آسیب‌رساندن به احکام دین در دید و بازدیدهای عید جایز نیست/ رفع نیاز اقوام و خویشان؛ معنای واقعی صله‌‍‌رحم

حجت‌الاسلام براتعلی حق‌شناس، مدرس حوزه و دانشگاه و کارشناس پاسخگویی به مسائل دینی، در گفت‌وگو با ایکنا اصفهان، در رابطه با صله‌رحم اظهار کرد: صله‌رحم فقط این نیست که انسان به خانه بستگانش رفته و از آنها یادی بکند، بلکه مصداق کامل آن این است که قبل از دیگران، نیاز اقوام و خویشان خود را برطرف کرده و آنان را خوشحال کند. «صله» از کلمه وصل ناشی شده که آن هم به معنای رساندن است.
وی با بیان اینکه صله‌رحم فقط سلام رساندن به دیگران نیست، ادامه داد: انسان باید تلاش کند تا از مال، علم، جان، زمان و یا حتی آبروی خودش دیگران را نیز بهره‌مند کند. در قرآن کریم نسبت به زن و شوهر که محور خانواده هستند، به صله امر شده و یا در آیه 19 سوره نساء آمده است: «... وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ...؛ و با آنها به نیکى معاشرت کنید». کسی که در خانه با همسرش رفتار متعارفی نداشته باشد، قطع صله کرده است.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: خداوند در آیه 27 سوره بقره در رابطه با قطع صله‌رحم فرموده است: «... وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ...؛ و آنچه را خداوند به پیوستن آن فرمان داده است مى گسلند». خداوند چنین افرادی را لعن کرده است. امام صادق (ع) نیز فرمودند: «در قرآن افرادی که ارتباطشان را با اقوام و خویشانشان قطع می‌کنند سه مرتبه مورد لعن الهی قرار گرفته‌اند؛ یکی در آیه 27 سوره بقره، یکی در آیه 25 سوره رعد و یکی هم در آیه 22 و 23 سوره محمد(ص).
حق‌شناس خاطرنشان کرد: در آیه 19، 20 و 21 سوره رعد نیز در مورد « يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ؛ همانان که به عهدشان با خدا وفا مى کنند». صحبت شده است. در مورد زن و شوهر که ارکان یک خانواده هستند، در آیه 228 سوره بقره آمده است: «... لَهُنَّ مِثْلُ الَّذي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ...؛ و مانند همان وظایفى که به سود مردان برعهده زنان است، به طور شایسته، به سود آنان برعهده مردان نیز مى باشد، و مردان به درجه‌اى بر زنان برترى دارند». یعنی اگر حقوقی که دو طرف نسبت به هم دارند رعایت شود، مصداق «ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ» خواهد بود.

چگونگی ارتباط با خانواده غیرمتدین
وی گفت: اما در بحث صله‌رحم ممکن است از خودمان بپرسیم ارتباط با خانواده‌ای که متدین نیستند چه حکمی دارد؟ این ارتباط باید تا جایی باشد که به سایر احکام دینی آسیبی نرساند، در غیر این صورت این ارتباط نه تنها لازم، بلکه جایز هم نیست. همانطور که اگر پدر و مادری بخواهند فرزندشان را به شرک آلوده کنند، مجالی برای صله‌رحم نیست. پیامبر (ص) می‌فرمایند: «احدی نمی‌تواند در محدوده خلاف شرع خود را در اطاعت در مخلوق معذور بپندارد».
حق‌شناس با اشاره به آثار صله‌رحم گفت: امام صادق(ع) فرمودند: «در بهشت مقام و مرتبه‌ای هست که تنها سه گروه به آن مقام می‌رسند: امام و پیشوای دادگستر، کسی که صله رحم می‌کند، و عائله‌مندی که صبور است». صله رحم در همین دنیا نیز به انسان سود می‌رساند، امام باقر(ع) می‌فرمایند: «سه خصلت است که صاحب آن نمی‌میرد تا اینکه کیفر آن را ببیند: ستم، قطع رحم و سوگند دروغ». ایشان می‌فرمایند قومی هستند بدکار و غیر متدین، اما با صله رحم اموالشان زیاد می‌شود.
این کارشناس پاسخگویی به مسائل دینی با اشاره به اینکه صله‌رحم تقوای انسان را تقویت می‌کند، تأکید کرد: امام رضا(ع) می‌فرمایند: «در قرآن کریم خداوند سه چیز را در کنار سه چیز قرار داده است؛ نماز و زکات، یعنی هر کسی که نماز بخواند و زکات ندهد نمازش مورد قبول واقع نخواهد شد، شکر خودش و شکر پدر و مادر، یعنی هرکسی از پدر و مادرش تشکر نکند، شکر خداوند را نیز به جا نیاورده است، و در پایان هم خداوند تقوای الهی را با صله رحم جمع کرده است».
وی تصریح کرد: امام رضا(ع) در ادامه می‌فرمایند: «کسی که صله ارحام نکند، تقوا پیشه نکرده است». در آیه 1 سوره نساء تقوای الهی در کنار تقوای ارحام قرار گرفته است. تقوای الهی یعنی انسان بدون گناه از خداوند اطاعت کرده، بدون کفران شکر خدا را به جا آورد و بدون فراموشی، به یاد خداوند باشد. اما تقوای ارحام به معنای ارتباط با اقوام و خویشاوندان است. به علاوه، تقوا انسان را به سخاوت و بخشندگی معروف می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: امام صادق(ع) فرمودند: «ده گروه از ده چیز محروم هستند: مثلا انسان متکبر طمع نداشته باشد که تعریفش را بکنند، کسی که نیرنگ‌باز است طمع نداشته باشد که دوست فراوانی بیابد، کسی که بداخلاق است از شرافت محروم می‌شود و کسی که بخیل است از صله رحم محروم خواهد بود». صله ارحام علاوه بر سخاوت، انسان را به تقوا نیز معروف می‌کند. امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: «اهل تقوا دوازده ویژگی دارند که یکی از آنها صله ارحام است».

صله ارحام رزق و روزی و عمر انسان را طولانی می‌کند
حق‌شناس اضافه کرد: صله ارحام رزق و روزی و عمر انسان را طولانی می‌کند، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «کسی که عمر و رزق و روزی زیادی می‌خواهد باید صله ارحام را محترم شمارد». همچنین، صله ارحام انسان را به خداوند نزدیک می‌کند، همچنان که امام صادق(ع) می‌فرمایند: «صله رحم باعث می‌شود انسان به خداوند نزدیک شود». صله ارحام حساب روز قیامت را برای انسان ساده می‌کند، امام صادق(ع) گفتند: «صله رحم موجب آسانی حساب انسان در قیامت می‌شود».
وی با اشاره به سخنی از آیت‌الله جوادی آملی گفت: ایشان «ارحام» مطرح شده در آیه 1 سوره نساء را هم نزدیکان نسبی و هم نزدیکان سببی می‌داند. ایشان اعتقاد دارد همانطور که انسان به نزدیکان نسبی احترام می‌گذارد، باید به نزدیکان سببی نیز احترام بگذارد، کسانی مانند اقوام و خویشان همسرش. ایشان دلیل می‌آورند که رسول خدا(ص) در مراسم ازدواج حضرت فاطمه(س) ارحام را هم آشنایان سببی و هم آشنایان نسبی برمی‌شمارند.
این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در بحث صله ارحام بهتر است انسان خدمات مادی و انفاقش را در درجه اول به اقوام و خویشانش بپردازد که میان آنها نیز پدر و مادر در اولویت قرار دارند. لذا در روایتی آمده است: «اگر ارحام انسان محتاج باشند و انسان صدقه‌اش را به کس دیگری بپردازد، آن صدقه، صدقه نیست». مانند اینکه روایت شده است اگر کسی همسایه مسجد باشد و در خانه‌اش نماز بخواند، نمازش نماز نیست. البته این نفی صدقه و نفی نماز، نفی کمال آن است، یعنی فرد خودش را از صدقه و نماز بهتر محروم کرده است.

آسیب‌رساندن به احکام دین در دید و بازدیدهای عید جایز نیست
حق‌شناس با اشاره به عید نوروز خاطرنشان کرد: در دید و بازدیدهای عید نوروز نیز نباید آسیبی به احکام دین برسد، مثلاً در روایات توصیه شده که خانواده‌ای که مثلا حجاب خوبی دارد با خانواده‌ای که حجاب خوبی ندارد رفت و آمد داشته باشد، چراکه پیامبر(ص) می‌فرمایند: «صله ارحام باعث پاک شدن اعمال انسان می‌شود».
وی در ادامه گفت: این کار ممکن است باعث شود که این خانواده متدین بتواند خانواده دیگر را نیز به دین جذب کند. البته آنها باید مراقب باشند که خودشان تحت تاثیر آن خانواده قرار نگیرند. به علاوه، در این دید و بازدیدها باید ترک گناه و پاک شدن اعمال را مدنظر داشته باشیم.
انتهای پیام