چگونگی پیوند اُسوگی، ویژگی‌های ماورائی زهرا(س) و زن معاصر
استادیار گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده با تأکید بر تفاوت نگرش زنان معاصر نسبت به همه امور و غیب‌زدایی از مسائلشان گفت: در حال حاضر، با سه ضلعی اسوه بودن، غیبی بودن ویژگی‌های حضرت زهرا(س) و زن معاصر مواجه هستیم و باید راهی برای پیوند این سه پیدا شود.
به گزارش ایکنا، برگزاری مجموعه نشست‌های فاطمی به مناسبت سالروز شهادت حضرت فاطمه(س) از دوشنبه، 22 دی‌ماه آغاز شده و تا 27 دی‌ماه از سوی پژوهشکده زن و خانواده مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ادامه خواهد داشت.
امروز، 25 دی در چهارمین روز از این سلسله نشست‌ها، حجت‌الاسلام امیر مهاجرمیلانی، استادیار گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده به تحلیل موضوع «اسوگی حضرت زهرا(س) و زن معاصر» پرداخت و گفت: دلیل اهمیت این مسئله این است که انسان مدرن با انسان موجود در سنت، تفاوت‌های متعددی کرده و زیست جهانی که برای انسان مدرن شکل گرفته به شدت متغییر با انسان موجود در سنت است. انسان سنتی، طور دیگری می‌زیسته، می‌اندیشیده و به زندگی خود نظم می‌داده است، اما زن معاصر طور دیگری بر مجموعه به هم پیوسته زندگی خود نظم و انسجام می‌بخشد.
وی به نتایج بررسی‌های تاریخی در خصوص زمان ورود مفاهیم نوآئین به ادبیات جامعه ایرانی اشاره کرد و گفت: مدرنیته‌پژوهان، معتقدند این مفاهیم نوبنیاد چند دهه منتهی به مشروطه، وارد ایران شد و تحولاتی در سبک زندگی و نگاه جامعه ایران رقم زده است.
زنان معاصر در پی مرجعیت‌زدایی
حجت‌الاسلام مهاجرمیلانی ضمن هشدار شدید نسبت به اینکه اکنون با مباحث جدید مواجهیم و اگر متوجه این مسئله نشویم، ساماندهی امور دینی به سرانجام نمی‌رسد، گفت: اکنون با زنی مواجهیم که به شدت معتقد است باید همه مسائل با تصمیم‌گیری، شناخت و باور خودش صورت گیرد و با مرجعیت‌زدایی از هر نوع مرجعیت گفتمانی و اعتقادی می‌خواهد به جمیع مسائلش، خودش سامان دهد. زمانی حجاب مسئله جهان اسلام نبود، چون مسئله زن، جایگاه مشخصی در جامعه داشت و حجاب هم بر همین اساس تفسیر شده بود و زن ایرانی هم قبول کرده و سؤالی در این خصوص نداشت. حتی 200 سال قبل نقاشی که از ایران دیدن کرده بود در سفرنامه خود نوشته است، علاقه‌مند هستم صورت یک زن ایرانی را ببینم تا نقاشی کنم. اما چنان حجاب در این جامعه نهادینه شده که حتی صورت یک زن را نمی‌بیند.
وی به عمق تحولاتی که طی این مدت در جامعه ایران رخ داده اشاره و اظهار کرد: ببینید چه تحولاتی در نظام آگاهی و سبک زندگی زن ایرانی ایجاد شده که امروز از مسئله حجاب عبور کرده و به مسئله مدیریت بدن رسیده است و می‌گوید زندگی من، بدن من، اقتصاد من، اشتغال من و ... . در چنین تفکری هر نوع مرجعیت غیر خود که بخواهد بر انسان حکمرانی داشته باشد و انسان را در چهارچوب قرار دهد مورد پذیرش نخواهد بود.
باید درک کنیم که دختران امروزی متفاوت می‌اندیشند
استادیار گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده با تأکید بر اینکه امروز با دختران دهه 90 مواجه هستیم، گفت: زیست‌جهان مخاطبان جامعه دینی امروزه، به مدرنیته آمیخته شده و مثل انسان سنتی فکر نمی‌کنند و بسیاری از معارف و مفاهیم سنتی را خرافه می‌پندارند و هر آنچه را که نمی‌فهمند، می‌خواهند منکر شوند. در چنین تفکری بسیاری از خصلت‌هایی که در گذشته به عنوان مناقب ائمه(ع) طرح می‌شده خرافه می‌دانند. یعنی مخاطب امروزی و دختران امروزی به صورت کلی متفاوت می‌اندیشد و باید این تفاوت را دریابیم.
وی تصریح کرد: تا تفاوت را درک نکنیم به منزله دو انسانی هستیم که نه زبان هم را می‌فهمند و نه می‌توانند دنیای هم را بفهمند، نمی‌توانیم قدم بعدی برای ارتباط را برداریم، لذا باید در همه مسائل توجه داشته باشیم که زنان امروز طور دیگری فکر می‌کنند و مسائل را طور دیگری می‌فهمند. یعنی اینگونه نیست که مثل ما مسائل را بفهمند و بخواهند طور دیگری رفتار کنند، بلکه از اساس به طور متفاوتی حقیقت و عالم را درک می‌کنند و می‌فهمند.
مهاجرمیلانی با تأکید بر اینکه دختران و زنان امروزی برخی از مباحثی که در خصوص معارف و رفتارهای حضرت زهرا(س) مطرح می‌شود را درک نمی‌کنند و نمی‌فهمند، گفت: با گسست مواجهیم و توجه به این گسست‌ها مهم است. باید بدانیم در گذشته انسان، سخن دیگری را می‌پذیرفت چون دیگری برایش جایگاه داشت، اما برای انسان معاصر، دیگری جایگاهی ندارد، بلکه خودش برای خودش جایگاه دارد و این اگر توجه نشود، مسائل قابل حل نیست.
وی در مقدمه دوم سخنانش گفت: با وجود نورانی صدیقه طاهره (س) مواجه هستیم که از قبل از تولد تا شهادت به شیوه خاصی معرفی شده‌اند. یعنی به شکل موجودی فرازمینی که پیامبر، چهل روز عبادت کردند، میوه بهشتی میل کردند، بارداری حضرت خدیجه(س) صورت گرفت و تولد فرازمینی حضرت زهرا(س) اتفاق افتاد و همین روایت‌های فرازمینی تا زمان شهادت و حتی پس از آن ادامه پیدا می‌کند.
این استاد دانشگاه در سومین مقدمه بحث خود مسئله الگوسازی را مطرح کرد و گفت: بحث الگو و اُسوگی حضرت زهرا(س) از دیدگاه متدینان و دینداران امری مسلم و ایشان به عنوان بالاترین الگو مطرح هستند. حضرت بقیةالله(عج) نیز حضرت فاطمه(س) را به عنوان اسوه حسنه خود معرفی کرده‌اند.
انسان مدرن درصدد غیب‌زدایی از همه چیز است
وی اضافه کرد: اما انسان مدرن متفاوت شده و به نحو دیگری می‌اندیشد و از مسائل غیب‌زدایی شده و درصدد غیب‌زدایی کردن بیشتر از مسائل است. در دانشگاه‌ها و مراکز علمی نیز از علم سکولار صحبت می‌شود که هیچگونه پیش‌فرض غیبی ندارد و حقایق هستی به حقایق ملموس و غیر غیبی محدود شده و زن هم در این حوزه در حال زندگی و تحصیل است. برای زن امروز دیگر در امور زندگیش مسئله غیب مهم نیست و این مسئله چنان به حاشیه منتقل شده که نزدیک است، بگوید چنین مسائلی خرافه است.
مهاجرمیلانی در جمع‌بندی این بخش از سخنانش گفت: معارف غیبی زیادی در مورد حضرت زهرا(س) مطرح است، ما هم می‌خواهیم بگوییم ایشان برای زن معاصر الگو است؛ اما یک دختر دهه هشتادی یا نودی می‌گوید من نمی‌فهمم یک موجود متفاوت با ارزش‌های جهان کنونی چطور می‌تواند برای من الگو باشد؟ آن چیزی که برای جهان حضرت زهرا(س) ارزش بوده امروز برای جهان من ارزش نیست. آن نوع معنویت و ابرمعارفی که کنار حضرت شکل گرفته برای زن امروز نامفهوم و نامعلوم است و زنان باور دارند، نمی‌توانند به آن برسند.
زنان زمینی می‌پرسند چگونه از زنان آسمانی الگو بگیرند؟
وی ادامه داد: زنان امروز مطرح می‌کنند که اگر حضرت فاطمه(س) در مقام تولد، آموزش از عالم غیب، فضای تربیتی خانه حضرت رسول(ص) و ... اینگونه بوده برای من چنین چیزی ممکن نیست. اگر چنین فضای تربیتی ایشان داشته من در عالم دیگری هستم و چه نسبتی با موجودی که در هاله معنوی و ویژگی‌های خاص غیبی در مورد ایشان است، می‌توانم داشته باشم و چطور می‌توانم ایشان را بفهمم و الگو بگیرم؟
به گزارش ایکنا، استادیار گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده با تأکید بر اینکه مبحثی که در پاسخ به این سؤال ارائه می‌کند صرفاً یک پیشنهاد است و باید پژوهش‌ها، پایان‌نامه‌ها و تأمل‌های زیادی در این خصوص صورت گیرد، گفت: یکی از تلاش‌هایی که برای فائق شدن به این مشکل صورت گرفته این است که تحت تأثیر عقل مدرن می‌خواهند از معارف معنوی و غیبی حضرت بکاهند و ایشان را به حدی پایین بیاورند که در دسترس یک دختر دهه 90 باشد.
وی ادامه داد: برخی از اندیشمندان و حتی روحانیان متوجه این اشکال هستند، مثلاً مواجهه سیدفضل‌الله لبنانی همین است؛ ایشان مطرح می‌کند که اگر کمی مسائل ملکوتی و معنوی حضرت زهرا(س) انکار شود یا مهم تلقی نشود و ایشان به انسان زمینی قابل دسترس تبدیل شود آن وقت می‌توان به زنان امروزی گفت الگویت این است و برای زندگیت همانی که ایشان برای خود ترسیم کرده‌اند، تو هم ترسیم کن.
مهاجرمیلانی افزود: استدلال این گروه این است که اگر مقامات معنوی حضرت برای زنان بازنمایی شود، آنها احساس می‌کنند فاصله پُر نشدنی وجود دارد یا اصلاً نمی‌خواهند، شبیه حضرت باشند، پس می‌گویند یا آن قسمت ابعاد معنوی حضرت را بازنمایی نکنیم، یا کم بازنمایی کنیم یا حتی انکار کنیم.
وی با تأکید بر اینکه معتقد است این رویکرد آسیب‌زا است، گفت: در طول تاریخ این مسئله زیاد رخ داده و بسیاری از حاکمان و جاعلان حدیث تلاش کرده‌اند، مقامات اهل بیت را مورد خدشه قرار دهند. اما خالی کردن وجود حضرت زهرا(س) از مقامات معنوی و فروکاست حضرت به زن نمونه زمینی سبب می‌شود، افراد، انسان‌های عادی نزدیک به خود را به عنوان الگو مطرح کنند. اگر حضرت را از مقامات معنوی فرو کاستیم یک نفر هم مطرح می‌کند، الگوی من «اوشین» است.
مهاجرمیلانی ادامه داد: ما با سه ضلعی اسوه بودن، غیبی بودن حضرت زهرا(س) و زن معاصر مواجه هستیم که اگر بخواهیم غیبی بودن حضرت را فرو بکاهیم در حقیقت در زمین مدرنینته بازی کرده‌ایم.
این استاد دانشگاه در تشریح طرح و پیشنهاد خود، گفت: انسان بدون آرمان‌های والا نمی‌تواند انگیزش لازم برای رشد را تأمین و تهیه کند و انسان بدون آرمان والا، دچار رکود می‌شود. اگر کوهنوردی نگاهش به قله نباشد، تپه اول را قله خواهد دید. برای ترسیم آرمان برای زن دهه 90 هم باید قله را برای او ترسیم کرد. باور ما این است که تأکید بر آرمان و تقلیل بحث به ارزش‌های نظام مدرنیته درست نیست. به نظر می‌رسد ما نه تنها نبایستی آن قله را در بازنمایی‌ها منکر شده و به حاشیه ببریم، بلکه باید بر ویژگی‌های آن قله تأکید کنیم، ولی همچنان که در یک کوهنوردی طاقت‌فرسا ایستگاه به ایستگاه حرکت صورت می‌گیرد، باید برای دهه 90ها هم ایستگاه نزدیک در دسترس بشناسانیم. البته این مسئله در حد طرح ایده بود و نیاز به پژوهش بیشتری دارد.
