زاویه دید محدود از نقایص دانشجویان و طلاب در حوزه‌های دانش‌پژوهی
کانون خبرنگاران نبأ/مریم علیزادمقتدر: محمد اسعدی با اشاره به الگوپذیری پژوهشگران از چهرهای موفق قرآنی همچون مرحوم علامه طبطبایی در زمینه پژوهش، گفت: دانشجویان و طلاب حوزه‌های دانش‌پژوهی به‌دلیل زاویه دید محدودی که دارند کارهایشان در قد و قامت عظمت وجودی قرآن نمی‌درخشد.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ، محمد اسعدی، استادیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 10 تیرماه با حضور در غرفه سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور در بیست و دومین نمایشگاه قرآن کریم به تبیین شخصیت مرحوم علامه طباطبایی به‌عنوان یکی از موفق‌ترین الگوهای پژوهش قرآنی پرداخت.
وی اظهار کرد: یکی از موفق‌ترین و شاید در رأس پژوهشگران موفقی که در حوزه قرآن در قرن اخیر شناخته می‌شود مرحوم علامه طباطبایی صاحب تفسیر شریف المیزان است. به نظرم همه فعالیت‌های قرآن‌پژوهی و همه برنامه‌هایی که به نوعی در ارتباط با قرآن و فرهنگ قرآن نه تنها در کشور ما بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی دنیا اکنون مطرح است به جدیت می‌توان گفت تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی است که جا دارد در هر محفل قرآنی، هر برنامه و هر جشنواره و یا نمایشگاه قرآنی از جمله این نمایشگاه نام و یاد ایشان زنده شود.
استادیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، افزود: از این جهت که با تأکید بر نوع کار و روش مرحوم علامه طباطبایی به‌طور خاص در حوزه تفسیر قرآن و تفسیر شریف المیزان باید تأملی صورت بگیرد. چنان که می‌بینید در این نمایشگاه با عظمت، نام و یاد و ذکر خاصی از جایگاه تفسیر المیزان و شخص علامه نیست در حالی که همه مفسران و نویسندگان حوزه قرآن‌پژوهی همه به نوعی مدیون وی هستند.
اسعدی گفت: کاری که علامه در تفسیر المیزان کردند به‌عنوان یک الگوی موفق قرآن‌پژوهی و تفسیر مطرح است، همان‌طور که بعضی از بزرگان مورد اشاره قرار دادند این کتاب را یک دایرةالمعارف قرآنی معرفی کردند.
وی افزود: در واقع المیزان امروزه یک دائرةالمعارف قرآنی شناخته می‌شود که در هر موضوعی که به نوعی با معارف قرآن و آیات قرآن مرتبط است می‌توانید سرنخ‌های قابل توجهی را پیدا کنید. بسیاری از کتاب‌های قرآنی که امروز نوشته می‌شود مسائل و مباحث قرآنی را در المیزان جست‌وجو کردند و به نوعی از آن الهام گرفتند.
اسعدی در پاسخ به این پرسش که راز و رمز موفقیت علامه طباطبایی در چه بوده و چه عواملی به لحاظ روشی و شخصیتی باعث شده است کار وی، کار موفقی تلقی شود، عنوان کرد: من فکر می‌کنم الگوی موفق علامه طباطبایی در المیزان محک و معیار خیلی خوبی باشد که بتوانیم پژوهش‌های قرآنی معاصر خودمان را بعد از ایشان ارزیابی کنیم تا امروزه در جهان اسلام بدرخشد و مایه افتخار جهان شیعه و روحانیت شیعه قرار بگیرد.
استادیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ادامه داد: خیلی‌ها کتاب تفسیر نوشتند، می‌نویسند و خواهند نوشت، خیلی‌ها پژوهش قرآنی از خودشان به یادگار می‌گذارند اما کمتر اثری مشاهده می‌کنیم که نفوذی مانند المیزان در حوزه مطالعات پژوهش‌های قرآنی گذاشته باشد. من فکر می‌کنم باید علامه را بازشناسی کنیم، همچنین مؤلفه‌هایی که در شخصیت وی وجود داشته و در موفقیت کارشان تأثیرگذار بوده را شناسایی کنیم.
اسعدی افزود: در یک نگاه اجمالی، من فکر می‌کنم یکی از ویژگی‌های کار علامه نگاه کلان و میان‌رشته‌ای وی بوده است، یعنی بر خلاف دیگر محققان ما که دانشجوی رشته قرآن و حدیث هستند این‌گونه ورودی به مباحث علمی نداشته‌اند. مرحوم علامه طباطبایی در عین حالی که مفسر بوده؛ یک فیلسوف، یک عارف و نیز یک مجتهد جامع‌الشرایط بوده است. علامه وقتی که به یک آیه برخورد می‌کرد در واقع از یک زاویه بلند و دوری که شامل ابعاد مختلف قرآنی است می‌توانست آیات را تحلیل کند که فقط در یک زاویه دید خاصی منحصر نبود و توجهش را جلب طرف خاصی نمی‌کرد.
وی تصریح کرد: شخصیت علامه شخصیت ذو وجوهی بود و ازآن پایگاه عمیق فکری که در علوم مختلف اسلامی داشت می‌توانست استفاده کند و تفسیر قرآن را بنگارد. همان‌طور که دانشجویان و طلاب ما در حوزه‌های دانش‌پژوهی کار می‌کنند از این نقیصه رنج می‌برند که زاویه دید محدودی دارند؛ لذا کارهایشان در قد و قامت آن عظمت وجودی قرآن نمی‌درخشد و در جامعه علمی حضور پیدا نمی‌کند.
استادیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهارکرد: هر دانشجوی علوم تفسیری و قرآنی باید با یک رشته دیگر که به نوعی می‌تواند بخشی از مطالعات قرآنی خود را تأمین کرده و پوشش بدهد آشنایی داشته باشد.
وی افزود: یک نکته دیگر که در شخصیت علامه برای من اهمیت دارد و مرحوم شهید مطهری نیز روی آن انگشت گذاشته‌اند ایمان علامه است؛ مرحوم علامه طباطبایی المیزان را فقط با ذهن علمی ننگاشته است یعنی فقط با درس و بحث مدرسه کار پژوهش قرآنی‌شان را پیش نبرده‌اند؛ ممکن است کسی در بحث‌های غیرقرآنی و غیرمذهبی که ایمان نقش چندانی در آن ندارد در بحث به ظاهر موفق هم بشود، اما در حوزه قرآن‌پژوهی قطعأ باید یک جنبه معنوی و یک جنبه عبادی و ایمانی هم آن محقق و قرآن‌پژوه داشته باشد وگرنه موفق نمی‌شود؛ که این ویژگی کاملا در مرحوم علامه مشهود بود.
اسعدی با اشاره به خصوصیات بارز اخلاقی علامه بیان کرد: علامه طباطبائی کسی است که در ماه مبارک رمضان، روزه خودشان را با عرض ارادت و اخلاص به صاحب نورانی حضرت فاطمه(س) و با بوسه زدن بر آستان مقدس ایشان باز می‌کرد و در محافل مذهبی حضور داشت. یکی از اساتید نقل می‌کرد که در روز عاشورا علامه را در یکی از قبرستان‌های قم دیدم که ایشان خیلی منقلب هستند و خطاب به ایشان گفته بود که فلانی آیا می‌دانی امروز چه روزی است؟ گفته بود بله روز عاشورا است؛ علامه گفت نه، اینجا را نگاه کن و یک سنگ را برداشت که در زیر آن سنگ خون مشاهده کردند. خواستند بگویند که در واقع عاشورا روز ساده‌ای نیست.
استادیار گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ادامه داد: این نگاه را یک عالم محقق مفسر شاید بداند، این روحیات معنوی بدون این کشف و کرامت‌ها هم آثاری را از خودش خلق کند اما اثری که این محقق قرآنی که در تمام وجودش قرآن رسوخ کرده طبیعتاً اثر پرمعنا و پرمحتوایی خواهد شد که این هم جای دقت دارد که پژوهشگران ما در حوزه قرآن‌پژوهی به این امر توجه کنند که چرا این کتاب نورانی را در مورد پژوهش می‌پردازند.
وی اظهار کرد: باید معنویت و روحانیت را تقویت کنند تا در راستای نور هدایت قرآن قرار بگیرند. لااقل در این حوزه فقط بحث علمی محض و پژوهش محض که با درس و بحث مدرسه و چند کتاب مراجعه کردن کفایت نمی‌کند. اینکه تأکید کردم لااقل، به این جهت است که این اختصاص به قرآن و پژوهش قرآنی ندارد یعنی در هر رشته‌ای اگر کسی در کنار مطالعات علمی محضش که می‌تواند علم برای او داشته باشد قطعأ این نورانیت مایه ارتقاء وجودی او خواهد شد و آثارش را در جامعه خواهد گذاشت.
اسعدی بیان کرد: یک استاد حوزه علوم تجربی اگر با حضور معنوی و با اخلاص و قصد قربت کارش را انجام بدهد، شاگردان و دانشجویان آن استاد هم از علم وی به نحو احسن استفاده می‌کنند و هم از حضور معنوی وی. ولی در ارتباط با حوزه قرآن‌پژوهی این نیاز خیلی واضح‌تر است که بسیار فاصله بین پژوهش منهای معنویت و پژوهش همراه با معنویت است.
وی افزود: علامه طباطبایی یکی از جهات موفقیت‌شان این بود که تفسیر قرآن را همراه با آن حس قلبی که با قرآن و معنویت الهی داشتند به سرانجام رساندند. در روش قرآنی علامه که اصطلاحاً روش تفسیر قرآن به قرآن یاد می‌شود، بعضی‌ها خیال کردند که این روش به معنای بی‌مهری به روایات اهل بیت(ع) است اما ایشان تصریح می‌کنند که من این روش را از ائمه(ع) و از دل روایات بر گرفتم.
اسعدی در پایان بیان کرد: ما امروزه می‌بینیم که بعضی‌ها روش‌های تفسیری خاصی دارند و هیچ ارتباطی با ائمه خدا و روایات قرآنی اهل بیت(ع) ندارند و سعی می‌کنند ابداعاتی داشته باشند به اسم نوآوری، اما مشخصاً از خط مشی تفسیری اولیای الهی که قرآن ناطق آن بوده فاصله دارند. پژوهشگر قرآنی ما اگر الگوهای خودش را چک نکند روش صائبی که از اولیای دین به ما رسیده پژوهش قرآنی مرزی الهی نخواهد بود.
یادآور می‌شود، غرفه سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور در بخش دانشگاهی بیست و دومین نمایشگاه قرآن کریم واقع در موزه دفاع مقدس تا تاریخ 22 تیرماه دایر است.
