چالش‌های آموزش قرآن در مدارس همچنان ادامه دارد

سال تحصیلی جدید آغاز شده و این به معنای تفکر دوباره در مورد کیفیت آموزش‌های قرآنی است. آموزشی که در سال‌های اخیر به گفته فعالان قرآنی با چالش‌های بسیاری مواجه بوده و اکنون لازم است تدبیر جدیدی برای آن اندیشید. ایکنای خراسان‌جنوبی با برگزاری نشست «آموزش‌های قرآنی در سال جدید؛ ضرورت‌ها و نیازها» به تلاش برای حل چالش‌های موجود و ارائه راهکار پرداخته است.

حجت‌الاسلام ایمان حسنی، کارشناس قرآن عترت و نماز اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان‌جنوبی در این نشست در مورد مقدمات اولیه فعالیت‌های قرآنی و با تأکید بر بهره‌مندی از اساتید قرآنی و تخصصی اظهار کرد: طبیعتاً اولین اتفاق این است که بستر مناسب برای آموزش فعالیت‌های قرآنی مهیا شود. کارهای قرآنی انجام شده خوب است، اما باید مکان و شرایط پیش از شروع آموزش مهیا شود. در حوزه آموزش و پرورش و دانش‌آموزان باید آموزش‌ها را به سمت دارالقرآن‌ها و مؤسسات قرآن بیاوریم تا کودکی که استعداد دارد از کودکی به‌صورت تخصصی وارد حوزه قرآن شود.

دغدغه هدایت به سمت دارالقرآن‌ها وجود ندارد 

کارشناس قرآن عترت و نماز اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان‌جنوبی ادامه داد: گرچه در شهرستان‌های استان دارالقرآن داریم، اما استقبال آن‌چنان که باید نمی‌شود، چراکه هدایت‌گری دانش‌آموزان به این سمت جالب توجه نیست و این امر مهجوریت قرآن و فعالیت‌های قرآنی را می‌رساند. با اینکه بهترین دارالقرآن‌ها را در استان داریم، اما این مکان‌ها آن‌چنان که باید به‌کار گرفته نشده‌اند.

وی با بیان اینکه آسیب دیگر در بخش پژوهش و نیازسنجی است، افزود: آسیب مدیریت‌پژوهشی در تمام ارکان دیده می‌شود، چراکه دانشگاه و اساتید آشنایی کامل نسبت به روش تحقیق ندارند که ریشه در فرهنگ پژوهشگری قرآنی دارد و از طرفی کسانی برای پژوهش انتخاب می‌شوند که عملاً پژوهش را هدفمند پیش نمی‌برند.

حسنی با بیان اینکه مشکل دیگر اینکه کتب قرآنی در آموزش و پرورش متناسب با نیاز دانش‌آموز نیست، تصریح کرد: کتب روخوانی و روان‌خوانی نیاز دانش‌آموز را در سنین مختلف حل نمی‌کند. گرچه کتاب خوب «مائده آسمانی» برای حفظ کودکان در چند سال اخیر منتشر شده؛ اما از این دست کتب هنوز هم نیاز داریم. باید توجه داشته باشیم تا به محتوا و نیازسنجی فکر نکنیم، موفق نخواهیم بود و نخواهیم توانست دانش‌آموزان را درست هدایت کنیم.

محمدحسین زیبا، مربی و حافظ قرآن نیز در این نشست گفت: امری به‌عنوان آموزش مستمر، چندبعدی و تخصصی در حوزه قرآن نداریم و کلاس‌های دارالقرآن‌ها نیز مستمر نیست. اکنون در مساجد مختلف کلاس داریم و تقریبا مشکل فضا داریم، چراکه مجبوریم در مسجد کلاس قرآنی برگزار کنیم و مسجد نیز به‌دلیل اینکه فضای عمومی است با هر جلسه عمومی، کلاس قرآن تعطیل می‌شود.

در حوزه آموزش قرآن، کلاس‌های چندبُعدی و مستمر را نمی‌بینیم

وی با بیان اینکه واقعیت این است که کار قرآنی تعارف بوده و جدی گرفته نمی‌شود، تصریح کرد: کلاس قرآن در عصر حاضر به ابزاری برای گزارش‌دهی تبدیل شده و یک کار مستمر و بدون توقف نیست. در بحث تخصصی برگزار کردن کلاس‌های قرآن نیز جای کلاس‌های چندبعدی که به تمام زوایای حفظ و قرائت بپردازد، خالی است.

این حافظ قرآن با بیان اینکه من هیچ‌گاه تشویق به حفظ قرآن نشدم و به‌صورت خودجوش این راه را پیش گرفتم، ادامه داد: نگاه تشویق کردن، هدایت کردن و تخصصی به حفظ و قرائت و آموزش قرآن در آموزش و پرورش نداریم و به همین دلیل دانش‌آموزا‌ن با استعداد خوب نیز به این سمت هدایت نمی‌شوند.

وی با گلایه از عدم استعدادیابی قرآنی در مدارس افزود: باید پی‌گیر کار قرآن بود، نه اینکه تنها به برگزاری چند محفل در طول سال آن هم برای پُر کردن رزومه و چند عکس اکتفا کرد، اینها به کار مربیان قرآن ضربه می‌زند.

زیبا با بیان اینکه استعدادیابی یک بخش است و معرفی به مراکز تخصصی بخش دیگری است، تصریح کرد: آموزش یک بخش بوده و استفاده از آن موضوع مهم دیگری است. از طرف دیگر فردی که با قرآن انس دارد باید الگو باشد تا دیگران تشویق به ادامه این مسیر شوند.

برخی از اساتید قرآن خانه‌نشین شده‌اند

حمیدرضا جعفری، مدیر مؤسسه قرآن و عترت بلدالامین بیرجند‌ و رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی نیز در این نشست گفت: اهمیت آموزش قرآن کریم بر کسی پوشیده نیست و جایگاه والایی دارد و این امر که باید از سیستم سنتی قدیم آموزشی جدا شویم نیز مهم است.

وی با بیان اینکه تخصص‌گرایی را فراموش کرده‌ایم، ادامه داد: نگاه تخصصی به آموزش قرآن کریم مهم‌ترین رکن است و باید برای کار مربیان و معلمان قرآنی جایگاه ویژه‌ای قائل باشیم. در بحث‌های آموزشی سرمایه‌های انسانی خوبی داریم، اما متأسفانه قدردان نبوده و بسیاری از اساتید تخصصی خانه‌نشین شده‌اند. در بحث آموزه‌های قرآنی، جامعه به سمت نگاه تخصصی پیش نرفته که این امر به ضعف‌ها برمی‌گردد.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی بیان کرد: سؤال اینجاست که اشکال کار کجاست؟ چرا در دل آموزش و پرورش و این همه دانش‌آموز نمی‌توانیم حافظان و قاریان خوبی را تربیت کنیم؟ چرا سازمان تبلیغات و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولیان قرآنی، همت و نتیجه جدی ندارند.

جعفری با گلایه از نبود کار دائمی و مستمر افزود: سیاست کلی باید تغییر کند و کار قرآنی باید تداومش در کل مسیر زندگی باشد. با وجود اساتید بزرگ استان باید جلسات هفتگی تقویت شود. جلسات دائمی قرآن بهترین مکان برای استعدادیابی است، اما در ایجاد این حال و هوای قرآنی چقدر ورود پیدا کرده‌ایم؟ باید گفت جلسات قرآن کریم نیز تنها به یک گزارش و ویترین خوب تبدیل شده و این یک ضعف بزرگ است.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت خراسان‌جنوبی با بیان اینکه در حوزه پژوهش و نیازسنجی نیز باید گفت پژوهش‌های میدانی باید تقویت شود، اما متأسفانه کار را جدی نگرفته‌ایم، ادامه داد: پژوهش‌ها باید عملیاتی شده و به آحاد جامعه تسری یابد. به‌دلیل جدی نگرفتن کار، در محتواسازی هم ضعف داریم، تنها در کارهای روتین سطح پایین مانده‌ایم و به دنبال کارهای جدید نیستیم. کار محتوایی و فیلم خوب و درجه یک از تلاوت و قرائت کم داریم.

وی با بیان اینکه در انجام فعالیت‌های قرآنی جذابیت لازم باید وجود داشته باشد، افزود: کار جذاب قرآنی و دینی بسیار کم است، به همین دلیل انگیزه‌ها برای رفتن به این سمت در افراد از بین رفته است. همچنین فضای پروهش قرآنی در جامعه مهیا نیست، البته باید دید که ره‌آورد پژوهش چه دردی از جامعه را درمان می‌کند و برای این کار باید اول درد احساس شود بعد دنبال پژوهش بود؛ وقتی دردی احساس نشود کسی دنبال درمان هم نخواهد رفت.

ضعف در پژوهش و محتواسازی 

این حافظ قرآن کریم تصریح کرد: باید بحث‌های اجتماعی آسیب‌شناسی شده و پژوهش باعث رفع آن آسیب‌ها شود، اما متأسفانه در حال حاضر که با انفجار اطلاعاتی روبرو هستیم، پژوهش کاربردی قابل‌ قبولی تاکنون انجام نشده است. از مؤسسات قرآنی نه تنها در بحث انجام پژوهش‌ها بلکه در تمام مباحث آنچنان که شایسته است، حمایت نمی‌شود. زمانی که بودجه پژوهش قرآنی نیست یا محدود است نمی‌توان از مؤسسه قرآنی توقع داشت، پژوهش‌های کاربردی انجام دهد.

وی با اشاره به اینکه وقتی جایگاه پژوهشگر قرآنی برای مسئولان تعریف نشده است، نمی‌توان انتظار انجام تحقیقات قرآنی داشت، گفت: حقیقت این است که با بودجه کم و دغدغه‌های جامعه قرآنی نمی‌توان در حوزه پژوهش قرآنی کار شایسته‌ای انجام داد.

جعفری با اشاره به اینکه زمینه برای کارهای جدید در حوزه قرآن زیاد است، اما متأسفانه مسئولان انگیزه را از جامعه قرآنی گرفته‌اند، بیان کرد: قرآن، کتاب هدایت است و پژوهش‌های قرآنی در دانشگاه‌ها می‌تواند هدایتگر باشد.