تر است؛ یعنی در حاشیه این همایش می‌توان به شرکت‌کنندگان اطلاعات داد که در کجا می‌توانند فعالیت پژوهشی انجام دهند و در کجا می‌توانند در حیطه انس با قرآن یا تدبر در قرآن فعالیت کنند. به نظرم آنچه در حاشیه این نشست‌ها اتفاق می‌افتد، بسیار مهم و حائز توجه است و نباید از این موضوع غافل شد.
ایکنا: نحوه آشنایی شما با همایش بانوان قرآن‌پژوه چگونه بود؟ شرکت در این همایش چه تأثیری بر شما داشت؟
زمانی که در شورای فرهنگی ــ اجتماعی زنان مشغول بودم، به دلیل کاری که داشتم و در حوزه اطلاع‌‌رسانی فعالیت می‌کردم با همایش بانوان قرآن‌پژوه آشنا شدم. همچنین همکاران ما در دانشگاه امام صادق(ع) به تناوب در مقام بانوی قرآن‌پژوه برتر در این همایش معرفی شده‌اند و از آن جهت هم با این همایش آشنایی داشتم. البته بنده یک‌بار در همایش شرکت کرده‌ام. در همان همایش با پژوهشگرانی آشنا شدم که توانستند به من ایده بدهند و در سال‌های بعد هم با آنان ارتباط داشتم. همچنین پژوهش‌هایی که در همایش ارائه شد توانست به من ایده بدهد که چگونه می‌توان پژوهش‌های قرآنی بهتری را ارائه داد.
ایکنا: آیا این نوع تشویق‌ها و تکریم‌ها کافی است؟ شما چه پیشنهادهایی در این باره دارید؟
فکر می‌کنم این همایش‌ها لازم است اما کافی نیست. به نظر می‌رسد ایجاد هسته منسجم و جلسات تخصصی‌تر بین پژوهشگران ضروری است، زیرا این همایش‌ها عمومی است و افراد در سطوح مختلف آشنایی با قرآن در آن شرکت میکنند. اگر از همایش اصلی به صورت اقماری یک‌سری همایش‌های تخصصی‌تر منشعب شود و افرادی که در حوزه‌های مختلف فعالیت قرآنی میکنند به شکل منسجم‌تری در قالب هسته‌های مرکزی با هم ارتباط داشته باشند و فعالیت‌های قرآنی کشور به صورت شبکه هدایت شود، نتایج بهتری خواهد داشت.
در حال حاضر هر کدام از ما در مؤسسات یا دانشگاه‌ها جداجدا و منفک از یکدیگر فعالیت قرآنی داریم. هرچند این امر ثمراتی را در پی دارد و اگر این کارها با هم اتصال یابد و شبکه‌ای ایجاد شود، تأثیر کار بیشتر خواهد شد و به صورت تصاعدی بر جامعه اثر می‌گذارد. اکنون تأثیر فعالیت‌های قرآنی بر جامعه به آن معنا که انتظار می‌رود مشاهده نمی‌شود و این به دلیل شبکه‌ای نبودن فعالیت‌هاست، چراکه هر پژوهشگر فردی کار می‌کند و تا زمانی که این فعالیت‌های متفرد جمع نشود، منجر به تغییر در جامعه نخواهد شد.
پیشنهادم ایجاد یک‌سری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی به دنبال برگزاری این همایش عمومی است. مسئولان برگزاری این همایش اطلاعات زیادی را درباره بانوان قرآن‌پژوه در اختیار دارند که می‌توانند با ایجاد هسته‌های تخصصی سبب ارتباط پژوهشگران با یکدیگر شوند.
ایکنا: حوزه‌های مغفول‌مانده در زمینه فعالیت قرآنی کدام است که بانوان قادر باشند در آن‌ها فعالیت کنند؟
مسئله نخست بحث حیطه «قرآن و خانواده» یا «قرآن و زن» و بحث‌های تربیتی مثل روابط بین فردی در داخل خانواده است. به نظرم درباره این مسائل به صورت تلفیقی کار نشده است. به جز این موضوعات، درباره استخراج مفاهیم روان‌شناختی از قرآن، یعنی ریشه‌یابی مفاهیم روان‌شناسی در قرآن کریم خیلی کم‌کار شده است. باید از کارهای پایه عبور کنیم و به سمتی برویم که مطالعات قرآنی تلفیق شوند.
ایکنا: به نظر شما انس بیشتر با قرآن کریم چگونه حاصل می‌شود؟
به هر حال مأوای اولیه حفظ قرآن خانواده است. اگر بخواهیم آموزشی را شروع کنیم، باید از آموزش مادران استفاده کنیم؛ یعنی کسانی که فرزندانی در سنین پایین دارند. به نظرم مأنوس کردن افراد جامعه با قرآن باید از طریق مأنوس کردن مادران با قرآن ایجاد شود، چراکه تا مادران با قرآن انس نداشته باشند، هیچ تأثیری بر فرزندان ایجاد نخواهد شد. نباید توقع داشته باشیم که بدون انس والدین با قرآن، به ویژه مادران، فرزندان با قرآن انس بگیرند.
ایکنا: در جایگاه بانوی قرآن‌پژوه چقدر با جامعه ارتباط دارید؟ اساساً میان معرفت به قرآن و پایبندی و مسئولیت در جامعه چه رابطه‌ای را باور دارید؟
در نظامی که اسلام درباره زندگی فردی و اجتماعی برای ما تعریف کرده است بخش مهم آن مربوط به زندگی اجتماعی و تأثیر و تأثّر در حوزه جامعه است. به نظرم توجه به جامعه بخشی مهم از نقشه‌ای است که اسلام برای زندگی ترسیم می‌کند. به هر حال خودسازی فردی نهایتاً باید منجر به تأثیر مثبت بر جامعه شود.
قاعدتاً هر کس به هر مقداری که از قرآن معرفت می‌گیرد به همان میزان مسئول است. بنده نیز هر مقدار که از قرآن می‌فهمم، مکلَّف هستم که به همان میزان عمل کنم و به همین دلیل احساس می‌کنم به هر اندازه که از قرآن بیشتر می‌فهمم، مسئولیت و تکلیفم به قرآن بیشتر می‌شود و باید بیش از پیش پاسخگو باشم؛ این پاسخگویی هم در قبال خداوند و هم در قبال جامعه است.
ایکنا: توصیه قرآنی شما در مقام پژوهشگر قرآنی به کسانی که در این حوزه فعالیت میکنند چیست؟
سخنی که آن را زیاد به شاگردانم می‌گویم این است که کمیت دانستن تعداد تفاسیر از آیات زیاد اهمیت ندارد؛ یعنی اینکه تفسیر چند آیه از قرآن را بدانند چندان مهم نیست، بلکه کیفیت مهم است؛ به بیان دیگر شاید آشنایی کمی با قرآن داشته باشم، اما اینکه چه میزان به قرآن عمل می‌کنم و چقدر آموخته‌های خود را به دیگران می‌آموزم و انتقال می‌دهم اهمیت دارد. بنابراین، به اندازه‌ای که مکلفم باید بیاموزم و به همان میزان مکلفم که بیاموزانم و تعلیم بدهم.
ایکنا: ماندگاری فعالیت‌های قرآنی و انگیزه‌بخشی به نسل‌های بعد چگونه میسر است؟
آنچه باعث می‌شود فعالیت قرآنی پایدار بماند و به نسل‌های قرآنی انتقال پیدا کند، یعنی آن‌ها هم باانگیزه شوند و به سمت قرآن بروند فقط عمل است؛ یعنی آن آثاری که از ما مشاهده میکنند، انگیزه‌‌بخش می‌شود تا دیگران هم این فعالیت‌ها را انجام دهند، وگرنه اگر رفتاری را که باید متأثر از قرآن باشد از ما مشاهده نکنند نه‌‍تنها تشویق نمی‌شوند، بلکه حتماً عکس آن اتفاق می‌افتد و جامعه هر روز از قرآن دورتر می‌شود.
ایکنا: به نظر شما مهم‌ترین مانع فعالیت قرآنی بانوان چیست؟
هیچ مانعی احساس نمی‌کنم. به نظر می‌رسد فعالیت قرآنی به حداقل امکانات و تجهیزات نیاز دارد. در نظام اسلامی شرایط برای انتقال این فرهنگ وجود دارد. به نظرم بیشتر موانع مربوط به انگیزه‌های نفسانی خود ماست که می‌تواند مانع ایجاد کند وگرنه انتقال فرهنگ قرآنی به ملزومات خاصی نیاز ندارد.
انتهای پیام
