سیاست‌های نادرست اقتصادی آفت عدالت اجتماعی است

به گزارش خبرنگار ایکنا، محمد خوش‌چهره، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران عصر امروز، دهم آذرماه در نشست علمی «عدالت اجتماعی از منظر امام خمینی(ره)» که در پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد، گفت: مفهوم عدالت موضوعی است که این روزها در سراسر دنیا، بحث درباره رواج پیدا کرده و نظرات متعددی پیرامون آن مطرح شده است. به عبارت دیگر از شروع تمدن بشری بحث عدالت اجتماعی در ادبیات وجود داشته و حکومت‌ها مکرر از آن استفاده کرده‌اند.

وی بر اهمیت مفهوم عدالت اجتماعی در بنیان‌های فکری امام خمینی(ره) اشاره کرد و در این باره افزود: امام راحل در صحیفه نور بیش از 470 دفعه از واژه عدالت استفاده کرده‌اند. ایشان همیشه بر موضوع عدالت توجه داشتند؛ بنابراین ضروری بیش از آنکه به مفهوم عدالت در غرب توجه شود به مفهوم عدالت در سیره ائمه اطهار(ع) و امام راحل توجه شود.

استاد اقتصاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: نظام‌های سیاسی متعددی، جامعه آرمانی را برای خود تعریف کرده‌اند. یکی از منظر لیبرالیسم به عدالت اجتماعی نگاه می‌کند و دیگری از منظر دیگر مکاتب فکری ما باید برای رسیدن به مفهوم عدالت اجتماعی همه این جوامع را در کنار مفهوم عدالت از منظر امامان معصوم و امام خمینی(ره) مورد بررسی قرار دهیم. به باور من حتماً ضروری است مسیری که غرب پیموده است، بررسی شود.

خوش‌چهره ادامه داد: با بررسی مسیری که غرب برای رسیدن به عدالت اجتماعی طی کرده به دو کلیدواژه انسان مادی و معنوی خواهیم رسید. امام راحل درباره هر دو صحبت کرده‌اند و صاحب ایده و نظر هستند. از منظر امام (ره) انسان مادی همان اومانیسم است. اومانیسم نتوانسته عدالت اجتماعی را تأمین کند و در نهایت جنبش‌های اجتماعی نظیر جنبش وال‌استریت را در پی داشته است.

وی به رفاه غرب در دهه‌های 70، 80 و 90 در غرب اشاره کرد و یادآور شد: تحقیقات نشان می‌دهد رفاهی که در این دهه‌ها به وجود آمده به خاطر ارزان بودن انرژی‌های فسیلی است و اگر زمانی این انرژی تمام شود دیگر آن رفاه وجود نخواهد داشت.

کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: در دوران جنگ سرد امام خمینی(ره) که در اوج قدرت بودند، فرمودند: «من صدای شکستن استخوان‌های مارکسیسم را می‌شنوم» که امروز این نظر در اندیشکده‌ها و مراکز مطالعاتی مورد بررسی قرار گرفته و همه اندیشمندان بر ناکارآمد بودن اومانیسم و سایر مکاتب فکری و سیاسی غرب در راستای تحقق عدالت اجتماعی تأکید دارند.

وی به شیوه حکمرانی امام راحل اشاره کرد و گفت: بعضی‌ها از شیوه حکمرانی حضرت امام(ره) تحت عنوان تأمین اجتماعی یاد می‌کنند. حضرت امام این نوع حکمرانی را که ریشه در مفاهیم اسلامی داشت به عنوان پایه مبانی فکری عدالت اجتماعی خود قرار دادند.

این استاد اقتصاد در دانشگاه تهران با تأکید بر شکست ساختار سرمایه‌داری در جهان امروز بیان کرد: در تئوری‌های اقتصاد سرمایه‌داری، سرمایه اساس و بنیان اقتصادی است. اما اکنون برخلاف چند دهه گذشته نیروی انسانی اساس و بنیان عدالت اجتماعی است و حتی در کنار این مورد هم بر ضرورت سرمایه علمی تأکید می‌شود و می‌گویند هرچقدر سرمایه علمی بیشتر باشد قدرت و عدالت اجتماعی هم افزایش می‌یابد.

خوش‌چهره معتقد است: حضرت امام خمینی(ره) از مردم به‌عنوان سرمایه اقتصادی و اجتماعی نام بردند. ایشان توانستند به موجب این نوع سرمایه، نظام 2500 ساله شاهنشاهی را شکست دهند و از آن به بعد در ادبیات عدالت در جهان، واژه سرمایه اجتماعی و حضور مردم در صحنه هم وارد شود و اندیشمندان سیاسی و اجتماعی مشارکت و حضور مردم در صحنه‌ها را مهم و ارزشمند می‌دانند.

وی به پیش‌شرط‌های حضور مردم در صحنه‌ها اشاره کرد و افزود: حضور مردم در صحنه با برخی پیش‌‎شرط‌‎ها همراه است. پیش از حضور مردم در صحنه باید حقانیت، تدبیر و عقلانیت نظام حاکمیتی توسط مردم پذیرش شود. نظام شاهنشاهی با حضور مردم و پذیرش حقانیت نظام اسلامی ساقط شد. یا فتنه بزرگ منافقین با مشارکت مردمی خنثی شد و یا بالاتر از همه این‌ها جنگ تحمیلی است  که با مشارکت مردمی نتیجه‌بخش بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأمین نیازهای اساسی مردم را یکی از وظایف ذاتی حکومت اسلامی دانست و گفت: در بحث عدالت اجتماعی موضوعی به‌نام تأمین نیازهای اساسی و ابتدایی مردم مطرح می‌شود. در ابتدای انقلاب اسلامی شعارهایی مانند نان، آزادی و مسکن سر داده می‌شد. امام خمینی (ره) در همان ابتدا نسبت به تأمین نیازهای اساسی مردم اهتمام داشتند و نهادهای انقلابی برای تأمین این نیازهای به طور جدی ورود کردند. در همان ابتدای انقلاب حدود 294 هزار واحد مسکونی ساخته شد که از بالاترین آمار ساخت مسکن در دوران شاه هم بیشتر بود. اما متأسفانه جنگ تحمیلی باعث شد تا این روند متوقف شود و بعد از جنگ هم به خاطر رویکرد دولت‌ها موضوع مسکن به یک مسئله امنیتی و بزرگترین چالش عدالت اجتماعی تبدیل شد.

خوش‌چهره ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران الگوی مقاومت و ایستادگی است اما نتوانسته در بحث عدالت به درستی عمل کند. متأسفانه سیاست‌های نادرست ارزی و اقتصادی، اشکال در نظام آموزش عالی و آموزش و پرورش و غیره سبب شده تا بسیاری از اقشار آسیب پذیر جامعه در شرایط بد اقتصادی قرار داشته باشند؛ طوری که امروز بسیاری از خانواده‌ها توان تحصیل در رشته‌های پرهزینه را ندارند و یا اینکه یک بازنشسته در شرایط نه‌چندان مساعد به سر می‌برد و سپس امروز هم که دهک‌بندی‌های اجتماعی به خروجی این نوع سیاست‌های نادرست تبدیل شده است.

وی با بیان اینکه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند حکومت امانت است و باید به دست اهلش سپرده شود، تصریح کرد: طبق فرمایش امام علی(ع) باید افراد در جای خود قرار بگیرند تا به ایفای نقش بپردازند. اگر این مناسبات مدنظر قرار گرفته نشود نافرمانی اجتماعی را در پی خواهد داشت.

این کارشناس مسائل اقتصادی در پایان تأکید کرد: امروز ما به شدت نیاز به بازخوانی نظرات امام راحل در حوزه عدالت اجتماعی داریم تا مفهوم عدالت را به درستی درک کنیم و برای گسترش آن تلاش‌های بسیاری صورت گیرد.