راز تکریم و تجلیل از عالمان، نصرت و یاری دین است

به گزارش ایکنا، متن بیانیه کنگره بین‌المللی سیدمرتضی علم الهدی به شرح زیر است:

 

بسمه تعالی

 

بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ

 

قال اللهُ الحَکیمُ فِی مُحکَمِ کِتابِه: « نُ وَ اَلْقَلَمِ وَ ما یسْطُرُونَ.» (قلم / 1)

 

و قال جعفرُ بن محمد الصادق(ع): «عُلماءُ شِیعتِنا مُرابِطونَ بِالثِّغر الذی یلِی إبلیسُ وَ عَفاریتُه، یمنعونَهم عنِ الخروجِ علی ضُعفاءِ شِیعتِنا، وَ عَن أن یتَسَلّطَ علیهم إبلیسُ و شیعتُه» (الاحتجاج، ج 1، ص 13).

 

حمد و سپاسِ بی‌پایان خداوند رحمان و حکیم را و درود فراوان نثار پیامبر رحمت و دانایی و خاندان مطهر ایشان باد. پیام حکیمانه از آیات عظام، حجج اسلام، مسئولین و مدیران، پژوهشگران، استادان، طلاب و دانشجویان که با حضور خود موجب غنا و اعتلای این کنگره شدند، صمیمانه سپاسگزاریم. از رهبر معظّم انقلاب (مُدّ ظِلُّه) سپاس‌مندیم که برگزاری این کنگره مرهون ایدهٔ فاخر و حمایت‌های ایشان بود. از پیام حکیمانه ایشان که زینت بخش این کنگره گردیده، شکر می‌کنیم.

 

تکریم شاگردان ممتاز و تراز اول و تأکید بر نشر اندیشه‌ها و آثار ایشان، از جمله آیین‌های علمی در فرهنگ و سیره اهل بیت‌(ع) است. بر پایه این آیین، اهل بیت‌(ع) هماره از جایگاه شاگردان برجسته خود چون ابن عباس، هِشام بن حِکم، أبان بن تغلب، میثم تمار، زرارة بن أعین، یونس بن عبد الرحمان و ... تجلیل می‌کردند. راز این تکریم و تجلیل در نصرتِ دین از سوی ایشان نهفته است، آن‌گونه که امام صادق(ع) در بیان علت تجلیل هِشام بن حِکم فرمود: «هذا نَاصِرُنَا بِقَلْبِه ولِسَانِه ویدِه» (کلینی، الکافی، ج 1، ص 172). امام باقر (ع)، أبان بن تغلب را معیار فرزانگان شیعی معرفی می‌کرد و خطاب به وی می‌فرمود: «إجلس فی مسجدِ المدینة و أفتِ الناسَ، فإنِّی أُحِبُّ أن یری فِی شیعتی مِثلُک» (نجاشی، الرجال، ص 10). آثار علمی و خدمات فرهنگی أبان بن تغلب چنان سترگ و تحسین بر انگیز بود که مرگش بر حضرت صادق(ع) سخت و گران آمد و هماره در تکریم یادش می‌فرمود: «رَحِمَه اللهُ أمَا واللهِ لَقَد أوجَعَ قَلبِی مَوتَ أبان» (صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 435). آری، أهل بیت(ع) با تکیه بر معیارهایی چون فرهیختگی، مجاهدت علمی و فرهنگی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، معنویت و دلدادگی به مکتب اسلام ثقلینی، عالمان تراز اول، متعهد و مجاهد را هماره در حیات و ممات ایشان تکریم می‌کردند و دیگران را به تأسی از شخصیت، مجاهدت و همت این فرزانگان فرا می‌خواندند؛ این ستارگانِ آسمان دانش اهل بیت، با إشراف بر قرآن و سنّت، ضمن تألیف آثار فاخر، بر پا داشتن حلقه‌های درس و بحث، نقد و نظر، گفتگوی عالمانه با دگر اندیشان، هماره در گفتمان علم دینی زمانه خود حضور جدی و پر رنگی داشتند و با آثار فاخر و اندیشه‌های متقن خود، نام و آوازه مکتب اهل بیت‌(ع) را در آفاق و امصار زنده نگه داشتند. بنا بر این سیره اهل بیت‌(ع) الگوی معیار در دانشوری دینی است.

 

بر پایه این الگو معیارهای دانشمند تَراز و شاخص در مکتب اهل بیت (ع) را می‌توان چنین بر شمرد:

 

1. تخصص و تبحر علمی در سطح إشراف بر ابعاد متنوع دین مبین اسلام.

 

2. جامع‌نگری در تبیین دین اسلام از طریق کتاب‌های فاخر و متقن.

 

3. اشتهار به معنویت و دین ورزی عملی.

 

4. ترجمان سدید و استوار آموزه‌های اسلام با زبان گویا و قلم رصین.

 

5. رصد اندیشه‌ها، جریان‌ها و نحله‌های فکری دگر اندیش زمانه و روزگار.

 

6. گفتگوی علمی، تعامل اخلاقی و تفاهم فکری با مذاهب اسلامی با رعایت اخلاق نقد و ادب اسلامی.

 

7. ارج گذاری علم و عالم، اندیشه و اخلاق، میراث فکری، فرهنگی و علمی.

 

8. تلاش در پویایی حوزه‌های علمی و فکری جهان اسلام

 

9. مسئولیت‌پذیری اجتماعی و توجه به نیازهای فرهنگی، سیاسی جامعه اسلامی

 

10. تلاش برای تقریب اندیشه از طریق نقد و نظر عالمانه و زدودن موانع وحدت جهان اسلام.

 

در امتداد سیره اهل بیت‌(ع) و در راستای اعتلای فکر و اندیشه اسلامی، آستان قدس رضوی تکریم دانش و دانشوری را از جمله وظایف ذاتی خود می‌داند و به توسعه گفتمان دانش و اندیشه در سیاست‌های علمی آستان قدس رضوی اهتمام جدی دارد. تکریم نخبگان تراز اول جهان اسلام از طریق معرفی ایشان به نسلِ فرهیخته امروز، انتشار آثار فاخر و کتاب‌های اثر گذار ایشان در در تعمیق فرهنگ و اندیشه وحیانی در جهان اسلام، از جمله اولویت‌های راهبردی آستان در این عرصه به شمار می‌آید.

 

از جمله عالمان ترازِ اول جهان اسلام در قرن چهارم و پنجم هجری، سید مرتضی علمِ الهدی است؛ غالب تراجم‌نگاران در بیان جامعیت علمی، تخصص و تبحرش در علوم اسلامی، اخلاق و منش والای او لب به سخن گشوده‌اند و جایگاه رفیع اش را ستوده‌اند. ابو العلای مَعرّی در رثایش او را آراسته به هر فضیلت و پیراسته از هر گونه رذیلت وصف نمود. از جمله اوصاف برجسته شخصیت سید مرتضی را می‌توان در جامعیت در علوم اسلامی، تربیت شاگردان برجسته و اثر گذار، تألیف آثار متقن و استوار در اسلام شناسی، آزادی‌اندیشی در گفت‌وگو و تعامل با دگر اندیشیان، باریک بینی و نکته سنجی در نقد و نظر، مسئولیت‌پذیری اجتماعی- سیاسی، جریان سازی فکری و علمی، پویایی و نشاط در مدیریت حوزه علمیه شیعه، توجه به نخبگان و فرهیختگان، اهتمام به کتاب و اندیشه ورزی و ... دانست؛ این ویژگی‌ها از سید مرتضی شخصیتی فاخر، برجسته، ماندگار، أثر گذار، پر آوازه و مقبول عام و خاص و موافق و مخالف ساخت و تحسین همگان را به شخصیت وی به دنبال داشت. در تاریخ فکر و اندیشه قرن پنجم هجری، سید مرتضی در امتداد شیخ مفید، نقطه عطف مهمی در حوزه علمیه شیعی و بلکه جهان اسلام آن روزگار به شمار می‌آید به گونه‌ای که نمی‌توان افکار و اندیشه‌های وی را در تحولات فکری قرن پنجم نادیده گرفت.

 

نقش‌های متنوع علمی، فرهنگی و اجتماعی سید مرتضی را در روزگار خود را می‌توان در پنج نقش ذیل تبیین کرد:

 

1. تبیین و دفاع عقلانی از اصول مذهب تشیع و دین اسلام

 

2. ترسیم و تثبیت خطوط کلی اندیشه اسلامی در اندیشه شیعی

 

3. ابتکار و نوآوری علمی در آراء و اندیشه

 

4. پایه گذاری شماری از اصول و قواعد علوم اسلامی

 

5. مدیریت پویای حوزه علمیه تشیع و حمایت از نخبگان

 

6. مسئولیت‌پذیری اجتماعی، فرهنگی و سیاسی

 

7. مرجعیت دینی و فتوایی جهان تشیع

 

بنا‌بر‌این می‌توان سید‌مرتضی را مرزبان تشیع، شارح و مفسر اسلام، عالمِ تراز، مرجع نواندیش و جریان ساز، مجاهد و مسئولیت‌پذیر، جمع عقلانیت و تعبّد، ادیب توانا و شاعری عفیف، مدیر و مدبر، متعهد و متعبّد دانست که دردمندانه به روزگار خود می‌نگریست و اندیشمندانه مسائل را تحلیل می‌کرد، لذا سید‌مرتضی را می‌توان از زمره عالمان مجاهدی است که بازخوانی شخصیت و آثارش درس آموز و تعهدآفرین است و تکریمش، تکریم علم و ادب و احیای فرهنگ اهل بیت است، چرا که علی بن موسی الرضا (ع) فرمود‌ه‌اند: «رحم الله عبداً احیا أمرنا».

 

خدواند ارج گذار قلم، ستاینده علم و کتاب را شاکریم که این توفیق را به ما داد تا آثار سید مرتضی را در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر کنیم و در اعتلای فرهنگ اندیشه و قلم سهیم باشیم. افزون بر چاپ کتاب، باز‌خوانی آثار و اندیشه‌های سید‌مرتضی در قالب طرح «40 نشست - 40 کتاب سید مرتضی» به معرفی بیش‌تر و دقیق‌تر شخصیت علمی سید مرتضی به جامعه علمی و معرفی کنگره کمک نمود.

 

تعمیق ارتباط با مفاخر و نخبگان جهان اسلام به منظور بستر‌سازی برای هم‌اندیشی نخبگان با یکدیگر برای حل چالش‌ها و مسئله‌های فکری، معرفتی، فرهنگی جهان اسلام از جمله برنامه‌های راهبردی آستان قدس رضوی است، لذا از فرهیختگان، صاحب‌نظران، نخبگان را دعوت می‌کنیم تا در سایه‌سار عنایات عالم آل محمد‌(ع)، انسان معاصر را با اسلام اصیل آشنا سازند، حیات طیبه را به نسل امروز معرفی کنند.

 

از حضرت آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی به پاس پیام گران‌سنگشان به پیش نشست‌های علمی کنگره، از حضرت آیت‌الله‌العظمی علامه جوادی آملی به پاس پیام تصویری به کنگره از تلاش‌های حضرت آیت‌الله استادی (حفظه الله) - ریاست عالی کنگره هزاره سید مرتضی علم الهدی‌(ره) - که اشراف و نظارت علمی بر فرایند تحقیق، تصحیح و انتشار آثار و پژوهش‌های این کنگره فاخر را بر عهده داشتند و از سخنرانی عالمانه ایشان در روز کنگره که به تبیین فرآیند انتشار آثار کنگره پرداختند، سپاسگزاریم. از آیت‌الله ری‌شهری (زید عزّه) - ریاست موسسه علمی – فرهنگی دار الحدیث، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهریزی، دبیر علمی کنگره و همکاران ایشان در بخش کنگره‌های و پژوهش‌های آزاد این موسسه که به این مهم اهتمام ورزیدند، سپاسگزاریم.

 

از جناب آقای دکتر صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی که به فرایند چاپ آثار کنگره یاری رساندند و از سخنرانی دقیق و عالمانه ایشان در تبیین نقش مکتب بغداد در تاریخ اندیشه شیعی، تشکر می‌کنیم. از محققان، مصححان، نویسندگان کتاب‌ها و مقالات این کنگره، از استادان و فرهیختگان حوزه و دانشگاه که ما را در برگزاری پیش نشست علمی این کنگره در طول 4 ماه یاری نمودند، از نهادها و مراکز علمی و پژوهشی که در این کنگره سهیم بودند و دیگران عزیزانی که در برگزاری هر چه‌بهتر این کنگره تلاش کردند، صمیمانه سپاسگزاریم و دوام توفیقات ایشان را از خداوند بزرگ خواستاریم.

 

بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی

 

دفتر نمایندگی قم