Peyğəmbərin (s) böyük əxlaqı dedikdə nə nəzərdə tutulur?
Allah "Qələm" surəsində müşriklərin onu dəli adlandırdıqları haqsız böhtanlardan sonra Allah Rəsuluna (s) təsəlli verir. Eyni zamanda, əlbəttə ki, o əsilzadəni müşriklərə itaət etməyi və onlarla mübahisə etməyi qəti qadağan edir. Həmçinin ona Rəbbinin hökmü qarşısında səbr etməyi əmr edir.
Peyğəmbər-Əzəmin böyük əxlaqı
Bu qeyddə bizim üçün əsas məsələ "Qələm" surəsinin dördüncü ayəsində qeyd olunan “Peyğəmbərin (s) böyük əxlaqı”nın mənasının təfsiridir: "Şübhəsiz ki, sən böyük bir əxlaq üzərindəsən!" (Qələm, 4). Bəs bu böyük əxlaqı dedikdə, Peyğəmbərin (s) hansı əxlaqı nəzərdə tutulur?
"Xulq" sözü insanın hərəkətlərinin həmin xüsusiyyətə uyğun olaraq asanlıqla təzahür etməsinə səbəb olan psixoloji xüsusiyyət deməkdir. bu xüsusiyyət şücaət kimi əxlaqi fəzilətlərdən biri də ola bilər və hərislik kimi əxlaqi rəzilətlərdən də biri ola bilər.
"Böyük əxlaq"ın iki mənası
Bu ayənin özü də Allah Rəsulunun (s) gözəl əxlaqını tərifləyir və onu böyük hesab edir. Bir tərəfdən, Peyğəmbərin (s) ictimai davranışı və onunla əlaqələri ilə bağlıdır. Haqq yolunda möhkəmlik, insanların əziyyətləri qarşısında səbir və onları bağışlamaq, səxavət, dözümlülük, təvazökarlıq və s.
Həzrət Məhəmmədin (s) digər peyğəmbərlərdən üstün olmasının səbəbi
Hədis Qüdsi Meracda Allah-taalanın İslam Peyğəmbərinin (s) digər peyğəmbərlər üzərində olan fəzilətinə işarə etdiyi hissədə və Həzrəti Məhəmmədin (s) bütün peyğəmbərlər üzərindəki fəzilətinin beş səbəbindən biri kimi onun böyük əxlaqı olduğu ifadə edilir. Hədis Qüdsi, Həzrət Peyğəmbərin (s) Allahdan nəql etdiyi kəlamdır və onda məna və məzmun Allahdan, sözlər isə Peyğəmbərdəndir.
Allah buyurdu: “Ey Əhməd! Bilirsən niyə səni digər peyğəmbərlərdən üstün etdim? Peyğəmbər dedi: İlahi! yox. Mən bilmirəm Allah-taala buyurdu: Əmanətdar olduğuna, gözəl əxlaqına, bağışladığına, nəfsinə və başqalarına qarşı mərhəmətinə görə səni üstün etdim. Bil ki, Allahın xüsusi övliyaları yalnız bu sifətlərə sahib olduqlarına görə Allahın xüsusi övliyalarından oldular” (Əl-Mizan, cild, 19).
Allahın Muhəmmədin (s) digər peyğəmbərlərdən üstünlüyündən bəhs etməsi, onların gözəl əxlaqa malik olmadığı anlamına gəlmir. Daha doğrusu, Allahın Rəsulu Muhəmmədin (s) bütün fəzilətlərdə, o cümlədən bu fəzilətdə onlardan üstün olmasıdır. Çünki ən kamil və fəzilətli insanın göstərdiyi hər bir hərəkət onun mənəvi kamilliyi ilə mütənasibdir. Allah-Taala İslam Peyğəmbərinin (s) əzəmətində belə buyurmuşdur: “Həqiqətən, sənin böyük adətlərin var”.
Peyğəmbərin (s) həyat tərzindən və onun rəvayətlərindən aydın olur ki, İslam peyğəmbəri (s) ilahi əxlaqla zinətlənmişdir. Məqsəd təkcə hamı ilə zahirdə xoş davranmaq deyil. Allah-Taala “Qələm” surəsinin davamında o həzrətin müşrik və kafir başçıları ilə saziş etmədiyini vurğulayır. Bu da özlüyündə eyni mənanı göstərir ki, bu böyük tərifin mənası Peyğəmbərin (s) hamı ilə xoş davranışını ifadə etmək mənasında deyildi. Əlbəttə ki, ümumi camaata (kafirlərdən başqa) və xüsusən də möminlərə qarşı mehriban olmaq Peyğəmbərin (s) həyat tərzi olmuşdur. Bu ayənin mənasının bir hissəsi ola bilər, lakin bütün məsələ bu deyil.
Bizim vəzifəmiz
Uca Allah və Peyğəmbərləri bizim ilahi əxlaqla bəzənməyimizi və onlara əməl etməyimizi istəyirlər. Bunun üçün həyat və əxlaqda özümüzə örnək seçməliyik ki, Həzrət Məhəmməd (s) bu baxımdan ən layiqli örnəkdir. Bizim peyğəmbərlərdən (s), xüsusən də Həzrəti Məhəmməd (s) və onun məsum canişinləri ilə aramızda olan yeganə fərq odur ki, biz ilahi əxlaqa və o böyüklərin rəftarını yiyələnmək vəzifəsi daşıyırıq. Biz baxmayaraq ki, ilahi əxlaq sahəsində onlardan çox fasiləmiz var, gözəl əxlaq sahəsində Peyğəmbəri-əkrəmdən nümunə götürməliyik.
* Hamid Həsənzadənin qeydlərindən götürülmüşdür.
3667173
