تصویب چهار ابزار مالی اسلامی جدید در سال جاری

مجید پیره، کارشناس مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به تشریح مصوبات این کمیته در سال جاری و نقش آن در تحقق حماسه اقتصادی پرداخت و اظهار کرد: برای این‌که بفهمیم کمیته فقهی سازمان بورس چه نقشی در تحقق حماسه اقتصادی دارد و چه کاری در این راستا انجام داده است ابتدا باید به جایگاه این کمیته بپردازیم. مجموعه سازمان بورس و بخش‌های مختلف آن که کمیته فقهی هم یکی از این بخش‌ها است، یکی از ارکان نظام مالی در کشور ما را تشکیل می‌دهند.

تصویب اوراق مرابحه
وی افزود: کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس در سال جاری برخی ابزارهای جدید همانند اوراق استصناع، مرابحه، حج و .. را مورد بررسی قرار داد و زمینه را برای ورود این ابزارها به بازار سرمایه فراهم کرد، اما ممکن است ابزارهایی هم باشند که برای استفاده در بازارهای مالی مهم باشند، اما مورد تائید کمیته فقهی نباشند. این کمیته در راستای تحقق حماسه اقتصادی، در حد و حدود و در راستای اختیارات خود سعی کرده است که در جهت تحقق این موضوع گام بردارد.
وی در ادامه به برخی از مصوبات کمیته فقهی سازمان بورس در سال 92 اشاره کرد و گفت: یکی از مواردی که در سال جاری در این کمیته مورد بررسی و تصویب قرار گرفت، «اوراق مرابحه» بود که یکی از انواع اوراق بهاداری است که بر مبنای شرعی طراحی می‌شود. سرمایه‌گذاران در ساختار «اوراق مرابحه»، با در اختیار گذاشتن نقدینگی خود به نهاد واسط، این امکان را فراهم می‌کنند که نهاد واسط، دارایی معینی را خریداری کرده و سپس سرمایه‌گذاران، دارایی را در قالب این عقد به بانی واگذار کنند.

تصویب قرارداد خرید اعتباری سهام
کارشناس مالی سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: در اوراق مرابحه باید مبلغ و نرخ سود، معین و از پیش تعیین‌شده باشد و این باعث می‌شود که اوراق مرابحه سود ثابتی را برای سرمایه گذار در پی داشته باشد. چرا که آن‌ها کالای خودشان را از طریق این عقد به بانی می‌فروشند و بانی از طریق انتشار، سرمایه مورد نیاز خود را تامین می‌کند.

وی افزود: مورد دیگری که در سال 92 در کمیته فقهی سازمان بورس مورد بحث و بررسی قرار گرفت، بحث «قرارداد خرید اعتباری سهام» بود. این قرارداد، سازوکاری بین کارگزاران و سرمایه گذاران است که از طریق آن، سرمایه‌گذاران می‌توانند با منابع مالی که کارگزاران در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند، سهم معینی را به صورت قسطی خریداری نمایند و در سررسیدهای معین، اصل و سود متعلقه را به کارگزار بپردازند.

تصویب انتشار اوراق وقف

پیره ادامه داد: این قرارداد، یکی از سازوکارهای مهم در بازارهای مالی است و تسهیلات لازم برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دارند را فراهم می‌کند. بحث شرعی بودن این قرار داد در ابتدای سال 92 در کمیته فقهی سازمان بورس مطرح شد و در نهایت، این کمیته، الگویی که منطبق با موازین شرعی باشد را برای نحوه انعقاد این قرارداد بین کارگزاران و بانک‌ها از یک طرف و کارگزاران با مشتریان خود از طرف دیگر را ابلاغ کرد.

وی تصویب انتشار «اوراق وقف» را یکی از موضوعات جدید در بخش مالی  کشور دانست و گفت: در حقیقت، از کمیته فقهی سازمان بورس، درباره شرعی بودن انتشار این اوراق استعلام شده و در پی این استعلام و کسب نظری که راجع به جزئیات مراحل انتشار اوراق وقفی شده بود، کمیته فقهی سازمان بورس، این موضوع را در دستور کار خود قرار داد و آن را تائید کرد. اوراق وقف در بودجه جاری تامین مالی شده و شورای نگهبان و بانک مرکزی هم آن را تائید کرده‌اند.

تصویب اوراق حج

کارشناس مالی سازمان بورس، تصویب انتشار «اوراق حج» را مورد دیگر مصوب در سال جاری دانست و گفت: اوراق حج، سندی است که حق دارنده آن در استفاده از امکان سفر به حج، تحت نظارت سازمان حج و زیارت را تائید می‌کند. این اوراق اولویت را برای مالک آن در انجام این سفر بر طبق سازوکاری که در تعیین اولویت‌های سازمان حج و زیارت اعلام می‌کند را اثبات می‌کند.

نکات قابل توجه در اوراق حج
به گفته پیره، در مورد انتشار «اوراق حج» توجه به سه نکته ضروری است. اول امکان‌سنجی معامله این اوراق از منظر مباحث فقهی و شرعی است که این موضوع در کمیته فقهی سازمان بورس در اوایل سال 92 مورد بحث و بررسی قرار گرفت و کمیته فقهی در قالب عقود معینی که در مصوبه کمیته تصریح شده، خرید و فروش گواهی سپرده حج عمره را از نظر شرعی بلامانع تشخیص داد.
وی افزود: بحث دومی که در مورد معامله این اوراق وجود دارد، بحث قانونی این کار است. ممکن است که در مواردی انجام یک کار از نظر فقهی و شرعی اشکالی نداشته باشد، اما محدودیت‌های قانونی توسط قانون‌گذار به دلیل مصالحی که قانونگذار تشخیص داده است، مانع از انتشار آن شود. مورد سوم هم بحث ابعاد فرهنگی این کار است. سفر حج، سفر مقدسی است که برای برخی افراد، تکلیف محسوب می‌شود. قطعاً باید توجه داشته باشیم که ورود معاملات این حوزه به بازارهای مالی در عین این‌که باعث افزایش شفافیت در مورد آن‌ها می‌شود، اما نباید به ماهیت معنوی این سفر خدشه وارد شود. با در نظر گرفتن این سه شرط است که می‌توان انتشار این اوراق را در بازار سرمایه محقق کرد.