لزوم ترمینولوژی کامل و دقیق واژه «انس با قرآن» همراه با مدل‌سازی منطبق بر قرآن
گروه اندیشه: عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان با تأکید بر اهمیت معناشناسی مفاهیم واژه انس با قرآن، گفت: اگر علاوه بر شناخت مفاهیم و کلیدواژه‌ها، خواستار این هستید که جامعه را بر اساس مفاهیم قرآن بسازیم، باید مدل‌سازی کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در راستای برپایی ششمین روز از بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، نشست «معناشناسایی اصطلاحات حوزه قرائت و تلاوت قرآن» دقایقی پیش در محل کنفرانس باغ‌موزه دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای این نشست، محمدرضا معینی، به آیاته شریفه «...هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ؛ آیا کسانى که مىدانند و کسانى که نمىدانند، یکسانند. تنها خردمندانند که پندپذیرند»(زمر/9) اشاره کرد و گفت: در واقع این آیه، نشانگر آن است که انسان‌هایی که اهل فهم دنبال فهم قرآن هستند، خداوند به آنان توجه دارد.
در ادامه این نشست، مصطفی عباسی‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری کاشان، حضور در محضر قرآن را با بهره‌گیری از اخلاق و علم آن ضروری دانست و بیان کرد: معناشناسی مفاهیم واژه انس با قرآن، مهم‌ترین مبحثی است که باید همراه با علم به قرآن به کار برده شود.
وی اضافه کرد: بسیاری از علوم خلط میان مفاهیم و واژگان کلیدی اتفاق می‌افتد، لذا یکی از مأموریت‌های علمی در این راستا، ترمینولوژی کامل و دقیق واژه‌ها است. در مفهوم انس با قرآن، واژه‌هایی وجود دارد که می‌توان به قرائت، تلاوت، ترتیل و تدبر اشاره کرد.
عباسی‌مقدم با تأکید بر ضرورت مدل‌سازی گفت: در واقع اگر علاوه‌بر شناخت مفاهیم و کلید واژه‌ها، خواستار این هستید که جامعه را بر اساس مفاهیم بسازید و علایق و رفتارهای فرهنگی و اخلاقی مردم را در حوزه فردی و اجتماعی در راستای آموزه‌های قرآن شکل دهید، موظف هستید مدل‌سازی کنید.
وی افزود: انس با قرآن واژه‌ای نیست که در قرآن داشته باشیم، البته توجه شود که کلمه انس آورده شده امّا در میان عموم، مطلوب است و ظرفیت معنایی و جذابیت دارد. به طور کلی معنای انس در برابر وحشت و دوری است.
عباسی‌مقدم با اشاره به اینکه انس در برابر وحشت است، اظهار کرد: در مقابل این وحشت و دوری از قرآن، انس به معنای اتصال و هم‌نشینی و همچنین ایجاد پیوند با قرآن است. در واقع اصطلاحی گویا و صحیح فهم است که مخاطبان آن را درک می‌کنند و با اشتیاق مباحث آن را دنبال می‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری کاشان درباره اینکه انس با قرآن از منظر آیات چگونه به دست می‌آید؟ عنوان کرد: هنگامی که به آیات مراجعه می‌کنیم، اولین آیه‌ای که ما را به خود جذب و ذهن ما را درگیر می‌کند، واژه قرائت است. «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ و چون قرآن خوانده شود، گوش بدان فرا دارید و خاموش مانید امید که بر شما رحمت آید» (سوره اعراف /204).
وی افزود: اولین ویژگی قرائت قرآن با توجه به آیه 19 سوره مزمل که خداوند می‌فرمایند: «إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلًا؛ اندرزى است تا هر که بخواهد به سوى پروردگار خود راهى در پیش گیرد»، تداوم و پیوستگی قرائت است.
عباسی‌مقدم دومین ویژگی قرائت قرآن را کثرت عنوان کرد و گفت: در روایات به قرائت و فهم آیات اشاره شده است، امّا باید این نکته گفته شود که می‌توان از قرائت بدون تلفظ هم بهره برد. بنابر این جریان قرائت قرآن معمولاً یک سویه است و این عامل سومین ویژگی قرائت برشمرده می‌شود.
وی دومین مرحله از انس با قرآن را تلاوت برشمرد و بیان کرد: تلاوت قرآن به معنای دنبال کردن الفاظ است؛ در واقع خواندن قرآن با تلاوت همراه با شادابی، اعتقاد و طراوت صورت می‌گیرد. در این راستا، راغب اصفهانی، لغت‌شناس و حکیم در مورد تلاوت می‌گوید: «تلاوت اخص قرائت است».
عباسی‌مقدم با اشاره به اینکه تلاوت اخص قرائت است، مطرح کرد: هر قرائتی، تلاوت نیست یعنی تلاوت یک مرحله بالاتر است و کمک به مدل‌سازی می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری کاشان امر تلاوت را تبعیت از قرآن دانست و گفت: همراهی و تبعیت از قرآن، اثرگذاری و اثرپذیری، تلاوت همراه با ایمان و تلاوت مقدمه فهم و تدبر از جمله ویژگی‌های تلاوت در قرآن به‌شمار می‌رود. البته ناگفته نماند که پس از قرائت و تلاوت نیز استماع، گوش دادن و انصات، با تمام وجود دل سپردن به قرآن از ضروریات است.
وی افزود: چهارمین مرحله انس با قرآن، ترتیل است. ترتیل به معنای منظم و کنار هم چیده شدن یاد می‌شود؛ خداوند در آیه 4 سوره مزمل می‌فرمایند: «أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا؛ یا بر آن بیفزاى و قرآن را شمرده شمرده بخوان».
عباسی‌مقدم درباره ویژگی‌های ترتیل در قرآن عنوان کرد: به ترتیب خواندن و بهترین روش برای درک و تدبر در قرآن از جمله ویژگی‌های ترتیل است. لذا به هنگام ترتیل آیات قرآن لازم است تا به عمق و مفهوم قرآن توجه شود.
وی آخرین مرحله از انس با قرآن را تدبر مطرح و تأکید کرد: به طور قطع اگر تدبر در قرآن نباشد، فرآیند انس با قرآن شکل نمی‌گیرد. البته باید یادآور شد که برای تدبر در قرآن نیاز به عقل و قلب سلیم است. قرآن در بیان آیات قرآن ارتباط بین عقل با قلب را آشکار می‌سازد و از آنجا که قلب آدمی مرکز عقل‌ورزی است، قرآن بر قلب فرد عرضه می‌شود و در صورت عقل‌ورزی به تصدیق آیات و ایمان به آنها منجر خواهد شد.
عباسی‌مقدم در پایان اظهار کرد: روایتی است که رسول اکرم(ص) میان جمعی از مردم می‌فرمایند: من می‌خوانم و تدبّر در قرآن می‌کنم و بدان عمل می‌کنم، ولی شما این چنین می‌‌خوانید دست را بر خطوط مرور داد و نمایاند که چشم را مانند دست، تنها بر ظاهر خطوط قرآن عبور می‌‌دهید.
یادآور می‌شود، این نشست قرآنی تا ساعت 19:15 به طول انجامید و در پایان با اهدای لوح تقدیر از مصطفی عباسی‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه سراسری کاشان تجلیل به عمل آمد.
