رویکرد دایرةالمعارف قرآن تقریبی است/ ناآشنایی برخی حوزویان و دانشگاهیان با اثر!

حجت‌الاسلام علی خراسانی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره دایرةالمعارف قرآن در حال تدوین در ایران گفت: این دایرةالمعارف برای اولین‌بار است که با این وسعت در حال تدوین و نشر است، البته دایرةالمعارف قرآنی در هلند در پنج جلد منتشر شده است که به گستردگی دایرةالمعارف ایرانی نیست و این دایرةالمعارف براساس استانداردهای دایرةالمعارف‌نویسی در جهان تدوین شده است.

اطلاع‌رسانی مناسبی درباره دایرة‌المعارف قرآن نشده است

وی افزود: تاکنون استقبال خوبی از این دایرةالمعارف شده است؛ هر چند اطلاع‌رسانی مناسبی در کشور برای آن انجام نشده است و گاهی اوقات حوزویان و دانشگاهیانی که در این زمینه تحصیل می‌کنند، از آن غافل هستند؛ ولی کسانی هم هستند که به آن توجه داشته و منتظر مجلدهای بعدی آن هستند.

حجت‌الاسلام خراسانی با بیان اینکه دایرةالمعارف قرآن برای اولین بار در جهان اسلام است که با این وسعت نوشته می‌شود، بیان کرد: حدود 100 نفر از اساتید حوزه و دانشگاه در تدوین این دایرةالمعارف مشارکت دارند. با توجه به اینکه دغدغه‌های جدی در اتقان مقالات داریم و از سوی دیگر این اثر در حوزه علمیه قم منسوب به دایرةالمعارف شیعه است، از این رو دغدغه‌های فراوانی نسبت به محتوای آن داریم.

وی ادامه داد: در این راستا مقالات در هفت بخش تخصصی علمی، «فلسفه، عرفان، کلام»، «تاریخ و اعلام»، «ادبیات»، «مطالعات اجتماعی»، «علوم قرآن»، «ادیان» و «اخلاق» تقسیم‌بندی شده و برای هر یک پرونده علمی تشکیل شده و مؤلفان براساس این پرونده علمی و مشاوره کتابشناسان نسبت به تألیف مقالات اقدام می‌کنند و هر یک از مقالات به بحث علمی گذاشته می‌شود و یک نظر جمعی برای مقالات گرفته شده و به تصویب می‌رسد و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

مدیر گروه دایرةالمعارف قرآن در ادامه اظهار کرد: کل محتوای ارائه شده با منابع اصلی کنترل می‌شود و اگر منبع دست اول و قابل قبول نباشد، آن منابع اصلاح و منابع قویتری جایگزین می‌شود؛ از این رو تلاش ما بر این بوده که اثری جامع و کامل ارائه شود و تا حدی هم توانسته‌ایم به هدف دست پیدا کنیم، هر چند کار بشری بی‌نقص نیست، اما مطمئنا نسبت به کارهای انجام شده در این زمینه قابل قبول است و این اثر در سال 84 به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

رویکرد تقریبی دایرةالمعارف

وی در پاسخ به اینکه اولویت گروه بر استفاده از منابع شیعی بوده یا از منابع اهل سنت نیز استفاده شده است، تصریح کرد: نگاه ما در این دایرةالمعارف، تقریبی بوده و از همه منابع معتبر اعم از شیعی و سنی در آن استفاده شده و در برخی مقالات منابع استفاده شده از اهل سنت بیش از منابع شیعی است و ما تنها نگاه شیعی نداشتیم. طبعاً در موضوعاتی که شیعه دیدگاه خاصی دارد، تلاش کردیم این دیدگاه‌ها تبیین شود ولی در عین حال تلاش کردیم به مذاهب اسلامی بپردازیم.

حجت‌الاسلام خراسانی در ادامه گفت: اساتیدی که با ما در قم همکاری دارند، شیعه هستند و در موضوعاتی هم که احساس شده نظر اهل سنت مورد نیاز است، از مشاوره علمای اهل سنت نیز به دلیل جامعیت بخشیدن به این اثر بهره‌گیری شده است.

در موارد لازم دیدگاه شیعه مطرح شده است

وی با بیان اینکه یکی از اصول این دایرةالمعارف، بی‌طرفی بوده است، بیان کرد: در این راستا همه اندیشه‌ها، آراء و ادله در مقالات در قالب دایرةالمعارف ارائه و قضاوت بر عهده مخاطب گذاشته شده است و مؤلفان اصل را بر بی‌طرفی گذاشته و وارد نتیجه‌گیری نشده‌اند و در هر موردی که لازم بوده دیدگاه‌های شیعی را ارائه کرده‌ایم و این اثر برای استفاده مسلمانان داخل کشور مغتنم بوده و استفاده خواهند کرد و این اثر در خارج از کشور نیز اثر مناسبی است تا با آرای شیعی نیز آشنا شوند.

حجت‌الاسلام خراسانی بیان کرد: متأسفانه در جهان اسلام و خارج از کشور در بسیاری از موارد مسلمانان و غیرمسلمانان با دیدگاه‌های شیعی آشنایی ندارند و در برخی موضوعاتی مباحثی باشد که بر دیدگاه‌های اصل سنت اشکال وارد باشد ولی شیعیان با استناد به منابع اهل بیت(ع) اشکالات را برطرف کرده‌اند؛ از این رو این اثر منبع خوبی تا از دیدگاه‌های شیعی نیز مطلع باشند. آنچه در خارج از کشور هم جای آن خالی است و یکی از اشکالاتی که بر مقالات خاورشناسان در مباحث اسلامی مطرح است، این است که عمده منابع مورد استفاده آنها از اهل سنت بوده و کمتر به منابع شیعی توجه شده است. البته بخشی از این جهت است که آنها ارتباط و آشنایی چندانی با این منابع ندارند.

استفاده از مؤلفان متخصص

وی در پاسخ به اینکه سطح علمی اساتید همکار در این اثر چه اندازه با مقالاتی که تدوین کرده‌اند منطبق است، گفت: تلاش شده تا در موضوعات گوناگون از اساتید مربوط استفاده شود و همچنین از کسانی که در آن زمینه تدریس کرده‌اند و یا مشاور پایان‌نامه‌هایی با موضوع مورد نظر بودند و کتاب یا رساله‌ای نوشته‌اند و مجموع مطالعات چندین ساله آنها در یک زمینه تخصصی بوده، آن مقاله به آنها سپرده شده است تا آن موضوع از اتقان و سطح علمی لازم برخوردار باشد.

مدیر گروه دایرةالمعارف قرآن ادامه داد: در تدوین این دایرةالمعارف از مشاوره‌های مرحوم آیت‌الله معرفت استفاده کرده‌ایم، همچنین اساتیدی چون حجت‌الاسلام مهدوی‌راد، اسحاق‌نیا، مرحوم مهندسی در فلسفه و کلام و ... در این اثر در زمینه تألیف همکاری داشته‌اند.