او با اشاره به اهمیت ادب در روایات گفت: ممکن است با انسانی که به لحاظ اخلاقی ساخته نشده و از فضائل اخلاقی برخوردار نیست بتوانیم همزیستی داشته باشیم اما به شرط اینکه او ادب را رعایت کند و نیز با کسی که از نظر دینی و اعتقادی، دین برحقّی را نپذیرفته می توان همزیستی داشت به شرط اینکه ادب را رعایت کند.
استاد حوزه علمیه قم ضمن تاکید براینکه حداقلی که در هیچ شرایطی نمی توان از آن صرفنظر کرد، ادب است، به بحث پیرامون این صفت اخلاقی در چهار حوزه پرداخت و بیان کرد: اولین حوزه، ادب در رفتارهای شخصی است؛ رفتارهای شخصی انسان می تواند آداب خاصی داشته باشد مانند آداب خوردن و آشامیدن، آداب مسواک زدن و امثال آن. آداب رفتارهای شخصی به طور مفصل در منابع دینی ما ذکر شده است.
او ادامه داد: حوزه دوم، ادب در قلمرو ارتباطات خاص است مانند آداب رابطه پدر و فرزندی، آداب رابطه استاد و شاگرد، ادب در قلمرو تجارت، آداب رابطه همسران. حوزه سوم ادب ادب عام و عمومی است که این قلمرو مربوط به ارتباطات افراد با یکدیگر بدون در نظرگرفتن نسبت خاصی است و حوزه چهارم ادب در برابر حق تعالی است.
سروش محلاتی تصریح کرد: ادب نیازمند توازن است یعنی رفتاری که براساس ادب انجام می گیرد، شکل و قالب خاصی دارد که اگر از شکل خود خارج شود، ادب نادیده گرفته شده است.
او یکی از مصادیق ادب چه در گفتار و چه در رفتار را تهی بودن از گزافه بودن و هرزبودن عنوان کرد و گفت: یکی از نکاتی که کمتر مورد توجه ما قرار می گیرد این است که موازین و حدود را در گفتار رعایت نمی کنیم.
استاد حوزه علمیه قم، اغراق گویی و چاپلوسی را یک نمونه از خارج شدن انسان از حدود و موازین ادب دانست و افزود: احترام گذاشتن ادب است اما اغراق گویی ادب نیست، همانگونه که به زمین زدن افراد بی ادب است، بالابردن افراد هم بی جهت خلاف ادب است و ما متاسفانه گرفتار هردو هستیم؛ گاه افراد را چنان به زمین می زنیم که آنها را از هستی ساقط می کنیم و گاه آنها را چنان بالا می بریم که به عرش می رسانیم و هیچ یک از این دو صورت در قاعده ادب نیست.
او با اشاره به نظر جامعه شناسان و محققان علوم تاریخی در مورد ایرانیان گفت: این دسته محققان معتقدند ایرانی ها زیاد اغراق می کنند مخصوصا صاحبان قدرت را زیاد ستایش می کنند.
سروش محلاتی با اشاره به سبک شعرا و ادیبان ایرانی در آثار خود بیان داشت: به ضرس قاطع می توان گفت که سابقه و پیشینه ما حکایت می کند در برابر افراد و شخصیت ها و اصحاب قدرت بسیار اغراق آمیز سخن گفته ایم.
او به نگاه اسلام و بزرگان ادب پارسی به چاپلوسان و اغراق گویان اشاره کرد و گفت: پیامبر اکرم می فرماید:« به دهان و صورت کسانی که مداحی و چاپلوسی می کنند، خاک بپاشید» یعنی پیامبر اجازه نمی داد کسی تملق و چاپلوسی کند. از سوی دیگر، اشعار شعرای خودمان که الگوهایی در جامعه ما هستند، می بینیم که چه قدر سلاطین و پادشاهان را تجلیل و تکریم کرده اند که به عنوان نمونه می توان به اشعار حافظ در خصوص شاه شجاع، شاه زمان خود یا اشعار محتشم کاشانی اشاره کرد.
استاد حوزه علمیه قم افزود: در فرهنگ اصیل اسلامی، اولیای الهی ادب دیگری به ما یادداده و خواسته اند ما طور دیگری رفتار کنیم؛ به عنوان نمونه امام علی(ع) در خطبه ای که در صفین ایراد کردند حقوق مردم را برشمرده و فرمود که حاکم هرکس باشد در حکومت نیازمند همراهی مردم است. در زمانی که سخنان حضرت اوج گرفت، مردی از میان برخاست و شروع به تعریف و تمجید حضرت کرد. اما امام علی جلوی صحبت و سخن او را گرفت و فرمود: تعریف و تمجید از حاکمان پسندیده نیست. زشت ترین حالت ها و سخیف ترین حالات برای حکام این است که مردم فکر کنند حکامشان از تعریف و تمجید کردن لذت می برند، البته من اینطور نیستم اما شما باید رعایت کنید، مبادا برای من حمد و سپاس و تعریف و تمجید به کار برید چون مسئولیت های به زمین مانده را شخص حاکم نمی تواند ادامه دهد و دچار تکبر و خودبینی و غرور می شود.
او تاکید کرد: مهم این است که حکومت زمینه ها را برای تملق و چاپلوسی در فضای مجازی یا حقیقی و در گفتار یا نوشتار از بین ببرد.
سروش محلاتی به عهدنامه مالک اشتر اشاره کرد و افزود: حضرت به مالک در این عهدنامه فرمود: آنچه انجام می دهی اولا در تصمیم گیری ها مراقب باش، خواست و رضایت مردم را مقدم بدار، هرکس که سخن حق را با صراحت می گوید را به خود نزدیک کن سپس مردم را عادت بده که از تو تعریف و تمجید نکنند.
او بیان داشت: شهید مطهری می نویسد:« ما در تاریخ به تملق و مداحی نسبت به خداوندگان زر و زور شناخته شده ایم و به همین دلیل اصول چاکری را خوب آموخته ایم و کمتر در ما روح حریت و آزادی و آزادمنشی وجود دارد، اصول آزادی نقطه مقابل اصول چاکری است. باید پدیده ها ونمودهای اجتماعی عصر حاضر را در نظر گرفت و مورد انتقاد قرار داد مثل جمله «برحسب اراده حضرت آیت الله این مسجد ساخته شد که در مسجدی در قم نوشته شده و تقلیدی از سبک سلاطین است و اتفاقا بالای در موزه یا صحن از خیابان آهنچی نوشته شده برحسب اراده رضاشاه کبیر.»
استاد حوزه علمیه قم گفت: ادب به ما حد و اندازه می دهد و کسی که از ادب محروم است حد و اندازه در رفتار و گفتارش نیست، ادب اعتدال در اظهارنظر، گفتار و رفتار است.
انتهای پیام
