برگزاری دوره‌های تربیت مربی قرآن؛ بدون پشتوانه

آموزش نکات ضروری هر علم، فن و هنری به دیگرعلاقه‌مندان از اهمیت زیادی برخوردار است. مربی هر فنی، علاوه بر اینکه باید در همان علم تخصص لازم را داشته باشد، باید شیوه‌های آموزش به متعلمان را نیز فرا بگیرد و از نکات روانشناسی و تربیتی تا اخلاق، شیوه اداره و برقراری نظم در کلاس را بداند.
در علوم قرآنی چگونگی تعلیم روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، طریقه حفظ قرآن، آموزش بخش‌های تخصصی قرائت قرآن شامل صوت و لحن، وقف و ابتدا، شیوه‌های بیان مفاهیم قرآن کریم و... امری بسیار ضروری است.

با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و با تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی به فرمان امام خمینی(ره) در سال 1360 و پس از آن تأسیس دارالقرآن، شاهد برگزاری دوره‌های آموزشی با عنوان «تربیت مربی قرآن» بوده‌ایم، از تربیت مربی عمومی قرآن شامل روخوانی و روان‌خوانی تا تخصصی‌ترین موارد و در کنار آن تربیت داور مسابقات قرآن که هم‌چنان سالانه این دوره‌های آموزشی برگزار می‌شود.
این دوره‌های آموزشی با حضور برترین و مجرب‌ترین اساتید بنام کشوری و اغلب در شهر تهران و یا تعدادی از مراکز استان‌ها برگزار می‌شد. این دوره‌های آموزشی بار علمی بسیار بالایی داشت، همچنین به دلیل پشتیبانی که از مدارک آن صورت می‌گرفت و کمبود معلم و مربی قرآن در آن برهه زمانی(دهه 60)، افراد شرکت‌کننده در این دوره‌های آموزشی بلافاصله جذب مراکز قرآنی می‌شدند.

این افراد مدت زیادی به عنوان مربی مشغول فعالیت می‌شدند و پس از مدتی در مراکز و نهادهای دولتی و یا مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد به عنوان کارشناس قرآنی تغییر وضعیت شغلی می‌دادند؛ حتی بسیاری از این افراد پس از مدتی خود دست به تأسیس مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد می‌زدند. نمونه از این قبیل افراد در جامعه قرآنی زیاد مشاهده می‌شود که حتی در رشته خود تخصص لازم را کسب کرده و هم‌اکنون به عنوان کارشناسان قرآنی در شبکه‌های قرآنی صدا و سیما حضور می‌یابند.
پس از مدتی علاوه بر سازمان تبلیغات اسلامی، دیگر نهادهای قرآنی و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز چنین دوره‌های آموزشی را برگزار کرد و حتی آموزش و پرورش نیز چنین دوره‌هایی را به ویژه در قالب دوره‌های ضمن خدمت نه‌تنها برای معلمان قرآن، بلکه برای معلمان دیگر دروس نیز برگزار کرد.

در دهه هفتاد و هشتاد و با ازدیاد مؤسسات قرآنی مردم ‌نهاد و گسترش فعالیت‌های این نهاد‌های مردمی، مسئولان این مؤسسات نیز به برگزاری دوره‌های تربیت مربی اقدام کردند، به ویژه مؤسساتی که دارای شعب متعددی در سراسر کشور بودند که سالانه تعداد بالایی دوره‌های تربیت مربی را در رشته‌های مختلف برپا می‌کردند تا نیروی انسانی مورد نیاز خود را تأمین کنند. هر چند گواهی‌نامه‌های این دوره‌های آموزشی از اعتبار در مراکز دولتی برخوردار نیست، اما حداقل این ویژگی را داشت که این مربیان اعم از خانم و آقا در شهر و روستای خود و در شعب همان موسسه جذب و مشغول کار می‌شدند.

برگزاری دوره‌های تربیت مربی قرآن؛ راهی برای مطرح کردن مؤسسه 
برگزاری دوره‌های تربیت مربی از مواردی است که بی‌هیچ وجه نباید از آن غفلت شود، اما موضوع اصلی که در این یادداشت به آن پرداخته می‌شود، به این موضوع باز‌می‌گردد که برگزاری این دوره‌های تربیت مربی تبدیل به یک راهی برای کسب درآمد برای مؤسسات قرآنی شد و هر سال در تعداد بالایی از این دوره‌ها بدون پشتوانه علمی و بدون اینکه برای جذب این افراد فکری شود، برگزار شده است و هر روز در سایت‌های خبری و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی، می‌توان خبر ثبت نام از متقاضیان برای حضور در این دوره‌های تربیت مربی را دید. هم‌اکنون اغلب این دوره‌های آموزشی صرفاً راهی برای مطرح کردن نام مؤسسه و تأمین نیازهای مالی آن شده است.
دوره‌های آموزشی که اغلب سرفصل‌های درسی آن مناسب یک دوره‌ تربیت مربی نیست و اساتید آن نیز صلاحیت لازم را ندارند؛ همچنین در اغلب این دوره‌ها صحبت از آزمون‌های پایانی به انضمام ارائه مدرک معتبر از فلان نهاد قرآنی کشور می‌شود، اما نتایج این دوره‌ها نشان داده است که این مدارک اعتباری برای هیج‌ جا ندارد و حتی آن موسسه نیز خود نیازی به جذب مربی ندارد. بدون پشتوانه بودن این دوره‌های آموزشی اغلب منجر به جذب بانوان شده است و آقایان استقبالی از این قبیل دوره‌ها ندارند.
شاید بتوان برگزاری چنین دوره‌های آموزشی را چنین توجیه کرد که حضور در این دوره‌ها، عاملی می‌شود که فرد، قرآن را تخصصی‌تر فرا گیرد و خود معلمی برای خانواده‌اش شود. بانوانی که در این دوره‌های تربیت مربی شرکت می‌کنند، می‌توانند برای اعضای خانواده خود و حتی دوستان و آشنایان، معلم قرآن باشند، اما به نظر نمی‌رسد برای اینکه یک خانم خانه‌دار را تبدیل به مربی قرآن فرزندش کنیم به او باید بقبولانیم که تو در یک دوره‌ تربیت مربی حضور داری تا از یک نهاد قرآنی، مدرک معتبر بگیری!! می‌توان از همان ابتدا به فرد گفت که تو برای اینکه در خانه مربی فرزندانت باشی در این دوره‌ها شرکت کن؛ زیرا در بسیاری از این موارد مؤسسات با دریافت مبالغی، افراد را تشویق می‌کنند که بعد از این دوره‌ عمومی در دوره تخصصی نیز شرکت کنند، دوره تخصصی‌ای که شاید هیچ وقت به کار این مادر خانه‌دار نیاید و فقط بار مالی را به خانواده‌اش تحمیل کرده و برای او این توقع را ایجاد کند که مرا با این مدرک در فلان مؤسسه و نهاد قرآنی مشغول کار خواهند کرد.

البته در تبلیغات این دوره‌های آموزشی نام نهادهای قرآنی دولتی به عنوان پشتوانه نیز آورده می‌شود، البته در اغلب موارد واقعاً هماهنگی با این مراکز دولتی برای برگزاری دوره‌های تربیت مربی صورت گرفته است و یا به صرف اینکه این مؤسسه در ابتدا از سازمان تبلیغات اسلامی یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز فعالیت دارد، مدارک تربیت مربی خود را با نام این نهادها صادر می‌کند؛ اما آیا مسئولان قرآنی کشور از خود این پرسش را داشته‌اند که این مؤسسه، توان جذب این مربیان را دارد؟ حداقل از این مؤسسات بخواهند که از ابتدا به متقاضیان اعلام کنند که مدارک ارائه شده صرفاً یک گواهینامه است و جذبی صورت نمی‌گیرد.
یادداشت از صدیقه صادقین