«وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»؛ تهدید مشرکان و سکینتی برای مؤمنان
گروه سیاسی: «وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» عبارتی است که در آیه ۴ سوره فتح به صورت مستقل و در بخشی از آیه ۷ این سوره قرار گرفته است و بر اساس سیاق این دو آیات به نظر می‌رسد این عبارت از یک سو تهدیدی برای منافقان و مشرکان و سکینت و اطمینانی برای مؤمنان باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، رئیس‌جمهور و هیئت دولت در آستانه سومین سال فعالیت خود چهارشنبه، 4 شهریورماه با رهبر معظم انقلاب دیدار کردند.
در این دیدار علاوه بر رئیس‌جمهور، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور، محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت، حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، مهندس محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خدمت رهبر معظم انقلاب گزارشی از عملکرد خود ارائه کردند.
رهبر معظم انقلاب نیز توصیه‌هایی در حوزه‌های اخلاقی، سیاسی، فرهنگی، علمی، اقتصادی، کشاورزی و معدن به مسئولان اجرایی کشور مطرح کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنانشان ضمن توصیه به مراقبت از نفوذ دشمن، اتخاذ مواضع انقلابی را یکی از راه‌های مقابله با جبهه دشمن عنوان کردند. ایشان در این رابطه اظهار کردند: به نظر من کاری که علی‌العجاله باید کرد این است که در اتخاذ مواضع انقلابی، باید صراحت داشت؛ یعنی رودربایستی نکنیم. مواضع انقلابی را، مبانی امام بزرگوار را صریح بیان کنیم، خجالت نکشیم، رودربایستی نکنیم، ترس نداشته باشیم و بدانیم که «وَ للهِ جُنودُ السَّمواتِ وَ الاَرضِ وَ کانَ اللهُ عَزیزًا حَکیمًا». همه امکانات عالم و سنن عالم، جنود الهی هستند، می‌توان آن جنود الهی را پشت سر خود قرار داد و به کمک خود کشاند با توکل به خدا، با پیمودن راه خدا؛ و هوشیار باشیم. من چند روز قبل از این، در صحبت گفتم که اینها در صدد نفوذند، در صدد رخنه کردنند؛ این رخنه از جاهای مختلفی ممکن است باشد؛ مواظب باشید.
اشاره رهبر معظم انقلاب در این فراز از سخنانشان به آیه 7 سوره فتح است. آیه‌ای که قدرت الهی را به رخ می‌کشاند و به مؤمنان بشارت می‌دهد که خداوند شکست‌ناپذیر است.
در این آیه آمده است: «وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَکِیمًا» (و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آنِ خدا است، و خدا همواره شکست‌ناپذیر سنجیده‌کار است).
این آیه، پیش از این در بخشی از آیه 4 سوره فتح نیز آمده است؛ جایی که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدَادُوا إِیمَانًا مَّعَ إِیمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا» (اوست آن کس که در دل‌هاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانى بر ایمان خود بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداست و خدا همواره داناى سنجیده‌کار است).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل این آیه آورده است: بـعـضـى از مفسران گفته‌اند مضمون این جمله تنها مربوط به آیه اخیر است، پس تهدیدى است براى منافقین و مشرکین، و مى‌فرماید: شما در قبضه قدرت خدا هستید، و خدا از شما انتقام خواهد گرفت.
تفسیر نمونه بر تکرار این عبارت در آیات 4 و 7 سوره فتح اشاره کرده و می‌گوید: این سخن یک بار در ذیل مقامات و مواهب اهل ایمان آمد، و یک بار هم در اینجا در ذیل مجازات منافقان و مشرکان، تا روشن شود خداوندى که تمام جنود آسمان و زمین تحت فرمانش قرار دارند هم قدرت بر آن دارد هم توانایى بر این، هر گاه دریاى رحمتش موج زند شایستگان را هر جا باشند شامل مى‌شود، و هر گاه آتش قهر و غضبش زبانه کشد مجرمى را قدرت فرار از آن نیست.
بخش ابتدایی آیه 4 سوره فتح در فراز پایانی سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار هیئت دولت اشاره شده است؛ ایشان اظهار کردند: خدا ان‌شاءالله کمکتان کند؛ هُوَ الَّذی اَنزَلَ السَّکینَةَ فی قُلوبِ المُؤمِنینَ لِیَزدادوا ایمانًا مَعَ ایمانِهِم؛ آرامشی خدا به دل‌های همه شما و ما بدهد که این آرامش و سکینه، نقطه مقابلِ به‌اصطلاح این طوفانی شدن و زیر و بالا شدنِ ذهن‌ها و فکرها است، و این موجب می‌شود ایمان انسان هم افزایش پیدا کند: «لِیَزدادوا ایمانًا مَعَ ایمانِهِم»؛ یعنی آن آرامش [باعث افزایش ایمان می‌شود]. آرامش هم از راه اعتماد به قدرت الهی است، لذا بعد می‌فرماید: وَ للهِ جُنودُ السَّمواتِ وَ الاَرضِ وَ کانَ اللهُ عَلیمًا حَکیمًا. ان‌شاءالله که خداوند کمکتان کند؛ ما هم که خب همیشه شماها را دعا می‌کنیم. و کار برای مردم، کار برای خدا، کار با اخلاص، ان‌شاءالله جزو برنامه‌های همه ما باشد و خدای متعال هم ان‌شاءالله برکت بدهد و قبول کند.
«هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدَادُوا إِیمَانًا مَّعَ إِیمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا» (اوست آن‌کس که در دل‌هاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانى بر ایمان خود بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداست و خدا همواره داناى سنجیده کار است).
در تفسیر نمونه این سؤال مطرح می‌شود که چرا سکینه و آرامش بر دل مؤمنان فرود نیاید در حالى‌که «لشکریان آسمان‌ها و زمین از آن خداست، و خداوند دانا و حکیم است»؟
سکینه» در اصل از ماده «سکون» به معنى آرامش و اطمینان خاطرى است که هر گونه شک و تردید و وحشت را از انسان زائل مى‌کند و او را در طوفان حوادث ثابت‌قدم مىدارد.
این آرامش ممکن است جنبه عقیدتى داشته باشد، و تزلزل اعتقاد را بر طرف سازد، یا جنبه عملى، به گونهاى که ثبات قدم و مقاومت و شکیبائى به انسان بخشد، البته تعبیرات خود آیه در اینجا بیشتر ناظر به معنى اول است.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به تفصیل بخش‌های مختلف این آیه را مورد بررسی قرار داده است:
علامه «سکینت» را آرامش، سکون نفس، ثبات و اطمینان انسان به عقائدى می‌داند که به آن ایمان آورده است؛ لذا علت نزول سکینت را این دانسته که تا ایمانى جدید به ایمان سابق خود بیفزایند. بعضی گفته‌اند که سکینت به معنای رحمت است. بعضى دگر گفته‌اند: عقل است. بعضى آن را به وقار و عصمتى معنا کرده‌اند که در خدا و رسولش هست. بعضى آن را به تمایل به سوى دینى که رسول خدا(ص) آورده معنا کرده‌اند.
علامه طباطبایی در رابطه با عبارت «و لله جنود السموات و الارض» نیز آورده است: کلمه «جند» به معناى جمع انبوهى از مردم است کـه غرضى واحد، آنان را دور هـم جمع کرده باشد، و به همین جهت به لشکرى که مى‌خواهند یک مأموریت انجام دهند «جند» گفته مى‌شود و سیاق آیه شهادت مى‌دهد که مراد از جنود آسمان‌ها و زمین، اسبابى است که در عالم دست در کارند، چه آنهایى که به چشم دیده مى‌شوند و چه آنهایى که دیده نمى‌شوند. پس این اسباب واسطه‌هایى هستند بین خداى تعالى و خلق او، و آنچه را که او اراده کند اطاعت مى‌کنند، و مخالفت نمى‌ورزند.
و آوردن جمله مورد بحث بعد از جمله «هـو الذى انـزل السکینه» براى این است که دلالت کند بر اینکه همه اسباب و عللى که در عـالم هستى اسـت از آن خدا است، پس او مى‌تواند هر چه را بخواهد به هر چه که خواست برساند، و چیزى نیست که بتواند بر اراده او غالب شود، براى اینکه مى‌بینیم زیاد شدن ایمان مؤمنین را به انزال سکینت در دل‌هاى آنان مستند مى‌کند.
عبارت پایانی این آیه نیز بر این اصل تأکید دارد که خداوند جانبى منیع دارد، به طورى‌که هیچ چیزى بر او غالب نمى‌شود و در عملش متقن و حکیم است و هیچ عملى جز به مقتضاى حکمتش نمى‌کند. و ایـن جمله بیانى است تعلیلى براى جمله «و لله جنود السموات و الارض»؛ همچنان که بـیان تعلیلى براى جمله «هو الذى انزل السکینه» نیز هست. پس گویا فرموده: سکینت را بـراى زیاد شدن ایمان مؤمنین نازل کرد، و مى‌تواند نازل کند، چون تمامى اسباب آسمان‌ها و زمین در اختیار او است، چون او عزیز و حکیم على‌الاطلاق است.
