مؤيدات، تراز‌ها و نشانههای تمدن در قرآن
درباره نشانههای تمدن از ديدگاه قرآن می‌توان به هشت مورد اشاره كرد كه ارتباطات فرهنگی و زبانی و برخورداری از حكومت دو مورد از آنها است و برج‌سازی، توسعه كشاورزی، سدسازی، ذوب فلزات، معماری حيرت‌انگيز و ساختن تنديس نيز از ديگر نشانههای تمدنی است كه در قرآن ذكر شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمين رضا عيسی‌نيا، استاديار و عضو هيئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبر‌گزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، به بحث درباره مؤيدات و تراز‌های تمدنی در قرآن پرداخت و گفت: در اين مورد ابتدا بايد گفت كه قرآن افزون بر نظام ويژه‌ای كه برای تمدن اسلامی ارائه می‌كند، به گونه‌ای ملموس بر جنبه‌های مختلف دوره‌های تمدن و زندگی اجتماعی مسلمانان نيز اثر گذاشته است. اما مسئله مهم اين است كه تراز‌های تمدنی از ديدگاه قرآن كدامند؟ اولين نشانه تمدنی كه قرآن ذكر می‌كند، شهرنشينی است كه سند آن آيه 19 سوره كهف است كه در دوران دقيانوس و اصحاب كهف مطرح بوده است.
بخش پيشين اين گفت‌وگو را اين‌جا بخوانيد!
وی ادامه داد: به عنوان دومين شاخص می‌توان به گسترش تمدنی عظيم در عصر ذو‌القرنين اشاره كرد كه در آيات 83، 84، 94 و 96 سوره كهف به آنها اشاره شده است. برای بيان يكی ديگر از مؤيدات تمدنی مورد نظر قرآن، می‌توانيم به دوران حضرت سليمان(ع) اشاره كنيم كه مستند آن سوره نمل و آيات 16 و 46 است. چهارمين مورد تمدن مورد اشاره قرآن‌كريم، برخورداری فرعونيان مصر از تمدن مادی بوده است كه در آيه 137 سوره اعراف به آن اشاره شده است.
ارتباطات فرهنگی و زبانی از نشانههای تمدن است
عضو هيئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه كرد: از موارد ديگری كه قرآن از آنها نام می‌برد، نشانههای وجود تمدن در در قوم سبأ است كه گفته شده است دارای تمدن و حكومتی مقتدر بوده‌اند و در آيات 22، 23 و 29 سوره نمل به آنها اشاره شده است. يكی ديگر از مؤيدات قرآنی كه می‌توان در اين باره ذكر كرد، قوم ثمود است كه قرآن اشاره می‌كند كه مردمی متمدن و آگاه به شيوه‌های گوناگون خانه‌سازی و قصرسازی بوده‌اند و مستند آن نيز آيات 73 و 74 سوره اعراف است. مورد ديگری كه می‌توان به آن اشاره كرد، باز هم از قوم ثمود و برخورداری آنان از تمدن شهری است كه می‌توان در اين مورد به آيات 45 و 48 سوره نمل اشاره كرد.
عيسی‌نيا در ادامه در رابطه با نشانههای تمدن از ديدگاه قرآن اظهار كرد: اگر بخواهيم اين موضوع را پی‌گيری كنيم، می‌توان دست‌كم به هشت مورد اشاره كرد كه اولين آنها ارتباطات فرهنگی و زبانی است كه مستند آن آيه 93 سوره كهف می‌باشد. دومين نشانه تمدن در قرآن برج سازی است كه می‌توان به آيات 12 و 13 سوره سبأ مراجعه كرد. سومين نشانه تمدن از ديدگاه قرآن را می‌توان توسعه كشاورزی نام برد كه قرآن به دوران حضرت يوسف اشاره می‌كند كه در آيه 46 سوره يوسف، به آن اشاره شده است.
قرآن برخورداری از حكومت را از نشانههای تمدن می‌داند
اين استاد دانشگاه ادامه داد: يكی ديگر از نشانههای تمدن از ديدگاه قرآن، برخورداری از حكومت است كه در سوره يوسف آيه 43 به آن اشاره شده است. پنجمين مورد از نشانههای تمدن مورد نظر قرآن، سدسازی است و لذا قرآن، سدسازی قوم سبأ و مهار آب را يكی از نشانههای تمدن آن قوم می‌داند كه در سوره سبأ، آيات 15 و 16، مورد اشاره قرار گرفته است. ششمين نشانه‌ای كه قرآن به عنوان نشانه تمدن ذكر می‌كند، ذوب فلزات است كه در سوره كهف آيات 94 تا 96 به آن اشاره شده است.
| رضا عيسی‌نيا: |
| يكی از دلايل نابودی تمدن‌ها داشتن شيوه زورمندانه و خشونت‌آميزاست، بهترين مثالی كه در اين مورد می‌توان به آن اشاره كرد قوم عاد است كه زورمندی، باعث زوال تمدن‌شان شد |
وی ادامه داد: هفتمين مورد از نشانههای تمدن در قرآن، ساخت قصر سليمان است كه از آبگينه‌های آب‌نما استفاده شده بود و معماری حيرت‌انگيزی را در آن دوران به وجود آورده بود و در آيه 44 سوره نمل به آن اشاره شده است. آخرين مورد از مواردی كه در قرآن از آنها با عنوان نشانههای تمدنی ياد می‌شود، ساختن تنديس است كه در آيات 12 و 13 سوره سبأ بيان شده است.
استكبار از مهم‌ترين عوامل نابودی يك تمدن
عضو هيئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به عوامل نابودی تمدن‌ها در قرآن پرداخت و گفت: برای اشاره به عوامل نابودی تمدن‌ها در قرآن، دست‌كم به ده عامل اشاره شده‌است كه نخستين مورد آنها استكبار است. اگر در جايی استكبار يك قوم در مقابل فرمان خداوند قرار بگيرد، باعث نابودی آن تمدن خواهد شد. مورد دوم كه قرآن به آن اشاره می‌كند، اطاعت از مشركان است كه باعث نابودی تمدن خواهد شد. سوم، پيروی يك قوم از مفسدان است، همانند قوم ثمود كه پيروی از مفسدان باعث نابودی آنان شد.
اين استاد حوزه و دانشگاه در ادامه دلايل زوال تمدن‌ها خاطر‌نشان كرد: مورد بعدی كه بايد به آن اشاره كرد، اعراض از آيات خدا می‌باشد كه در هر زمانی‌كه رخ داده است، باعث زوال يك تمدن شده است. يكی ديگر از دلايل نابودی تمدن‌ها داشتن شيوه زورمندانه و خشونت‌آميزاست، بهترين مثالی كه در اين مورد می‌توان به آن اشاره كرد، قوم عاد است كه زورمندی، باعث زوال تمدن‌شان شد. يكی ديگر از عوامل از بين رفتن تمدن‌ها، شرك ورزيدن صاحبان تمدن‌ها می‌باشد.
كفران نعمت باعث نابودی تمدن سبأ شد
وی افزود: هفتمين عامل مورد اشاره قرآن، ظلم است. كفران نعمت يكی ديگر از اين موارد است كه باعث نابودی تمدن سبأ شد. مورد بعدی موعظه‌ناپذيری اقوام است، همانند قوم ثمود كه اين مسئله باعث نابودی تمدن‌شان شد. آخرين مورد كه می‌توان برای زوال تمدن‌ها به آن اشاره كرد، پراكندگی اقوام به دليل كفران نعمت است و قرآن در اين مورد هم قوم سبأ را مثال می‌زند. بنابراين اگر مردم قومی كه صاحب تمدن هستند، نتوانند آن چيز‌هايی كه باعث تمدن‌سازی آنها شده‌است همانند اجتماع، وحدت، يكپارچگی و جامعه‌پذيری سياسی و... را نگه دارند و از يكديگر پراكنده شوند، رو به تباهی خواهند رفت.
