ضرورت‌های اخلاقی و اجتماعی در دوران تحریم

حجت‌الاسلام والمسلمین مهراب صادق‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب و ادیان قم در گفت‌وگو با ایکنا؛ اظهار کرد: مادامی که منافع انسان‌ها در یک جامعه تأمین شود، رعایت آموزه‌های اخلاقی و تن‌دادن به هنجارها امکان‌پذیرتر و شدنی‌تر است، اما همین که منافع افراد در یک جامعه تهدید شود آن وقت ریسک عمل کردن به هنجارهای اخلاقی افزایش پیدا می‌کند و احتمال اینکه انسان‌ها و شهروندان یک جامعه‌، اخلاقیات را زیر پا بگذارند، بالا می‌رود؛ برای مثال وقتی در صف پمپ بنزین می‌خواهیم به بنزین بزنیم، اگر کسی نوبت ما را تهدید نکند، با آرامش سوخت را به اتومبیل تزریق می‌کنیم، راحت در صف می‌ایستیم و نظام اخلاقی را رعایت می‌کنیم، اما اگر احساس کنیم کسانی می‌خواهند صف را به هم بزنند یا اینکه بنزین جایگاه در حال تمام‌شدن است؛ آن وقت انگیزه در صف‌بودن و رعایت نظم برای ما کم می‌شود و ممکن است صف را به هم بزنیم! یا اینکه فرض کنید ما معمولاً اگر کسی را کنار خیابان ببینیم که با حالت احتیاج و درماندگی ایستاده است، سوار وسیله نقلیه خود می‌کنیم تا بخشی از مسیر را با ما همراهی کند، اما اگر خبری در جامعه پخش بشود که چند نفر عابر، اتومبیل ماشین‌سوار را سرقت کرده‌اند، شاید دیگر کسی را سوار نکنیم و ریسک این عمل اخلاقی را به جان نخریم.

وی افزود: این‌ مثال‌ها نشان می‌دهد وقتی شرایط اجتماعی، غیرطبیعی شود، آن وقت رعایت اخلاق کار دشواری می‌شود. یکی از مسائلی که به تازگی جامعه ما را در یک شرایط غیرطبیعی قرارداده همین تحریمی است که ناجوانمردانه به سراغ ملت ما آمده و ملت ایران را در یک شرایط غیرطبیعی قرار داده است، نخستین مسأله هم این است که جامعه از نظر ذهنی فکر می‌کند گرانی‌ها و کمبودهایی پدید خواهد آمد، در این شرایط غیرطبیعی احتمال آن هست که ریسک عمل اخلاقی در جامعه افزایش پیدا کند و خدای ناکرده بعضی شهروندان اخلاق را زیرپا بگذارند. این خطری است که ممکن است جامعه ما را تهدید کند و باید بیش از پیش مراقب باشیم؛ ملت ما در این شرایط وظیفه دارد که التزام خود به آموزه‌های اخلاقی را بیشتر کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب و ادیان قم تصریح کرد: ما باید قبول کنیم که در شرایط تحریم، ممکن است تلخی‌ها و دشواری‌هایی برای اقشاری به خصوص قشر متوسط به پایین، بیماران یا کارگران پدید آید؛ لذا باید به عنوان شهروند و نه به عنوان دولت و حکومت چاره‌ای بیاندیشیم، دولت و حکومت وظایفی دارد که به آن می‌پردازم اما اینجا از وظایف ملت سخن می‌گویم، هر کدام از ما باید به دیگری کمک کنیم تا شرایط تحریم بر ما ساده‌تر بگذرد و دشواری‌های احتمالی آن کمی تحمل‌پذیرتر شود. آن‌هایی که وضع مالی بهتری دارند، می‌توانند به دیگران کمک کنند و به فکر کسانی باشند که از این تحریم‌ها آسیب بیشتری می‌بینند، کسانی که خدا به آن‌ها نعمت سلامتی داده، به فکر بیمارانی باشند که هزینه داروهایشان بالا می‌رود، باید اعتماد عمومی نسبت به یکدیگر را افزایش بدهیم، درک متقابل را بالا ببریم و صداقت و درستکاری را بیش از گذشته ترویج دهیم تا بتوانیم این وضعیت را پشت سر بگذاریم و از وضعیتی که ناخواسته ملت ما را گرفتار کرده است، عبور کنیم.

حجت‌الاسلام صادق‌نیا در بخش دیگری از سخنان خود درباره الزامات اخلاقی برای سیاستمداران در دوران تحریم، گفت: واقعیت این است که ما با دشمن نانجیبی سروکار داریم. دشمن ما کسی است که به هیچ معاهده‌ای پایبند نیست، سیاستمداران ما در وهله اول باید تلاش کنند که ملت دچار این تحریم‌ها نشود و تحریم‌ها را به شکلی کنار بزنند، اما به هر دلیلی اگر تلاش آن‌ها برای رفع تحریم نتیجه نداد، باید علاوه بر تلاش برای حل مشکلات معیشتی مردم، هم‌صف مردم و در کنار مردم باشند. یکی از دلایلی که مردم ما در زمان دفاع مقدس توانستند آن شرایط دشوار را تحمل کنند این بود که مسئولان خود را در خط مقدم جبهه می‌دیدند. رهبر انقلاب که رئیس جمهور وقت بودند کنار رزمنده‌ها حضور پیدا می‌کردند، نماینده‌های مجلس، وزرا و سایر مسئولان کنار مردم بودند، شهیدچمران، به عنوان وزیر این مملکت، در خط مقدم کنار رزمنده‌ها می‌جنگید، وقتی مردم این صحنه‌ها را می‌دیدند شرایط برایشان قابل تحمل‌تر بود. اگر مردم احساس کنند دشواری‌های تحریم ناظر به مسئولان نیز هست و آن‌ها هم در این دشواری‌های ناشی از تحریم، سهیم و شریک هستند و در خط مقدم، کنار تحریم‌زده‌ها حضور دارند آن وقت شرایط برای مردم قابل تحمل‌تر می‌شود.

این جامعه‌شناس ادامه داد: ملت ایران، خوشبختانه یک جامعه استثناست، بدخواهان تلاش بسیاری می‌کنند تا ملت ما را از نظر ذهنی و روانی در شرایط بسیار بد قرار بدهند و تحریم را بزرگتر از آن چیزی که هست، در اذهان عمومی جلوه دهند، اما تجربه تاریخی ملت ما در شرایط بحرانی نشان داده است که همواره سربلند بوده است، ما همیشه با همبستگی، هم بلایای طبیعی و هم بلایای غیرطبیعی همچون جنگ را پشت سر گذاشتیم؛ ویژگی جامعه این بود که احساس یکی‌بودن داشتیم و درد هر کدام از خودمان را درد همه می‌دانستیم. کسانی که منزل خود را در جنگ از دست داده بودند توسط کسانی که در امان مانده بودند، پناه داده شدند. ما در آن دوران مفهومی به نام «جنگ‌زده» داشتیم که غیرجنگ‌زده‌ها، آن‌ها را پناه می‌دادند؛ اما امروز مفهوم «تحریم‌زده» داریم، یعنی کسانی که بر اساس تحریم‌ها آسیب بیشتری می‌بینند. مردم ما بدین دلیل که هنوز آن احساس یکی‌بودن را در خود دارند، در دوران تحریم به یاری یکدیگر می‌‌شتابند، به شرط آنکه بعضی تهدیدات اخلاقی در جامعه و القائات رسانه‌ای دشمنان از بین برود.

حجت‌الاسلام صادق‌نیا یادآور شد: رسانه‌ها این مسئولیت را دارند که تلاش کنند تا ذهنیت جامعه به سمت بزرگنمایی تحریم نرود، مردم  از نظر ذهنی و روانی، نسبت به پدیده تحریم، احساس ناامیدی و غیرقابل تحمل‌بودن نکنند و این امید را مخابره کنند که در همین شرایط هم امکان پیروزی برای ملت بزرگ ایران وجود دارد. جامعه ما، به واقع جامعه‌ای دیندار و اخلاقی محسوب می‌شود، این دینداربودن، انگیزه‌های رفتار اخلاقی را در ما تقویت می‌کند؛ به این معنا که وقتی احساس کنیم در جامعه برای قشری مشکلی وجود دارد، همین دینداربودن، ما را نسبت به کمک‌کردن به همنوع سوق می‌دهد.

انتهای پیام