کتاب نهج‌البلاغه ناقص است، نسخه کامل کدام است/ استفاده گزینشی از کلام علی(ع)
نویسنده کتاب «تمام نهج‌البلاغه»، با تاکید بر اینکه هر کسی در طول تاریخ به نحوی با متون علی(ع) و سخنان ایشان مواجه شده است، گفت: برخی اول و انتهای کلام امام علی(ع) را می‌زدند؛ برخی فضائل علی(ع) را به نام خودشان مصادره کردند که نمونه بارز آن از طرف معاویه رخ داد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدصادق موسوی، نویسنده کتاب «تمام نهج‌البلاغه»، در نشست بررسی این کتاب، به طرح این پرسش پرداخت که چرا امیرالمؤمنین(ع)، اینقدر در تاریخ مظلوم است و گفت: ایشان به اعتراف مخالفین از برجسته‌ترین شخصیت‌های اسلام است که پیامبر(ص) در موارد متعدد از او تمجید کرده است؛ همچنین باز به اعتراف خود مخالفان، از بزرگان آنها گفته است که خدا نکند من باشم و برای حل مشکلات، علی نباشد. این را کسی گفته که شدیدترین برخوردها را با علی(ع) داشته است.
وی اضافه کرد: علی(ع) هم در دوره پیامبر(ص)، هم در دوره بعد از آن و هم در دوره تصدی خلافت، شاخص بوده است، وقتی پیامبر(ص) می‌خواستند به خیبر بروند فرمودند علی(ع) چرا نیست و گفتند چشم درد دارند، پیامبر(ص) فرمود بروید او را بیاورید. وقتی علی(ع) آمد پیامبر(ص) با معجزه درد چشم ایشان را برطرف کرد و پرچم را به ایشان داد؛ این مسئله غیرقابل انکار برای مردم است. در جریان ابلاغ سوره برائت هم پیامبر(ص) آن را به خلیفه اول داد ولی جبرئیل دستور داد که انجام این کار را از او بگیر و به علی(ع) بده و او را برگرداند و علی(ع) مامور شدند. یا در جریان غدیر، حداقل 100 هزار نفر با ایشان بیعت کرده و تبریک گفتند ولی چرا اینقدر علی(ع) مظلوم است.
برخورد گزینشی با کلام علی(ع)
موسوی با بیان اینکه هر کسی در طول تاریخ با متون علی(ع) و سخنان ایشان به نحوی مواجه شده است، اظهار کرد: برخی اول و انتهای کلام امام علی(ع) را می‌زدند؛ برخی فضائل علی(ع) را به نام خودشان مصادره کردند که نمونه بارز آن از طرف معاویه رخ داد. برخی کلام امیرالمؤمنین(ع) را به نام پیامبر(ص) زدند که این کار بدی نیست و در روایت سلسلة الذهب هم بر این مسئله تاکید است که هر چه اهل بیت(ع) فرموده‌اند ریشه در سخنان پیامبر(ص) دارد ولی هدف اصلی آنها این بود که علی(ع) را حذف کنند و از تعابیری مانند رجل من بنی هاشم، رجل اعرابی، رجل من قریش و احد من الحکما استفاده می‌کردند و همه این تلاش‌ها برای محو سخنان و نوشته‌های امام(ع) بوده است.
نویسنده کتاب تمام نهج‌البلاغه با بیان اینکه ما در چرخه تاریخ با مشکلات زیادی مانند جنگ‌ها، آتش زدن کتابخانه‌ها و ... روبرو بودیم و دسترسی به منابع دشوار شده است، اظهار کرد: صلاح‌الدین ایوبی وقتی وارد مصر شد آنقدر کتابخانه‌های فاطمیون را نابود کرده که از پوست کتب، تپه درست شد. دو میلیون کتاب فقط در کتابخانه حاکم فاطمیون در آن دوره وجود داشته است که معمولا کتب نفیس بوده است. این اتفاقات سبب شده تا وقتی ما می‌خواهیم به منابع دسترسی پیدا کنیم مشکلات فراوانی وجود دارد، شریف رضی که کتابخانه‌ای غنی داشت و از مشاهیر هم بود باز در دسترسی مشکلاتی داشت به همین دلیل یکسری صفحات سفیدی را باقی گذاشته بود که اگر در جایی فرمایشات امام را پیدا کرد جایگزین کند.
17 نسخه نهج‌البلاغه از شریف رضی
وی با بیان اینکه افرادی مانند مرحوم محمودی و ... برای جمع سخنان و فرمایشات امام(ع) با محدودیت مالی و مشکلات فراوان، زحمات زیادی کشیدند، اضافه کرد: ولی باز مشکل اصلی حل نشده است؛ کلامی کوتاه و بلند از امام(ع) یافته‌اند و ثبت کرده‌اند اما اینکه ماقبل و مابعد آن کجاست؟ اصلا دارد یا ندارد و اگر دارد کجاست و قبل از این قطعه و فقره آیا باید با استناد به منابع دیگر قطعه‌ای را کنار قطعه دیگر بگذاریم یا اینکه باید استحسانی باشد و این کار بسیار سخت است از طرفی اختلاف در نسخ نهج هم خودش عاملی است.
موسوی اظهار کرد: ما 17 نسخه از شریف رضی را مقابله کردیم و اختلاف در آنها زیاد بود، همچنین اختلاف چینشی هم در نسخه‌های مختلف وجود دارد؛ خیلی از نسخه‌ها را یافتیم که خواندن آن مشکل بود، یکی از آنها را نزد مرحوم محمودی بردم چقدر طول کشید تا ما بتوانیم یک کلمه را بخوانیم و رسم الخط آن را درآوریم یا در کتابخانه ملک حسن در مراکش نسخه نامه‌ای از ابوبکر به امام علی(ع) دادیم که با خط مراکشی بود و ما نمی‌توانستیم بخوانیم و کپی کردیم.
منابع شیعه در کتابخانه‌های آمریکا
وی افزود: از همه دردناکتر اینکه خیلی از منابع چاپی ما حاوی اغلاط زیاد است مثلا برای اینکه کتاب آماده شود و به نمایشگاه برسد چاپ سریع انجام می‌شد و با اغلاطی که داشت به آن استناد می‌شد. در مشهد در جلسه‌ای دیدم که فردی متن غلط عربی را شرح می‌داد آن هم با تکیه بر متن عربی و نه ترجمه آن. وقتی متن غلطی رایج و مورد استناد یکی از علما در شرح و تفسیر قرار بگیرد کمک کم وارد فضای جامعه هم می‌شود و تبعات زیادی به دنبال دارد و محققان هم از همین آثار مطلب بیرون می‌آورند.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: من خیلی از منابع خودمان را در کتابخانه‌های خارجی مانند آمریکا و ... پیدا کردم و این جای سؤال دارد و هضم آن سنگین است؛ چون آنها وقتی کشور ما را اشغال کردند بهترین‌های ما را بردند و نخبگان خود را با عنوان مستشرقان به اینجا آوردند و آثار را ارزیابی کردند و در نهایت آثار ارزشمند ما را با خود بردند. کتابخانه‌ای در میلان ایتالیا هست که یک کشیش آن را تاسیس کرده و 70 درصد مخطوطات این کتابخانه از یمن آورده شده است. همین عربستانی که قبور ائمه(ع) را تخریب کرد، از یمن تریلی تریلی کتب ارزشمند خطی را می‌برد.
خاطره دردآوری درباره نسخه خطی شیعه
موسوی به ذکر خاطره‌ای درباره یکی از نسخه‌های خطی شیعه پرداخت و گفت: در هند در دفتر یکی از دوستان بودم، که یک عالم سنی درخواست ملاقات کرد و وارد دفتر شد و آقای خواجه‌پیری احترام زیادی به او کرد و بعد قصه او را برای من تعریف کرد و گفت: فردی از عربستان با امکانات زیاد به هند آمده بود و در روستاها و شهرها می‌گشت و هر کسی که نسخه خطی داشت می‌خرید، او شنیده بود زن فقیری چند جلد کتاب خطی دارد و همراه این شیخ مترجم سنی رفت تا کتابهای پیرزن را بخرد. چند جلد کتاب او را با قیمت پایین می‌خرد ولی وقتی به یک کتاب ارزشمند شیعه می‌رسد حاضر می‌شود صد دلار بابت آن بپردازد، این عالم از خریدار کتاب می‌پرسد که چرا برای این کتاب اینقدر پول می‌دهی و او می‌گوید می‌خواهم آن را آتش بزنم، این عالم آهسته و با زبان محلی به پیر زن می‌فهماند که او قصد این کار را دارد لذا به او نمی‌فروشد و این عالم این کتاب را برای آقای خواجه‌پیری آورد و وجهی هم به آن پیر زن داد. این واقعیات تلخ در تاریخ ما زیاد است.
موسوی اظهار کرد: الان ما می‌توانیم بگوییم پازل تصویری شخصیت امام علی(ع) شبه کامل شده است. این موضوع در فضای متخصصان علمی هم جای خود را باز کرده و منزلت آن محرز شده است، آیت‌الله جوادی آملی در مقدمه کتاب خود آورده که باید متذکر شد که تنها راه شرح کلام علوی، عبور از نهج‌البلاغه شریف رضی است که بسیاری از خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات آن نه مسبوق به صدر است و نه ذیل دارد و چنین کلامی که واجد صدر نیست و فاقد ذیل است به هیچ رو نمی‌تواند در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها مطرح شود و حتما باید محور کلام آن حضرت را کتاب شریف تمام نهج‌البلاغه قرار داد که هم واجد صدر و هم واجد ذیل است. مرحوم آیت‌الله خزعلی هم وقتی در جریان قرار گرفت فرمود که این کار جای نهج‌البلاغه شریف رضی را می‌گیرد ولی زمان خواهد برد.
اهدای کتاب به دبیرکل سازمان ملل
نویسنده کتاب تمام نهج‌البلاغه تصریح کرد: بنده در سفری به آمریکا با نماینده وقت ایران در سازمان ملل دیدار کردم، ایشان این اثر را دیده بود و من درخواست کردم که برنامه‌ای بگذارید و من این کتاب را به دبیرکل سازمان ملل اهدا کنم، علت این درخواست هم این بود که معروف است عهدنامه مالک اشتر در سازمان ملل وجود دارد، ولی با پیگیری‌هایی که شد در یونسکو و سازمان ملل چیزی در این زمینه وجود نداشت. ایشان (آقای خزاعی) با دفتر دبیرکل صحبت کرده بود و چند روز بعد به بنده زنگ زدند تا این کتاب را اهدا کنم، این اهدا وقتی رخ داد که فضا علیه شیعه بود و داعش روزانه چندین شیعه را سر می‌بریدند و در ایام غدیر هم بود، از سویی این کارهای فرهنگی در حیطه وظایف دبیرکل هم نبود ولی با استقبال دبیرکل این کار انجام شد.
موسوی اضافه کرد: این مراسم اگرچه بدون حضور دوربین صدا و سیما انجام شد ولی خود سازمان ملل فیلمبرداری کردند و عکس گرفتند و آنقدر استقبال داغی داشت که حتی در پروتکل‌های سازمان ملل سابقه ندارد. ایشان در آن جلسه از شخصیت امام علی(ع) سخن گفت که برای ما بسیار تعجب‌آور بود. هنگام بدرقه هم خداحافظی گرمی کرد و تا پای آسانسور هم همراه ما آمد و حتی نماینده خود را برای بدرقه فرستاد. آقای خزاعی بعد از این جلسه به بنده گفت من در مخیله‌ام هم خطور نمی‌کرد که چنین مراسمی تشکیل شود و جالب اینکه سایت سازمان ملل هم عکس و متنی از این مراسم منتشر کرد.
نویسنده تمام نهج‌البلاغه بیان کرد: چند روز بعد هم مجددا دبیرکل سازمان ملل در نامه‌ای از بنده تشکر کردند در حالی که ما چون به دیدار او رفته بودیم باید نامه تشکر می‌نوشتیم؛ ایشان در این نامه بر شخصیت امام علی(ع) و اهمیت نهج‌البلاغه تاکید کرده بود. آقای خزاعی ترجمه انگلیسی عهدنامه مالک اشتر را هم متعاقب این دیدار به دبیرکل سازمان ملل اهدا کرد.
انتهای پیام
