آيه 82 سوره «انعام» امنيت را در سايه ايمان و تعاليم الهی می‌داند

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه مركزی به نقل پايگاه خبری گفتمان وحی، انسان‌های مؤمن و دينداران راستين، امنيت را در سايه ايمان و تعاليم الهی جست‌وجو می‏كنند و با وجود سرمايه دين و ايمان «امنيت» و آرامش، خود به خود به وجود می‏آيد و هيچ‌يك بر خود اجازه تجاوز به حقوق ديگران را نمی‏دهند. خداوند متعال در آيه 82 سوره مباركه «انعام» می‌فرمايد: «وَ لَمْ یَلْبِسُوا إيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ»؛ كسانی كه به پروردگار ايمان آورده‌اند و ايمان خود را به «مُهْتَدُون» ظلم و ستم نيالوده‌اند، برای آنان امنيت و آرامش است و آنان هدايت يافتگان‌اند.
امنيت موضوعی است كه با حيات انسان همراه بوده و از نياز‌های اساسی او محسوب می‏شود، اميد به زندكی، پيشرفت و ترقی در بسياری از زمينه‌ها اعم از پيشرفت فرهنگی، اقتصادی و دست‌يابی به قله‌های صنعت و تكنولوژی در پرتوی امنيت ميسر و ممكن است.
تأثيرپذيری امنيت از سياست، فرهنگ، اقتصاد، افزايش جمعيت و بالاخره تأثير آن بر كليه شاخصه‌های توسعه و حيات انسانی به مقوله امنيت نقش بنيادين و زيربنايی داده است، فيلسوفان كه دغدغه تحقق عدالت داشته‌اند، امنيت را شرط ضروری «عدل» دانسته‌اند و كسانی كه به رفاه می‏انديشند، امنيت را عامل اصلی آسايش شمرده‌اند و آنان كه بر توسعة سياسی، اقتصادی و... اصرار دارند امنيت را مهم‌ترين عامل تلقی كرده‌اند. هر چند تأمين و تضمين امنيت از و ظايف دولت و حكومت است ولی تأمين آن طبيعی‌ترين انتظاری است كه ملت از حكومت دارند.
از گذشته تا به حال تلاش‌های زيادی جهت تعريف امنيت انجام گرفته است؛ برخی امنيت را فقدان تهديد تعريف كرده‌اند. بعضی امنيت را مترادف با صلح تعريف كرده‌اند و معتقد‌اند امنيت جنبة تأمين دارد. برخی ديگر امنيت را مترادف با صلح تعريف كرده‌اند و معتقد شده‌اند فقدان تهديد نسبت به منافع ملی يك كشور مساوی با امنيت است.[1] برخی مانند گالتنگ مفهوم امنيت را «اطمينان بخش» مطرح كرده‌اند و امنيت را مترادف با ريشه‌كن كردن خشونت از جوامع انسانی دانسته‌اند.[2]
راغب در مفردات، در تعريف امنيت می‏گويد: اصل امنيت از طمأنينه و آرامش و از ميان رفتن ترس و خوف است. امن و امان در اصل مصدر هستند و به حالت و وضعی اطلاق می‏شود كه انسان در آرامش باشند. گاه نيز بر چيز‌های اطلاق می‏شود كه انسان بر آن امانت‌دار و امين است.[3]
امنيت يك مفهوم كلی است لذا خودش دارای اجزايی است و جمع ميان اين اجزا باعث ايجاد مفهومی به نام امنيت می‏شود. اين اجزا كه يكی از آن‌ها «ثبات» است و يكی ديگر «نظم» با يكديگر ارتباط دارند و دارای تأثير و تأثر متقابل است. از سوی ديگر اين اجزا هر كدام بر روی يك طيف تعريف می‏شوند. بنابراين، نظم وضعيتی است كه از نظم كامل تا بی‌نظمی كامل را شامل می‏شود. بديهی است كه بی‌نظمی بر ثبات تأثيرگذار خواهد بود و در حركت ثبات به سمت بی‌ثباتی اثر خواهد گذاشت. بنابراين، مطلوب يا نامطلوب بودن وضعيت هر يك از اجزا بر روی يك ديگر تأثير داشته و در نهايت بر روی امنيت تأثير گذار خواهد بود.[4]
قرآن كريم هر نوع امنيت را حق طبيعی انسان می‌داند. درباه امنيت «وَقَضَى رَبُّكَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِیَّاهُ جانی» می‌فرمايد: وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاهُمَا فَلاتَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلاتَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلا (اسراء/ 23)؛ به پدر و مادرت نيكی كنيد هرگاه يكی از آن دو يا هر دوی َرِيمًا آن‌ها نزد تو به سنّ پيری رسند، كمترين اهانتی به آن‌ها روا مدار و بر آن‌ها فرياد مزن و گفتار لطيف و سنجيده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو.
از منظر قرآن بسياری از عوامل كه در ايجاد امنيت روحی و روانی در زندگی توأم با آرامش نقش حياتی و اساسی دارد عملكرد انسان است. از آيات قرآن در می‏يابيم كه عذاب و ناامنی‌های كه در محيط زندگی جوامع به وجود می‏آيد، نتيجه عملكرد خودسرانه و انحراف از صراط فطرت خدايی خويش است. لذا برای هرنوع خاص از انحراف، بلايی ويژه‏ای نازل ميشود و به عبارت ديگر هر انحراف پيامد خاص خودش را دارد. مخالفت با اوامر الهی و پيامبرش سبب عذاب دردناك است. از اين رو قرآن «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَیْدِی» می‏فرمايد: «النَّاسِ لِیُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» (روم/41) فساد در خشكی و دريا به خاطر كارهای كه مردم انجام داده‌اند آشكار شده است، خدا می‏خواهد نتيجه بعضی از اعمال‌شان را به آنان بچشاند شايد به سوی حق باز گردند.
يكی از اساسی‌ترين پايه‌های سعادت در زندگی انسان «امنيت» است؛ در پرتوی امنيت است كه تمام شئون و ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی، علمی، صنعتی در مسير طبيعی جريان دارد، استعداد‌های ملت در مجاری صحيح به كار می‏آفتد و شكوفا می‏شود و جامعه و كشور راه ترقی و پيشرفت می‏پيمايد.
از نگاه قرآن هر انسانی هم مسئول كارهای خويش است و هم مسئول كارهای ديگران. مسئوليت همگانی برای اين است كه سرنوشت افراد بهم گره خورده است، زيرا امنيت و آسايش فرد در صورتی امكان پذير است كه در جامعه امن زندگی كند. اجتماعی كه ضريب امنيتش بالا باشد فرد كه عضو كوچك آن است، به‌طوری قطعی امنيتش تأمين می‌شود.
در فرهنگ قرآن امنيت معنی و مفهومی عميق دارد و شامل تمام ابعاد زندگی می‌شود. «وَلا تَأْكُلُوا»امنيت مالی: « أَمْوَالَكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَی الْحُكَّامِ»؛ «لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالاثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره/188) اموال يكديگر را به باطل و ناحق در ميان خود نخوريد و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه قسمتی از آن را به عنوان رشوه به قضات ندهيد در حالی كه می‌دانيد اين كار گناه است.
اينكه قرآن می‌فرمايد: به ناحق اموال يكديگر را نخوريد به اين دليل است كه درآمد نامشروع نظير رشوه، غصب اموال ديگران، دزدی، قمار و قرار دادهای فاسد و غيره، حرام است. افرادی كه از اين راه‌ها به خواهد پولی به جيبش بزند، قرآن می‌فرمايد اموالی كه از اين طريق به دست تان می‌رسد، حق تصرف در آن را نداريد. «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لایَسْخَرْ قَومٌ مِنْ»امنيت حيثيت: «قَوْمٍ عَسَى أَنْیَكُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلانِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَكُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ وَلاتَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلاتَنَابَزُوا بِالالْقَابِ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الايمَانِ وَمَنْ لَمْ یَتُبْ»؛(حجرات/11) ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد، بدانيد«فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ» گروهی از مردان شما يكديگر را مسخره كنند، شايد آن‌ها از اين‌ها بهتر باشند و نه زنانی، زنان ديگر را. شايد آنان بهتر از اينان باشند و يكديگر را مورد طعن و عيب‌جويی قرار ندهيد و با القاب زشت يكديگر را ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسی پس از ايمان نام كفرآميز بگذاريد و آن‌هايی كه توبه نكنند ظالم و ستمگر هستند.
امنيت وسيله و زمينه‏ای برای اهداف متعالی انسانی و استفادة مطلوب از فرصت‌هايی است كه در محيط امن امكان پذير است. قرآن‌كريم يكی از نعمت‌های بزرگ خداوند را «امنيت» می‌داند و جهت تحقق اين هدف، انسان را به آرامش عمومی و عبادت و معنويت تأكيد می‌كند.
يكی از نعمت‌های بسيار باارزش و حياتی «امنيت» است. خداوند از نعمت امنيت به عنوان هديه بسيار بزرگ و مهم، برای بندگانش ياد كرده است. قرآن در آيه ديگری خطاب به مسلمانان «وَاذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی الارْضِ» می‏گويد:«تَخَافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآوَاكُمْ وَأَیَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ»(نفال/26). و به خاطر«وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» بياوريد هنگامی را كه شما روی‌زمين، گروه كوچك و اندك و زبون بوديد، آن چنان می‌ترسيديد كه مردم شما را بربايند ولی او شما را پناه داد و با ياری خود تقويت كرد و از روزی‌های پاكيزه بهره‏مند ساخت شايد شكر نعمتش را به جای آوريد.
در اين آيه شريفه چند چيز به عنوان نعمت معرفی شده و از سه چيز به عنوان موانع آن ياد گرديده است: كم بودن نيرو (قليل)، بيچاره‏گی (مستضعفون)، ناامنی و حاكميت ترس و وحشت (تخافون) و همچنين نعمت‌ها نيز متقابلا در آيه مباركه بيان شده است: رهايی از وحشت و برخور داری و بهره‌مندی از نعمت «امنيت» (فأويكم)، اقتدار و نيرومندی (و أيدكم بنصره)، بهره‌مندی از نعمت‌ها (و رزقكم من الطيبات)بنابراين، ارزشمندی مقوله «امنيت» در جامعه اسلامی از منظر قرآن‌كريم كاملا روشن می‏شود. چنان‌كه هرگاه ملتی فاقد «امنيت» به معنی وسيع آن باشد، مورد عنايت و تفضل الهی نخواهد بود و نعمت‌هايی كه در سايه امنيت از آن‌ها بهره‌مند می‏شود در محيط آشوب و بلوا همه نعمت‌ها از ميان جامعه رخت برمی‏بندد و می‌رود.
پی‌نوشت‌ها
1. عبد‌الله خانی، علی، عدالت و امنيت، ص 123- فصلنامه علوم سياسی، ش33، س 9، بهار 1385.
2. همان.
3. اصفهانی، راغب، المفردات فی غريب القرآن.
4. عدالت و امنيت پيشين، ص123.
علاقه‌مندان برای مشاهده متن به پايگاه اينترنتی «گفتمان وحی» به نشانی http://www.wahy.ir مراجعه كنند.