غيرعادی نبودن اشتغال زنان در تاريخ اسلام

گروه اقتصاد: در تاريخ اسلام نمونه‌های بسياری از اشتغال زنان و فعاليت‌های اقتصادی آن‌ها وجود دارد و يكی از بهترين نمونه‌هايی كه می‌توان به آن اشاره داشت، حضرت خديجه(س) است كه بنگاه تجاری داشت و به بازرگانی و تجارت می‌پرداخت و در زمان خود از ثروتمندان مكه محسوب می‌شد.

حجت‌الاسلام والمسلمين مجيد رضايی، عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، درباره حق كار زنان در اسلام گفت: قبل از اين‌كه بخواهيم اين مسئله را از ديدگاه اسلامی بررسی كنيم، ابتدا بايد چند نكته را مدنظر داشته باشيم كه يكی از آن‌ها اين است كه فارغ از جنسيت، انسان بايد نيازهای مادی و معيشتی خود را تأمين كند و در مرحله بعد بايد اين مسئله را كه زن چه جايگاهی در خانواده‌اش دارد، مورد نظر قرار داد.

وی افزود: بايد ديد كه زن، با خانواده‌اش زندگی می‌كند يا متأهل است و با همسرش زندگی می‌كند يا اين‌كه به تنهايی زندگی می‌كند و خود سرپرست خانواده است. در موردی مثل مورد آخر كه زن نه همسر و سرپرستی دارد و نه با خانواده‌اش زندگی می‌كند كه از او حمايت كنند، وی اين حق مسلم را دارد كه برای امرار معاش و كسب درآمد حلال برای خود يا فرزندانش به كار و تلاش بپردازد و چه از نظر اسلامی و چه از نظر اجتماعی هيچ منعی برای كار كردن او نيست.

اين استاد دانشگاه تصريح كرد: در حالت ديگر زن يا دختر با خانواده‌اش زندگی می‌كند و اگر خانواده‌اش از لحاظ معيشتی سختی داشته باشند كه واضح است می‌تواند كار كند، اما اگر خانواده از نظر درآمدی در سطح بالايی بودند و مشكل معيشتی نداشتند، نيز آن زن يا دختر می‌تواند به شرط مناسب و حلال بودن شغل مورد نظرش، كار كند و پدر يا سرپرست خانواده نبايد مانع او بشود. زيرا چه از لحاظ دينی و چه از لحاظ عقلی كسی كه توانايی كار كردن دارد و می‌تواند كار مناسبی داشته باشد، لازم است كه به آن بپردازد.

وی اظهار كرد: در قرآن و احاديث و روايات نيز بحث اشتغال، مالكيت و درآمد زن بارها مطرح و مورد تأكيد قرار گرفته است. حتی در تاريخ اسلام نيز نمونه‌های بسياری از اشتغال زنان و فعاليت‌های اقتصادی آن‌ها وجود دارد كه يكی از بهترين نمونه‌هايی كه می‌توان به آن اشاره داشت، حضرت خديجه(س) است كه بنگاه تجاری داشت و به بازرگانی و تجارت می‌پرداخت و در زمان خود از ثروتمندان مكه محسوب می‌شد. البته همان‌طور كه می‌دانيد تمام آن ثروت را نيز در راه اسلام و ترويج آن صرف كرد.

حجت‌الاسلام رضايی با بيان اين‌كه مسائل مختلف و از جمله مسئله حق اشتغال زنان را بايد با توجه به شرايط خاص خود مورد بررسی قرار داد و راجع به آن سخن گفت، افزود: زنی كه متأهل است و با همسرش زندگی می‌كند، اگر از لحاظ معيشتی مشكلی نداشته باشد و مرد خانواده درآمد كافی برای تأمين هزينه‌های خانواده داشته باشد، در اين حالت انگيزه زن برای كار و درآمدزايی كم است. اگر مرد خانواده نتواند نيازهای متعارف خانواده را تأمين كند، زن اين حق را دارد كه به شرط حلال‌بودن و سلامت محيط كار و تناسب آن با شرايط و توانايی جسميش، اشتغال داشته باشد و به معيشت خانواده كمك كند.

وی گفت: نبايد فراموش كنيم كه در حالت عادی مرد برای تأمين درآمد و رفع نيازهای خانواده مسئول است و ملزم به اشتغال و فعاليت اقتصادی است. اما در اشتغال زنان مسائلی از قبيل سالم بودن محيط كار، حلال بودن درآمد و تناسب جسمی و روحی كار با او از جمله نكات مهم و اساسی است. اما حتی در صورت مخالفت اشتغال خارج از منزل همسر يا سرپرست زنی، اگر آن زن بخواهد در منزل فعاليت اقتصادی مانند نقاشی، خياطی، داستان نويسی و... داشته باشد، نبايد مانع او شد.

نويسنده كتاب «كار و دين» در ادامه افزود: بنابراين در مبحث اشتغال زنان بايد به مسائل مختلفی توجه كرد و اين موضوع را در شرايط و حالت‌های مختلف مورد نقد و بررسی قرار داد و نمی‌توان برای همه حالات يك نسخه واحد پيچيد. به غير از زمانی كه همسر زنی توانايی تأمين نيازهای خانواده را در حد متعارف دارد و زن برای اشتغال ملزم به اذن خروج از منزل از شوهرش است، در حالت‌ها و شرايط ديگر به شرط سالم و حلال بودن، نداشتن تضاد با شرع، پاكيزگی محيط كار و تناسب آن كار با شرايط زن، اشتغال زنان مانعی ندارد.

حجت‌السلام رضايی در پايان با اشاره به برخی استثنائات بيان كرد: گاهی به لحاظ اجتماعی شرايطی پيش می‌آيد كه ايجاب می‌كند همه اعم از زن و مرد به كار و تلاش بپردازند و حتی نياز به فعاليت و اشتغال بانوان در بيرون از منزل است. به طور مثال در شرايط جنگی و زمانی كه كشور مورد هجوم دشمن است، ديگر بحث اضطرار پيش می‌آيد و زن و مرد دوشادوش يكديگر بايد با كار و فعاليت، اجازه ندهند جامعه دچار كمبود و سختی معيشت بشود.