تحلیل جامعه‌شناختی واکنش مردم به شیوع کرونا
نادر صادقیان در تحلیل جامعه‌شناختی واکنش مردم ایران به شیوع کرونا، رفتار شهروندان را تابعی از عملکرد مسئولان دانست و گفت: منشأ مشکلات را باید در مدیریت مسئولان جست‌وجو کنیم و صرفاً به رفتار مردم توجه نکنیم.
نادر صادقیان، استاد دانشگاه، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح ابعاد اجتماعی چرایی بی‌توجهی عده‌ای از مردم به هشدارها و قوانین محدودکننده کرونا پرداخت و گفت: باید دید که متغیری به نام رفتار مردم تابع چه عواملی است. اینکه به شکل انتزاعی معلول را در نظر بگیریم و فقط رفتار مردم را نقد کنیم لازم است اما به هیچ وجه کافی نیست و باید عوامل مؤثر بر این رفتار را بررسی کنیم.
وی ادامه داد: باید ببینیم مدیریت مسئله کرونا با ارجاع به عملکرد سایر کشورها در ایران چگونه بوده است؟ اگر در یک جامعه بیش از یک میلیارد نفری، شیوع کرونا به صفر رسیده، باید دید چگونه چنین اتفاقی رخ داده است؟ یا در سایر جوامع از جمله کشورهای همسایه ایران می‌بینیم که کرونا به این شدت و حدت شیوع نداشته است. آیا عامل شیوع شدید کرونا در ایران صرفاً رفتار مردم است؟ قطعاً پاسخ این سؤال منفی است.
این پژوهشگر اجتماعی کشورمان به تشریح بخشی از دلایل رفتار مردم ایران در قبال شیوع کرونا پرداخت و گفت: برخی از مردم مسائل بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، زیرا سرمایه اجتماعی و اعتماد افول کرده است. وقتی اعتماد نیست، رکن و وجه دیگر مسئله که همکاری است، نزول می‌یابد. از سوی دیگر در مدیریت کرونا وحدت، انسجام و فرماندهی لازم به صورت کارآمد اتفاق نیفتاده است و چنددستگی مشاهده می‌شود که اوج آن هفته گذشته با استعفا دادن مشهود بود.
وی با انتقاد شدید از اینکه به مردم اطلاعات متناقض ارائه می‌شود و رویکردها، جهت‌گیری‌ها و اطلاع‌رسانی‌های چندگانه و متناقض وجود دارد، تصریح کرد: همه این موارد اعتماد مردم را به سیستمی که قرار است کرونا را مدیریت کند، کاهش می‌دهد و به آن لطمه می‌زند. اینکه به اصطلاح مدام توپ را به زمین مردم بیندازیم و آنها را مقصر بدانیم صحیح نیست. مردم اگر ببینند تناقض وجود ندارد و تصمیمات جدی، مؤثر و کارآمد گرفته می‌شود و صداقت وجود دارد، همکاری می‌کنند.
این جامعه‌شناس کشورمان تناقض‌ها در مدیریت و ارائه اطلاعات را دلیلی برای چندگانگی و چنددستگی مردم بیان و اظهار کرد: با استفاده از تجارب سایر کشورها این مسئله نیز حائز اهمیت است که اگر منع و محدودیتی وجود دارد باید جبران معیشتی برای کمک به مردم در نظر گرفته شود؛ اما وام ناچیزی پرداخت می‌شود که دردی از مردم دوا نمی‌کند.
منشأ مشکلات را در مدیریت امر جست‌وجو کنیم
وی تصریح کرد: بنابراین باید منشأ مشکلات را در مدیریت امر جست‌وجو و نه صرفاً به رفتار مردم کنیم. البته رفتار مردم و تأثیر آن را نفی و رد نمی‌کنم اما رفتار مردم متغیر تابعی تحت تأثیر متغیرهای علّی است که خارج از حوزه عمومی و در رابطه با حاکمیت قرار دارد.
این استاد دانشگاه کشورمان با ابراز تأسف از اینکه وحدت مدیریتی، انسجام و اقدامات مؤثر و به موقع را در مدیریت کرونا نمی‌بینیم و همه این امور به جامعه تنش، ابهام و چندگانگی وارد می‌کند، اظهار کرد: اگر آمار واقعی مرگ و میر شفاف و واقعی ارائه شود و مردم بترسند، ترس واقعی نه اینکه ترسانده شوند، خودکنترلی آنها افزایش پیدا خواهد کرد اما وقتی بعد از یک سال مسئولان بر سر اینکه آیا دو هفته تعطیلی اعلام شود یا خیر بحث‌های متناقض مطرح می‌کنند، باعث سرگشتگی بیشتر مردم می‌شوند و این مشکلات اعتماد آنان به مسئولان را تضعیف می‌کند. اگر از ابتدا صداقت وجود داشته باشد، دولت برای کمک به مردم هزینه کند و یک فرایند اقناعی و جدی در پیش گرفته شود، مردم نیز دستورالعمل‌ها را اجرا می‌کنند.
چرا رویکردی یگانه در مدیریت کرونا وجود ندارد؟
وی با تأکید دوباره بر اینکه رفتار مردم در قبال کرونا معلول است و علت را باید در عملکرد مراجع قدرت، اختیار و تصمیم‌گیری جست‌وجو کرد، گفت: باید رسانه‌ها از مسئولان مطالبه کنند که چرا رویکردی یگانه وجود ندارد و چرا محدودیت‌ها حالت نمایشی دارد؟
صادقیان با اشاره به اینکه واکنش مردم به محدودیت‌های نمایشی کرونا ساختن جوک در خصوص آن است، گفت: این مدیریت خلأ دارد و ناکارآمد است. در انتشار اخبار و اطلاعات نیز تناقض وجود دارد در حالی که باید مدیریت این بحران انسجام یافته و با وحدت مدیریت انجام شود. برای مدیریت کرونا باید از کمک نخبگان، افراد ذی‌نفوذ، گروه‌های مرجع و کسانی که مشروعیت بالایی دارند، نه الزاماً در حوزه مدیریتی، سیاسی و ... استفاده شود که چنین امری نیز رخ نداده و نزدیک به یک سال است که کرونا شیوع یافته و باید از این تجربه استفاده کرد.
این جامعه‌شناس کشورمان ضمن هشدار درباره تأثیر تناقض‌گویی مسئولان بر سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم به آنان، گفت: اکنون آمار رسمی کرونا اعلام می‌شود ولی بعد از مدتی یک مقام مسئول اعلام می‌کند که آمار واقعی سه برابر این تعداد است. اگر آمار حقیقی سه برابر است چرا مخفی می‌شود و اگر مخفی شده چرا اجازه داده می‌شود مسئولی با بیان این مسئله اعتماد مردمی را تضعیف کند؛ بنابراین رسانه‌ها باید تمرکز خود را روی به پرسش کشیدن مقام‌های مسئول بگذارند.
وی در پاسخ به اینکه چه زمینه اجتماعی موجب شده که عده‌ای در بحران کنونی بدون توجه به زندگی مردم به دنبال کسب سود خود باشند؟ بیان کرد: در وحدت و فراگیری مدیریت باید هر سه قوه حضور داشته باشند. اگر قرار است در فعالیت برخی از صنوف تجدید نظر صورت گیرد باید دولت راهکارهای جبران و کمک را در نظر گیرد که نمی‌گیرد. پس از اینکه قانونی برای کنترل کرونا وضع شد باید مصادیق روشن تخلف از آن و میزان جرم نیز مشخص شود. مثلاً باید با عرضه داروها و ماسک‌های تقلبی یا احتکار به شدت برخورد شود و قوه قضائیه باید باجدیت اقدام کند، در حالی که این شدت برخورد هم دیده نمی‌شود.
صادقیان در پایان گفت: برای کنترل کرونا باید قوه قضائیه و مجلس نیز در کنار دولت با شرح وظایف روشن و رسمی و با اقدام قاطع، جدی و بهنگام در ستاد کرونا حضور داشته باشند. اگر برخورد قاطع باشد خودکنترلی اجتماعی در همه حوزه‌ها افزایش پیدا می‌کند اما وقتی مسائل رها می‌شود و سیستم کارآمدی لازم را ندارد هرج و مرج می‌شود. مردم از هر چیزی که این خطر را کاهش دهد حمایت می‌کنند، به شرطی که شفافیت و قاطعیت لازم وجود داشته باشد.
انتهای پیام
