مهم‌ترین شاخصه‌های مدل بومی سیاست اقوام

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست علمی «وحدت اقوام در جمهوری اسلامی ایران؛ عزت ملی، استقلال، آزادی و حفظ مرزبندی با دشمن» امروز، 22 دی‌ماه با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در سازمان بسیج اساتید برگزار شد.

داود میرمحمدی، پژوهشگر حوزه اقوام در این نشست با موضوع «مدل بومی سیاست قومی در جمهوری اسلامی ایران» به ایراد سخن پرداخت و گفت: مسئله مهمی که باید به آن توجه شود، این است که با توجه به شرایط فرهنگی و سیاسی ایران، جهان اسلام و منطقه، چه مدلی در ایران می‌تواند پیاده شود که بومی و مطلوب نظام باشد و این مدل باید واجد چه اقتضائاتی باشد؟ همچنین باید در اینجا اشاره کنم که در تحقیقی که انجام داده‌ایم، قوم را بر اساس تعریف خودمان در موسسه مطالعات ملی تعریف کرده‌ایم و از مجموعه جامعه‌شناسان کمک گرفته‌ایم و تعریفی که ارائه داده‌ایم، عبارت از مجموعه‌ای از افراد است که دارای خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و خلقی هستند که ویژگی عاطفی، آنها را پیوند می‌دهد.

وی تصریح کرد: بنابراین با این تعریف، باید در تعیین اقوام دقت کنیم که خیلی از گروه‌ها دیگر قوم محسوب نمی‌شوند. برای نمونه، با این تعریف، فارس دیگر یک قوم نیست و خیلی‌ها قوم فارس را مطرح می‌کنند تا به اهداف سیاسی خود برسند و بگویند که نظام، دست یک عده است و ... . بنابراین باید توجه کنیم که تعریف جامع و مانع باشد.

این پژوهشگر در ادامه افزود: ما در کشور، مجموعه‌ای از سیاست‌های قومی را داریم که نانوشته هستند و بعضاً بر اساس دولت‌ها و سلایقی که دارند، عمل می‌شود و بین رویه‌های تقنینی و اجرایی تفاوت‌هایی وجود دارد، و الا در قانون اساسی، سیاست‌های قومی در حوزه‌های کلان تدوین شده است، اما در رویه‌های اجرایی و تقنینی، تفاوت‌هایی وجود دارد.

وی تصریح کرد: یکی از نکات قابل توجه این است که در اطراف ما تهدیدات زیادی وجود دارد و نظام سلطه تلاش می‌کنند که از اقوام ما به عنوان ابزار دست خود استفاده کنند و به این سمت حرکت می‌کنند که شکاف‌های قومی را تشدید کنند. بنابراین همه این الزامات ایجاب می‌کند که ما به یک مدل بومی در سیاست قومی دست یابیم و آن را طراحی کنیم.

میرمحمدی در ادامه بیان کرد: بر این اساس، مدلی را طراحی کرده‌ایم و مدل پیشنهادی ما، مدل اسلام‌مدار، با احترام به مذاهب است. وقتی اسلام را محور می‌کنیم، برخی از جریان‌هایی که مذهب دیگری دارند، مخالفت می‌کنند، در عین حال در اینجا اسلام را محور قرار می‌دهیم، اما با احترام به مذاهب دیگر. همچنین عدالت‌گرایی، تنوع‌پذیری و انسجام‌گرایی نیز از دیگر شاخصه‌های این مدل هستند. البته بنده تنوع را به کار می‌برم و تکثر را قبول ندارم. همچنین روی انسجام‌گرایی از این حیث تأکید می‌شود که بتواند امت‌مداری را شاهد باشیم که جمعیت زیادی زیر چتر آن قرار گیرد. لذا مدلی که پیشنهاد می‌کنیم، اسلام‌مدار، با احترام به مذاهب دیگر و عدالت‌گرا، تنوع‌پذیر و انسجام‌گرا است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ابتنای این مدل تصریح کرد: این مدل، مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب و مبتنی بر منظومه فکری امام و رهبری است. همچنین ابتنای به قانون و اسلام ناب نیز دارد. لذا از نظر مبانی معرفتی، مبتنی بر اسلام ناب است و به لحاظ روش‌شناسی، روش تجربه‌گرا را نفی می‌کند و از روش‌های تفسیرگرا، شهودی و کشفی استفاده می‌کند. همچنین از نظر مبانی انسان‌شناسی نیز انسان را دارای دو بعد مادی و معنی می‌داند که همه این موارد مبانی این مدل را تشکیل می‌دهند.

میرمحمدی با طرح این پرسش که این مدل و الگویی که طراحی شده، دارای چه ابعادی است؟ گفت: این مدل دارای چند بعد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی و اداری است و در همه این ابعاد، سیاست‌هایی که باید اجرا شود را لازم داریم که عرضه کنیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به نتایج این مدل پیشنهادی اشاره و بیان کرد: مهم‌ترین دستاورد این مدل این است که منجر به انسام جامعه می‌شود. یعنی در حقیقت پایه‌گذاری یک هویت جمعی ملی در کشور و در تعامل با هویت‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها است.

این پژوهشگر در ادامه افزود: وقتی می‌خواهیم سیاست‌های قومی را توضیح دهیم، باید چند مفهوم کلیدی را تبیین کنیم که یکی از آنها هویت ملی است و در این خصوص ضروری است که نسبت بین هویت ملی و قومی تبیین شود و باید ببینیم که آیا هویت‌های قومی و خرد، زیرمجموعه هویت ملی قرار می‌گیرند یا نسبت دیگری بین آنها برقرار است؟ آیا نسبت آنها طولی است یا عرضی؟ که البته معتقدیم این نسبت طولی است. همچنین منظور ما از هویت ملی، به معنای ناسیونالیسم ملی نیست و از منظر جامعه‌شناسی سیاسی آن را  به کار می‌بریم.

وی تصریح کرد: یکی از دستاوردهای ما بحث انجسام جامعه است که این انجسامِ تمامِ خرده‌فرهنگ‌ها است و همه آنها را زیر چتر هویت اسلامی و ایرانی قرار می‌دهد و رابطه‌ای نیز با امت اسلامی دارد. همچنین تعبیر «الناس» که در آیه «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى» آمده نیز به بحث هویت جهانی اشاره می‌کند و رویکرد آیه این است که رویکرد اسلام یک رویکرد جهانی و عام است.

میرمحمدی با اشاره به کاربرد دیگر این مدل بیان کرد: کاربرد دیگر مدل هویت قومی، این است که رابطه اقوام با دولت، نظام و مسئولان را تنظیم می‌کند که این رابطه نیز هم‌افزا و تعاملی است. نکته دیگر اینکه ما نمی‌توانیم سیاست‌های قومی را به صورت تک‌وجهی ببینیم. به این دلیل که هرگونه مدلی که تک‌وجهی باشد، دوامی ندارد و پایدار نیست. سیاست‌هایی پایدار هستند که چندگانه باشند و هم اینکه محوریت آنها، اسلام و عدالت باشد.