جایگاه معلمی در آموزه‌های دینی

جواد کارخانه، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی ملایر در گفت‌وگو با خبرنگار افتخاری ایکنا ضمن گرامیداشت مقام والای معلم و تبریک به‌مناسبت فرارسیدن عید سعید فطر، اظهار کرد: مقام و جایگاه معلم گستره وسیعی دارد. اگر بخواهیم نگاهی به جایگاه و منزلت معلم در قرآن کریم  و آموزه‌های دینی داشته باشیم، معلمی در قرآن به‌عنوان جلوه‌ای از قدرت لایزال الهی است؛ نخست ویژه ذات مقدس خداوند تبارک و تعالی دانسته شده است و در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیغمبر اکرم(ص) نازل شد، می‌فرماید: «اقْرأْ باسْم ربّک الّذی خلق، خلق الْإنْسان منْ علقٍ، اقْرأْ وربّک الْأکْرم، الّذی علّم بالْقلم، علّم الْإنْسان ما لمْ یعْلمْ»، همان‌طور که از واژگان آیه کریمه و چینش عبارت‌های آن مشخص است، فعل امر «اقْرأْ» دو بار تکرار شده است؛ همچنین ذکر فعل  «علّم» و واژه «قلم» و عبارت «ما لمْ یعْلمْ» دلالت بر اهمیت علم، شأن و جایگاه معلم دارد. در این آیات خداوند، خود را معلم می‌خواند و یکی از نکات جالب و قابل ملاحظه این است که معلم بودن خود را بعد از خلقت برجسته‌ترین مخلوق یعنی انسان آورده است و دلالت بر این مفهوم دارد که نوع بشر را که هیچ نمی‌دانست با قلم آموزش داد و این اوج شگفتی حکمت خداوند در امر آفرینش است.

وی افزود: استنباط دیگری که می‌توان داشت این است که خداوند متعال به دانش و معرفت مرتبه و مقامی بسیار عظیم و گسترده بخشیده است. دین مبین اسلام معلم را به‌عنوان پدر روحانی معرفی می‌کند یعنی یکی از پدران تو کسی است که به تو دانش می‌آموزد، در نتیجه تمام حقوقی که درباره پدر و مادر رعایت می‌شود باید به‌صورت کامل‌تر در حق معلم رعایت شود. در متون اسلامی مقام معلم بسیار با عظمت ذکر شده و دارای مصادیق فراوانی است که قابل احصا و شمارش نیست.

عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی ملایر بیان کرد: در عظمت و منزلت مقام معلم همین کافی است که بزرگ‌ترین معلم جهان بشریت پیامبر عظیم‌الشأن(ع) به این ویژگی معلم بودن خود افتخار می‌کند و آن حضرت به‌خاطر شأن و عظمت معلمان در دعایی می‌فرماید: «للّهمّ اغْفر للمعلّمین و أطل أعمارهم و بارک لهم فی کسبهم» خدایا، آموزگاران را بیامرز؛ عمرشان را دراز و کسب‌شان را با برکت کن یا این کلام امیرالمؤمنین(ع) که می‌فرماید: «من علّمنی حرفاً فقد صیّرنی عبداً» هرکس مرا نکته‌ای آموزد، مرا بنده خویش ساخته است. وقتی شخصیت با عظمتی همچون امام علی(ع) که مقام ایشان قابل وصف نیست این چنین می‌فرماید دلالت بر ارزش و قیمت لایتناهی علم ‌موزی و مقام رفیع معلمی دارد.

وی ادامه داد: یا در سخنی ویژه از امام باقر(ع) که در مورد مقام معلم است، می فرماید: «معلّم الخیر یستغفر له دوابّ الأرض، وحیتان البحور، وکلّ صغیرةٍ وکبیرةٍ فی أرض اللّه وسمائه» جنبندگان زمین و ماهیان دریاها و هر موجود ریز و درشتى در زمین و آسمان خدا، براى آموزگار خوبی‌ها آمرزش مى‌طلبند. این بیان ارزش و جایگاه معلم خوب را روشن می‌کند.

کارخانه در ادامه گفت: مواردی که از آیات کریمه و احادیث شریفه ذکر شد، اوج منزلت و شرافت معلمی را نمایان می‌کند و بی‌سبب نیست که معلم پیر انقلاب امام خمینی(ره) در شأن معلم می‌فرماید: «مقام معلم مقام والایی است و مقامی بالاتر از مقام معلم نیست.» و مقام معظم رهبری نیز در این باره می‌فرماید :«واژه معلم جزو واژه‌های مقدس است، در جامعه ما که اساس در تعلیم و تزکیه و تربیت قشرهای گوناگون است، معلم مقام ویژه‌ای دارد.»

وی در پایان یادآور شد: همیشه روزگار از بدو خلقت و حتی پیش از آن، تا خدا بوده و هست، معلم بوده و هست و هر روز روز معلم است. در میهن عزیز ما و بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی روز معلم مصادف است با سالروز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری که معلمی راستین بودند و این جایگاه و مقام برازنده ایشان و امثال ایشان است. شهید مطهری با شاخصه علمی منحصر به‌فرد و همچنین نثار خون خویش در مسیر الهی از دو ویژگی علم و شهادت بهره‌مند بود. یاد او و تمامی معلمین راستین بشریت گرامی باد.

محمد جوکار