آیا محیط‌های کاری ایران اعتیادآور هستند

بسیاری فکر می‌کنند بیکاری یکی از دلایل و ریشه‌های اعتیاد است اما بهتر است بدانید محیط کار نقش مهمی در اعتیاد افراد دارد و افراد شاغل هم به شدت در معرض خطر اعتیاد به خصوص در محیط‌‌های آلوده هستند. اما چگونه می‌توان مراقب خود و اعضای خانواده خود در محیط‌های کار بود؟

آزاده اولیایی، کارشناس مسئول برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کار بهزیستی کشور در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به این سؤال که چند درصد از معتادان کشور شاغل هستند؟ گفت: بر اساس پژوهش‌های انجام شده در ایران و جهان 70 درصد معتادان شاغل هستند. یعنی الزاماً بیکاری دلیل اعتیاد نیست و محیط کار می‌تواند یک محیط پرخطر برای گرایش افراد به اعتیاد باشد.

وی شرایط سخت کار، ویژگی‌های شخصیتی ناهماهنگ با شغل، نارضایتی از شغل، شیفت‌های طولانی، مأموریت‌های متعدد و دوری از خانواده، کار در محل‌های دور از شهر که نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد و ... را از عواملی دانست که در محیط کار منجر به اعتیاد می‌شود و گفت: وقتی ویژگی‌های شغل با ویژگی‌های شخصیتی افراد منطبق نباشد و فرهنگ مصرف مواد در آن شغل یک مسئله معمول باشد امکان گرایش به اعتیاد بیشتر است.  

این کارشناس حوزه اعتیاد با اشاره به اینکه هر یک فرد معتاد در محل کار خود می‌تواند 10 نفر را معتاد کند، گفت: اگر تعداد اعضای خانواده این 10 نفر را هم محاسبه کنیم که در معرض خطر و آسیب قرار می‌گیرند به همین راحتی مشکل اعتیاد به کل افراد مرتبط با محیط کار تسری پیدا می‌کند.

اعتیاد منجر به افزایش جرم از جمله سرقت، نزاع، پرخاشگری و ... در محیط کار می‌شود

وی با اشاره به کاهش کارایی و کیفیت کار افراد معتاد در محیط کار، گفت: اعتیاد در محیط کار منجر به افزایش جرم از جمله سرقت، نزاع، پرخاشگری، خشم و ... می‌شود که تمام این‌ها می‌تواند پیامدهای اعتیاد در محیط کار باشد.

آیا محیط‌های کاری ایران اعتیادآور هستند؟

اولیایی در پاسخ به این سؤال که محیط‌های کاری ایران تا چه میزان خطرناک هستند و می‌توانند فرد را به سمت اعتیاد سوق دهند؟ گفت: هیچ پژوهش تخصصی در این زمینه صورت نگرفته است تا بتوان به کمک آمار این سؤال را پاسخ داد اما در محیط‌های صنعتی یک تحقیق صورت گرفته که نشان می‌دهد در خوشبینانه‌ترین حالت 23 درصد کارگران و در بدبینانه‌ترین حالت 30 درصد کارکنان، مصرف کننده مواد مخدر بوده‌اند. البته در این آزمایش عده‌ای از دادن آزمایش اعتیاد امتناع کرده‌اند. این آمار، آمار بالایی است بر همین اساس در تلاش هستیم توجه کارفرمایان را به مسئله پیشگیری از اعتیاد جلب کنیم و با تقویت عوامل محافظت کننده در مقابل اعتیاد و کاهش عوامل خطر در محیط کار نقشی در این مسئله داشته باشیم.

وی از جمله عوامل خطر گرایش به اعتیاد در محیط کار را استرس‌های شغلی، کار در مناطق اقماری و کمپی و دوری از خانواده دانست و گفت: در مقابل عوامل محافظتی نیز وجود دارند که شامل مهارت نه گفتن، اعتماد به نفس، نشاط شغلی، احساس امنیت و نشاط در محل کار و ... که مانع گرایش به اعتیاد می‌شوند.

کارشناس مسئول برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کار بهزیستی کشور در تشریح اقدامات پیشگیرانه بهزیستی در زمینه اعتیاد در محیط‌های کاری، گفت: تا چندی پیش مسئولیت بهزیستی اقدام در مراکز صنعتی و اداری بود اما از این پس در محیط‌های صنعتی خود وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ورود خواهد کرد.

اولیایی ادامه داد: تاکنون برنامه‌های ما پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کار با محوریت آگاه سازی و اجتماع محور بود. یعنی نیازسنجی‌ها از مردم صورت گرفته و بر اساس نیازها برنامه‌ها طراحی و اقدامات آموزشی، طراحی راه‌کارهای نشاط شغلی، تست اعتیاد و ... انجام می‌‌شد.

اجرای طرح کیان؛ حضور مددکاران در محیط‌های کار

وی از اجرای طرح «کیان؛ کارمند یاری پیشگیری از اعتیاد در نهادهای اداری» در سال جاری و پایلوت آن در چند استان خبر داد و گفت: بر اساس این طرح یک محیط کاری انتخاب و سازمان بهزیستی هزینه استقرار یک سال مددکار یا روانشناس را تقبل می‌کند. در حال حاضر 10 استان انتخاب شده و مددکاران آموزش‌های لازم، ارائه‌های مشاوره و انتشار بروشور و ... را در محیط‌های کاری مد نظر انجام می‌دهند.

یک دلار هزینه پیشگیری، 10 دلار صرفه‌جویی در پی دارد

کارشناس مسئول برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کار بهزیستی کشور اعلام کرد: در صورتی که نتایج این طرح موفق باشد در سایر استان‌ها نیز اجرایی خواهدشد. البته باید محیط‌های‌ کاری هم بپذیرند که بخشی از هزینه‌های ارتقای سلامت روان پرسنل بر عهده کارفرما است و کارفرمایان باید بدانند هرقدر برای سلامت پرسنل خود هزینه کنند نتیجه آن به افزایش تولید و بهره‌وری خود آنها باز می‌گردد. هر یک دلار بودجه‌ای که برای پیشگیری هزینه می‌کنیم منجر به 10 دلار صرفه‌جویی در درمان و پیامدهای اقتصادی ناشی از مصرف مواد مخدر می‌شود.

اولیایی با تأکید بر اینکه مسئولان محیط‌های کار باید بدانند که یکی از رویکردهای مهم در پیشگیری از اعتیاد تست‌های تصادفی اعتیاد است که برخی از کارفرماها مقاومت کرده و حاضر به انجام آن در محیط کار خود نیستند، اظهار کرد: البته در صورتی هم که معتادان در محیط کاری مشخص شوند نباید آنها را رها یا اخراج کرد بلکه باید حمایت‌های اجتماعی و مداخله برای درمان صورت گیرد.

وی افزود: نکته مهمی که باید کارفرمایان به آن توجه کنند این است که معتادان را از محیط کار خارج نکنند چون این مسئله موجب می‌شود معتادی که بیکار شده بزه‌های دیگری مرتکب شود. این افراد به هر حال مهارت و تجربه کاری دارند و باید تلاش شود این افراد درمان شوند.

اولیایی در پاسخ به این سؤال که قانون آیا کارفرمایان را موظف کرده است به ترک اعتیاد کارکنان خود کمک کنند؟ گفت: خیر؛ در حال حاضر کارفرما می‌تواند مانع از حضور فرد معتاد در محل کار شود و قانون آنها را موظف نکرده اما کارفرمایان را تشویق می‌کند که در امر ترک اعتیاد مشارکت داشته باشند.

درمان اولین و اخراج آخرین گزینه شیوه نامه برخورد با معتاد در محل کار

وی از تدوین شیوه نامه برخورد با معتادان در محیط کار خبر داد و گفت: در این شیوه نامه اخراج آخرین گزینه است و اولین مسئله و مهم‌ترین اقدام این است که به معتاد به عنوان یک بیمار نگاه شود و به وی کمک شود تا بیماری خود را درمان کند.

این کارشناس حوزه اعتیاد در پاسخ به این سؤال که خانواده چه نقشی در مسئله اعتیاد اعضای خود در محیط کار دارند؟ گفت: اولین متولی فرزند‌پروری خانواده است. اما والدین هیچ آموزشی برای اصول تربیتی بچه‌ها نمی‌بینند و بچه‌ها بعد از ورود به مدرسه هم آموزشی در زمینه پیشگیری از اعتیاد نمی‌بینند. اما اینکه پدر و مادر بر مهارت‌های ارتباطی تکیه کنند و با مطالعه و شرکت در دوره‌های آموزشی تربیت کودکان سطح دانش خانواده را بالا ببرند تا بچه‌ها از همان کودکی مهارت نه گفتن را پیدا کنند اقدام مؤثری است.

عدم رغبت کارفرمایان به انجام اقدامات پیشگیرانه در محل کار

مهم‌ترین چالش برای پیشگیری از اعتیاد در محل‌های کار چیست؟ اولیایی پاسخ داد: عدم رغبت کارفرمایان برای اجرای برنامه‌های پیشگیری. وقتی برای ارائه آموزش‌ها به محل‌های کار مراجعه می‌کنیم کارفرمایان به راحتی می‌گویند ما اینجا معتادی نداریم و مفهوم پیشگیری اولیه را هنوز نمی‌دانند و فکر می‌کنند حضور ما به معنای درمان است. کارفرمایان مسئله پیشگیری را جدی نمی‌گیرند و یک دفعه می‌بینند که آمار اعتیاد در محل کارشان افزایش پیدا کرده است و همین مسئله موجب می‌شود اعتبار محل کارشان از بین برود و حتی ممکن است آن محل کار بدنام شود.

وی در پایان گفت: کارفرمایان هرچه بیشتر بر روی سلامت روان کارکنان خود کار کنند منجر به بهره‌وری، افزایش تولید  و ... می‌شود و اگر جلوی اعتیاد را بگیرند تولید بالا می‌رود اما اگر اعتیاد را کنترل نکنند نه فقط با کاهش تولید و بهره‌وری و نارضایتی قشر سالم مواجه می‌شوند بلکه اعتبار و وجهه کار آنها هم از بین می‌رود.

انتهای پیام