شب‌های قدر را برای فرزندانمان خاطره‌انگیز کنیم

سیده معصومه طباطبایی، کارشناسی ارشد روانشناسی، دکتری فلسفه و کلام و سطح 3 تفسیر علوم قرآنی در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح بُعد تربیتی شب‌های قدر پرداخت و در پاسخ به این سؤال که خانواده‌ها چه کارهایی باید انجام دهند تا بهترین استفاده را از این شب‌ها ببرند، گفت: باید اول در بحث جایگاه شب قدر این نکته را مطرح کنم که ماه مبارک رمضان در قرآن کریم با عنوان ماه قرآن معرفی شده است. لذا ساعات مختلف ماه رمضان بهترین زمان برای انس و تدبر در قرآن است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در آیات دیگر داریم که قرآن در شب قدر نازل شده است. پس اختصاصاً شب قدر برای انس با قرآن موضوعیت دارد. روایت‌های متعددی از پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) نیز در خصوص اهمیت قرائت قرآن در ماه رمضان بیان شده از جمله روایت شده است که پیامبر (ص) فرموده‌اند خواندن یک آیه از قرآن در رمضان برابر با ختم قرآن در سایر ماه‌ها است.  

این حافظ کل قرآن کریم در جمع‌بندی این بخش از سخنان خود، گفت: این مقدمه را مطرح کردم تا بگویم ماه رمضان و شب‌های قدر فصل خوبی برای ایجاد انس و الفت با قرآن است و خانواده‌ها زمینه‌ای را ایجاد کنند تا ارتباطشان با قرآن بیشتر شود.

در شب‌های قدر نباید کمیت‌گرا باشیم

وی اضافه کرد: در شب‌های قدر نباید کمیت‌گرا باشیم. برخی از خانواده‌ها فکر می‌کنند تمام مستحبات و اعمال عبادی توصیه شده را باید در این شب‌ها انجام دهند در حالی که بسیاری از علما، عرفا و اساتید ما توصیه کرده‌اند به قدر حالتان و با توجه به حالتان اعمال را انجام دهید.

شب قدر؛ فصل شروع سال جدید ایمانی

طباطبایی اظهار کرد: حتی توصیه اخلاقی در دین اسلام داریم که تفکر یکی از برترین اعمال شب قدر است. روایت داریم که شب قدر مقدرات کل سال ما تعیین و به محضر امام زمان (عج) ارائه می‌شود و این مقدرات محکم می‌شوند. یعنی شب قدر فصل شروع سال جدید ایمانی ما است و تفکر موجب می‌شود ما پدرها و مادرها برنامه‌ریزی دقیقی برای تربیت دینی فرزندانمان داشته باشیم.

وی با تأکید بر اینکه مبنای تمام تربیت‌های ما باید تربیت اعتقادی باشد، گفت: حضرت علی(ع) می‌فرمایند: اگر کسی در نمازش سست بود به خاطر سستی ایمانش است. یعنی تربیت اعتقادی گام اول است برای اینکه بچه‌های ما در آینده نسبت به مسائل دینی خودشان اهتمام داشته باشند.

این کارشناس دینی با اشاره به اینکه یک خانواده برای اینکه بگوید فرزند من تربیت دینی دارد باید فعالیت‌ها و اهتمام فرزندش به مسائل عبادی را بررسی کند، گفت: اگر خانواده دید فرزندش در اعمال عبادی موفق است باید به خودش تبریک بگوید که فرایند دینی فرزندش به خوبی پیش رفته است اما تربیت اعتقادی مسئله زیربنایی و بنیانی است که خانواده‌ها باید به این مسئله توجه ویژه داشته باشند.

وی ادامه داد: شب‌های قدر فرصت خوبی است برای اینکه برنامه‌ریزی دقیق برای فرزندانمان داشته باشیم که اعمال عبادی و زیربناهای اعتقادی آنها محکم شود.

چطور تربیت دینی فرزندمان را رقم بزنیم؟

طباطبایی در پاسخ به این سؤال که چطور تربیت دینی فرزندمان را رقم بزنیم؟ گفت: می‌توانیم از سیره اهل بیت (ع) الگو بگیریم. حضرات معصومین از تمام فرصت‌ها استفاده می‌کردند برای اینکه زیربنای اعتقادی که مبانی اصلی آن خداشناسی و توحیدباوری است را در فرزندانشان نهادینه کنند از جمله اینکه حضرت صدیقه طاهره(س) وقتی گهواره فرزندانشان را تکان می‌دادند شعرهایی می‌خواندند که هویتزا بود و می‌فرمود: «حسن جان! مانند پدرت باش و ریسمان را از گردن حق بردار (حق را آزاد کن). خدایِ احسان کننده را پرستش کن و با افراد دشمن و کینه‌توز دوستی [و رفاقت] مکن».

تربیت از فضای تکان دادن گهواره تا فضای بازی

وی تصریح کرد: اهل بیت(ع) از فضای تکان دادن گهواره گرفته تا فضای بازی و کوچک‌ترین فرصت‌هایی که به دست می‌آوردند بهترین استفاده را می‌کردند. پس در ماه رمضان و شب‌های قدر که خداوند و اهل بیت(ع) بر جایگاه قرآن در آن تأکید کرده‌اند، بر انس فرزندانمان با قرآن توجه بیشتری داشته باشیم و فصلی را در زندگی فرزندانمان شروع کنیم که نگاه زیباتری به مسائل اعتقادی داشته باشند.  

این کارشناس دینی تشریح کرد: چون فرزندان ما تفکر انتزاعی ندارند تمام حرکات و رفتار ما برای آنها الگوی انتزاعی رفتار می‌شود. لذا هر قدر در این شب‌ها و ساعات ارتباطمان با خدا معقول، منطقی و کیفیت‌دار باشد، (کمیت را کنار بگذارید) می‌بینیم که بچه‌های ما هم لذت می‌برند. در این شب‌ها سجاده زیبایی برای فرزندانمان پهن کنیم و خودمان هم سجاده پهن کنیم و دو رکعت نماز باکیفیت بخوانیم و به فرزندانمان در خصوص این شب توضیح دهیم و مبانی که در ذهن فرزندانمان باید شکل بگیرد با استفاده از مهارت گفت‌وگو به آنها منتقل کنیم که چه دلیلی دارد که این شب شب مهمی است.

چطور خدا را برای فرزندانمان ملموس کنیم؟

وی در ادامه بحث خود در خصوص نحوه شناساندن خدا به کودکان نیز گفت: خداوند را به عنوان موجودی مهربان، رازق و لطیف با زبان کودکانه و قصه‌های قرآنی برای فرزندانمان ملموس و ارتباط عاطفی بین خداوند و اهل بیت با فرزندانمان برقرار کنیم. یعنی یک نگاه نو و جدیدی را در شب‌های قدر امسال برای فرزندانمان داشته باشیم تا مبانی اعتقادی فرزندانمان مبانی دقیق و بر مدار توحید باشد.

طباطبایی تصریح کرد: البته مبانی تربیتی اتفاقی نیست؛ یعنی فرایند تربیتی طوری نیست که همان یک ساعتی که شب قدر است کلید بخورد و از فردای شب قدر بچه‌های ما متحول شوند. ما باید از تمام زمان‌هایی که داریم و از فرصت‌های مختلف برای گفت‌وگو و ارتباط نزدیک با فرزندانمان استفاده کنیم و شب قدر را برای اوج این مسئله کنار بگذاریم.

خدا را موجود انتقام جو معرفی نکنیم

وی اضافه کرد: در این شب‌ها آیه نزول قرآن را بخوانیم و قصه شأن نزول آن را تعریف کنیم، داستان زندگی حضرت زهرا(س) که چطور عبادت می‌کردند را بگوییم و در مورد مهر و محبت خداوند سخن بگوییم. متأسفانه برخی از خانواده‌ها خداوند را یک موجود انتقام‌جو که جهنمی را آماده کرده است تا ما دست از پا خطا کنیم و ما را به جهنم ببرد، معرفی می‌کنند و گاهی اوقات خانواده‌ها در فضای تربیتی اشتباه، برای اینکه بچه‌هایشان را تنبیه کنند می‌گویند اگر این کار را انجام دهی خدا تو را به جهنم می‌برد.

این کارشناس دینی اضافه کرد: اینکه خداوند را به عنوان یک موجود خشمگین که بنای انتقام دارد معرفی می‌کنیم اشتباه است بلکه باید خداوند را به عنوان موجودی غفور، مهربان، بخشنده و لطیف معرفی کنیم و به بچه‌ها یاد بدهیم به خاطر داشته‌هایشان شاکر باشند.  

وی همچنین گفت: این شب‌ها، شب‌هایی است که می‌توانیم برنامه‌ریزی تربیتی برای تشویق کارهای بچه‌ها انجام دهیم. مثلاً اگر فرزند ما به اقتضای سنش و رشدس دو روز روزه گرفته یا نماز خوانده در این شب‌ها به او هدیه دهیم و بگوییم خدای مهربان ما که قرآن را نازل کرده در مقابل هر کار خوبی به ما هدیه می‌دهد و من هم چون خدا را دوست دارم می‌خواهم از تو اینطوری تشکر کنم یقیناً خداوند هدیه بهتری را برای تو در نظر گرفته است. یعنی تفکر انتزاعی فرزندانمان را به عینیت برسانیم و مؤلفه‌های مختلف که در مورد بخشندگی و مهربانی خداوند است را به عنوان مخلوق خدا به بچه‌هایمان ارائه دهیم تا بچه‌های ما با لطف خداوند مأنوس شوند.

طباطبایی به خانواده‌ها توصیه کرد به اقتضای سن و شرایط کودک و خانواده جایزه‌ای در عید فطر برای بچه‌ها در نظر بگیرند و گفت: خانواده‌ها در این شب‌ها به فرزندان خود بگویند مثلاً «اگر شما دو سوره کوچک را حفظ کنی من برای شب عید فطر که شب جایزه‌ها است، جایزه می‌دهم. روایت داریم که عید فطر شبی است که خداوند به بندگان مومن خود هدیه ماه رمضان را می‌دهد». این هم یک آموزش و معرفی دیگر از ماه رمضان و عید فطر است. سپس در عید فطر چیزی که دوست دارد را به او هدیه دهیم و اجازه دهیم شب قدر برای او یک شب خاطره‌انگیز برای قول و قرارهایی که با هم داریم باشد.