تعصب از منظر قرآن

به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، تعصب به معنی «وابستگی غیر منطقی به چیزی» تا آنجا که انسان حق را فدای آن کند و لجاجت به معنی اصرار بر چیزی است به گونه‌ای که منطق و عقل را زیر پا بگذارد، ثمره این دو شجره خبیثه نیز «تقلید کورکورانه» است که سد راه پیشرفت و تکامل انسانهاست.
تعصب از رذایل به معنای طرفداری یا دشمنی بیش از حد نسبت به شخص، گروه یا چیزی است بی‌تردید اساسی‌ترین پایه عبودیت و بندگی خدا تسلیم و تواضع در برابر حق است و به عکس هرگونه تعصب و لجاجت مایه دوری از حق و محروم شدن از سعادت است.
هنگامی که به تاریخ انبیای بزرگ باز می‌گردیم و علل انحراف و گمراهی اقوام پیشین را مورد بررسی قرار می‌دهیم به خوبی می‌توان دریافت که این سه امر (تعصب و لجاجت و تقلید کورکورانه) نقش اصلی را در انحراف آنها داشته است و یک برنامه عام برای همه اقوام زشت‌کار پیشین بوده است، آنها به خاطر وابستگی شدید به افکار و برنامه‌های خرافی و لجاجت و اصرار بر آنها، چشم و گوش بسته به پیروی نیاکانشان ادامه می‌دادند و به این طریق، خرافات بی‌اساس از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد و صدای دلنشین مردان الهی که برای هدایت آنها آمده بودند، در میان نعره‌های جاهلانه آنان گم می‌شد.

وابستگی‌های غیرمنطقی
وابستگی‌های غیرمنطقی نسبت به شخص یا عقیده و یا چیزی انسان را به لجاجت و تقلید کورکورانه نسبت به آن وادار می‌کند، و سرچشمه بسیاری از کشمکش‌ها و جنگ‌ها و خونریزی‌ها و اختلافات مستمر است.
هرگاه این گونه تعصب‌ها از میان جامعه انسانی برود و مردم تسلیم منطق و حرف حساب باشند بسیاری از اختلافات برچیده می‌شود و آرامش بر جوامع بشری حاکم می‌شود.
ضایعات و آثار زیانبار این رذیله اخلاقی صفحات تاریخ بشریت را سیاه کرده و پیامبران الهی را با مشکل‌ترین موانع رو به رو ساخته و خون‌های زیادی بر خاک ریخته است و همین معنی برای پی بردن به آثار زیانبار آن کافی است.

تسلیم برابر حق نشانه ایمان است
حجت‌الاسلام صمد ناصری، امام جمعه خسروشهر در گفت‌‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: تسلیم در برابر حق نشانه ایمان، سلامت فکر و روح و بالا بودن سطح فرهنگ و تهذیب نفس است و این فضیلت اخلاقی سبب پیشرفت علم و دانش انسان و پرهیز از گمراهی‌ها و گام نهادن در صراط مستقیم است. این فضیلت اخلاقی جز برای مؤمنان و صالحان و کسانی که از حب ذات افراطی دورند و از وابستگی‌های تعصب‌آلود قومی و گرایش‌های گروهی برکنارند حاصل نمی‌شود.
وی تعصب را از اخلاقیات فاسد دانست و خاطرنشان کرد: تعصب را جز اخلاقیات فاسدی دانسته‌اند که منشا بسیاری از مفاسد اخلاقی دیگر نیز می‌گردد. این صفت نفسانی خود به خود قبیح است؛ اگرچه تعصب‌ورزی در قالب دفاع از حقی یا امر دینی صورت گیرد ولی منظور از این نوع دفاع برتری دادن خود یا بستگان و همکیشان باشد.
حجت‌الاسلام‌ ناصری با استناد به آیه 23 سوره زخرف ادامه داد: در این آیه می‌خوانیم «پیروی کورکورانه و جاهلانه مخصوص اینان نیست و به همین گونه پیش از تو در هیچ شهری بیم دهنده‌ای نفرستادیم، مگر آنکه سران خوشگذران و مست و مغرورش، گفتند: ما پدرانمان را بر آیینی یافتیم و ما هم حتماً به آثارشان اقتدا می‌کنیم».
امام جمعه خسروشهر یادآور شد: از مهم‌ترین موانع معرفت و شناخت، تقلیدهای کورکورانه‌ای است که از تعصب و لجاجت و وابستگی بی‌قید و شرط نسبت به اموری که با تمایلات نفسانی و هوا و هوس‌های انسان می‌سازد ناشی می‌شود.
وی با اشاره به فرموده پیانبراکرم(ص) افزود: پیغمبر(ص) می‌فرمایند «کسی که مردم را دعوت به تعصب کند از ما نیست و کسی که به خاطر تعصب بجنگد از ما نیست، و کسی که با تعصب بمیرد از ما نیست»!
حجت‌الاسلام ناصری تأکید کرد: اگر این رذیله اخلاقی در درون جان انسان‌ها نبود، تاریخ بشریت چهره دیگری داشت و پیشرفت تکامل تمدن‌ها شتاب دیگری پیدا می‌کرد و نیروهای خلاق در مسیر سعادت انسان‌ها به کار می‌افتاد و به جای اینکه به صورت سیل ویرانگری در آید نهرهای منظمی از معارف الهیه را تشکیل می‌داد که همه جا مایه عمران و آبادی قلوب بود.
 تعصب در حوزه فردی
حجت‌الاسلام مهدی منصوری، امام جمعه شربیان در گفت‌‌وگو با ایکنا اظهار کرد: يكی از مهم‌ترين آثاری كه قرآن برای تعصب در حوزه فردی و روان‌شناختی آن را بيان می‌كند، عدم دستيابی به شناخت است، به اين معنا كه تعصبات و تقليد كوركورانه از نياكان، مانع اصلی شناخت درست حقايق و ره‌يابی به آن است.
وی ضمن بازگو کردن عوامل بروز تعصب افزود: خودبزرگ بینی، توانگری، جهل و نادانی، شخصیت‌زدگی و عدم رعایت انصاف در برخورد با دوستان و دشمنان را از عوامل بروز تعصب دانسته‌اند.
امام جمعه شریبان با استناد به آیه 170 سوره بقره خاطرنشان کرد: در این آیه می‌خوانیم «و هنگامی که به آنان [که مشرک و کافرند] گویند: از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید، می‌گویند: نه، بلکه از آیینی که پدرانمان را بر آن یافتیم، پیروی می‌کنیم. آیا هر چند پدرانشان چیزی نمی‌فهمیدند و راه [حق را به سبب کوردلی] نمی‌یافتند [باز هم کورکورانه از آنان پیروی خواهند کرد؟!]».
حجت‌الاسلام منصوری ادامه داد: تعصب واکنش و رفتاری برخاسته از فهم سطحی و بدون عمق و دقت و همراه با جوشش و خروشِ احساس است.
امام جمعه شربیان با اشاره به فرموده پیامبر اکرم(ص) افزود: پیغمبر(ص) می‌فرمایند «هرکس تعصب بورزد، یا دیگران به خاطر او تعصب بورزند، رشته‌های ایمان را از گردن خود بازگردانده است».
وی از كارآمدترين سلاح برای مبارزه با هرگونه تعصب گفت و افزود: از كاربردی‌ترين و كارآمدترين سلاح‌ها برای مبارزه با هرگونه تعصب‌های جاهلانه، بهره‌گيری از آرامش و بردباری است.
حجت‌الاسلام منصوری تأکید کرد: دین اسلام مسئله غیرت و تعصب را چه در اندیشه و چه در رفتار باطل معرفی نکرده، بلکه اصل آن‌ را حفظ کرده است؛ زیرا غیرت ریشه در فطرت انسانی دارد و اسلام هم دین فطرت است، البته در جزئیات تعصب دخالت کرده و فرموده آن‌قدر از غیرت و تعصب که مطابق با فطرت است حق بوده، ولی شاخ و برگی که اقوام به آن داده‌اند باطل است.

انتهای پیام