تولید علوم انسانی قرآن ‌بنیان با بهره‌گیری از روش استقرایی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم اختتامیه دومین همایش ملی «علوم انسانی قرآن‌بنیان»، صبح امروز، 30 بهمن‌ماه، با حضور جمعی از استادان دانشگاه، دانشجویان و علاقه‌مندان در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
حجت‌الاسلام علی کربلایی پازوکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست به بیان نظرات خود پیرامون استقرای روشی در تدوین علوم انسانی قرآن‌بنیان پرداخت و اظهار کرد: من سخن خود را با قرائت آیه‌ای از قرآن کریم آغاز می‌کنم. خداوند متعال در آیه 45 تا 47 سوره احزاب می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِيرًا وَ دَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرَاجًا مُنِيرًا وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا؛ اى پيامبر ما تو را [به سم ت] گواه و بشارتگر و هشداردهنده فرستاديم و دعوت‏‌كننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابناك و مؤمنان را مژده ده كه براى آنان از جانب خدا بخشايشى فراوان خواهد بود».
وی در ادامه اظهار کرد: از این آیات استفاده می‌شود که قرآن یک چراغ روشن است. در عین حال که خودش روشن است، همه حقایق مربوط به سعادت انسان را روشن می‌کند و بدین طریق، راه سعادت را به او نشان می‌دهد. حتما به عبارت «سِرَاجًا مُنِيرًا» در آیه شریفه توجه کنید. خورشید هم خودش روشن است و هم حیات و زندگی انسان را روشن می‌کند. قرآن نیز همانند خورشید، هم خودش روشن است و هم فضای زندگی مادی و معنوی انسان را روشن می‌کند.
دانشیار گروه معارف اسلامی در ادامه به یگانگی هدف علوم انسانی و قرآن کریم اشاره کرد و تصریح کرد: سوالی که باید مطرح کرد این است که علوم انسانی می‌خواهد چه کار کند و هدف آن چیست؟ در مقام پاسخ به این پرسش باید گفت هدف علوم انسانی این است که می‌خواهد سعادت انسان را در تمام حوزه‌ها از جمله تربیتی، روانی، فردی و اجتماعی تأمین کند. قرآن کریم هم همین ادعا را دارد و می‌گوید می‌خواهم انسان را سعادتمند کنم و راه هدایت را به او نشان دهم. با این توصیف میان قرآن کریم و علوم انسانی یک نوع مطابقت وجود دارد؛ یعنی همدیگر را پوشش می‌دهند. قرآن کریم می‌خواهد ما را به سعادت برساند، علوم انسانی هم همین داعیه را دارد.
وی در ادامه یادآور شد: سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که به چه طریق می‌توان راهکارهای قرآن برای سعادت انسان را در عرصه‌های مختلف استخراج کرد تا بر پایه آن علوم انسانی قرآن‌بنیان داشته باشیم؟ باید به اینکه توجه داشت که امروزه عصر پوزیتیویسم به پایان رسیده است. منحصر کردن علم به علم تجربی و انحصار روش به آزمایش تجربی یک مصادره خودخواهانه بود که توسط پوزیتیویسم‌ها انجام شد. علم یک واژه اعمّی است که علوم مختلف با موضوعات مختلف را شامل می‌شود.
پژوهشگر مطالعات قرآنی در ادامه اظهار کرد: مراد من از علوم انسانی قرآن‌بنیان، مجموعه قضایا ناظر به انسان است که بر اساس آموزه‌های قرآن کریم در عرصه تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و حوزه‌های دیگر شکل می‌گیرد. پس ما می‌خواهیم علوم انسانی قرآن‌بنیان در حوزه مباحث روانی، اجتماعی و تربیتی به دست آوریم. نکته دیگر اینکه به قول شهید مطهری ما علم را منحصر در یک گرایش خاص نمی‌کنیم و از نظر اسلام، هر علمی که برای مسلمین نافع باشد علم دینی محسوب می‌شود.
وی در ادامه سخنان خود به موضوع لوازم تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان پرداخت و گفت: ما برای تولید یک علم به چهار چیز نیاز داریم: موضوع، مبنا، منبع و روش. موضوع علوم انسانی قرآن‌بنیان «انسان» است. مبنا، عدالت است. منبع، قرآن کریم است. اگر تاکنون منبع علوم انسانی آرای اندیشمندان غربی بوده است، منبع علوم انسانی قرآن‌بنیان، آرای اندیشمندان نیست بلکه قرآن است.
وی در ادامه با تصریح به اینکه قرآن کریم شمای کلی از حوزه روانی و اجتماعی انسان ارائه کرده است، گفت: ما می‌توانیم با استفاده از بیان‌های کلی که قرآن کریم در مورد شخصیت روانی و تربیتی انسان ایراد کرده است یک شمای کلی در مورد انسان بر پایه آموزه‌های قرآن ترسیم کنیم. بر این اساس لازم است برای تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان، آموزه‌های کلان قرآن کریم که ناظر به انسان است را احصا و جمع‌آوری کنیم. به همین جهت لازم است ما روش استقرا را در حوزه علوم قرآن به کار بگیریم. استقرا به معنای از جزء به کل رسیدن است و در روش استقرا، ما از امور جزئی به امر کلی راه پیدا می‌کنیم. با این توضیح روشن می‌شود اگر آموزه‌های قرآن کریم که درباره انسان بیان شده است را با هم جمع کنیم و آنها را در کنار هم قرار دهیم می‌توانیم به یک قاعده کلی برسیم که زمینه تولید علوم انسانی قرآن‌بنیان را فراهم می‌سازد.
انتهای پیام