مباهله چگونه شکل گرفت؟/ شأن امام علی(ع) و اهل بیت نزد پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام و‌المسلمین سیدمحمد غروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به مناسبت سالروز مباهله درباره این روز و پیام آن گفت: روز مباهله به دنبال جریان حاکم شدن اسلام در کل جزیره العرب بوجود آمد. در واقع در آن مقطع احساس می‌شد که اسلام جای خود را در عربستان باز کرده است.

حضور هیئت‌های سایر ادیان نزد پیامبر(ص) در نتیجه حاکم شدن اسلام در جزیره العرب بود

وی افزود: لذا در آن زمان وفدها و هیئت‌های مختلفی از سوی برخی کشورها و همچنین تابعین برخی ادیان خدمت پیامبر اکرم(ص) می‌رسیدند و با ایشان ملاقات و گفت‌وگو می‌کردند، لذا آن سال را سال «وفود» نام نهادند.

حجت‌الاسلام غروی ادامه داد: یکی از این وفدها، وفد نجران بود؛ نجران قسمتی از عربستان بود که مسیحیان جزیره العرب در آنجا متمرکز بودند. اینها زمانی که دیدند اسلام در عربستان حاکم شده است و در عین حال هم احساس کردند اسلام حرمت خاصی برای مقدسات مسیحیت، حضرت مریم(س) و حضرت عیسی(ع) قائل است آمادگی پیدا کردند که هیئتی را برای ملاقات با رسول الله (ص) بفرستند.

وی اظهار کرد: البته ظاهرا این به دنبال دعوتی بود که خود پیامبر(ص) از تمام سران ادیان دیگر داشتند، لذا هیئت بلندپایه‌ای از مسیحیان نجران که حدود 60 نفر بودند وارد مدینه شدند که اسامی آنها در تاریخ آمده است.

سؤال از پیامبر در مورد پدر حضرت عیسی (ع) و نزول آیات در پاسخ به مسیحیان نجران

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عنوان کرد: آنها زمانی که با پیامبر وارد بحث شدند سؤالاتی از ایشان کردند از جمله نام پدر پیامبر(ص) و حضرت موسی(ع) را از ایشان پرسیدند و حضرت نیز پاسخ دادند، تا اینکه سؤال کردند پدر حضرت عیسی(ع) چه کسی بوده است؟

وی اضافه کرد: آنها نزد پیامبر(ص) این‌گونه سؤال را مطرح کردند که شما معتقدید حضرت عیسی(ع) از حضرت مریم (س) و به طور پاک به دنیا آمده است و از طرفی هر انسانی برای تولد پدری می‌خواهد، پس پدر حضرت عیسی(ع) کیست؟ و در ادامه استدلال کردند چون حضرت عیسی (ع) پدری ندارد پس پدر حضرت عیسی(ع)، خداست.

حجت‌الاسلام غروی ابراز کرد: آن هنگام آیه نازل شد که « إِنَّ مَثَلَ عِیسَى عِندَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ کُن فَیَکُونُ» (آل عمران، آیه 59). در واقع اگر بنا باشد کسی پدر نداشته باشد و نتیجه بگیریم که پدرش خداست باید این استدلال را در وهله اول برای حضرت آدم به کار بگیریم و بگوییم پدر حضرت آدم(ع)، خداست. در حالی که چنین نسبتی را به حضرت آدم(ع) نمی‌دهیم .

وی افزود: به دنبال این پاسخ دندان‌شکن، که خودشان نیز چنین اعتقادی درباره حضرت آدم داشتند، طبعا باید از این اعتقاد نسبت به حضرت عیسی(ع) دست برمی‌داشتند اما نپذیرفتند. لذا آیه بعدی آمد که می‌فرماید:  «الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلاَ تَکُن مِّن الْمُمْتَرِینَ» ( [آنچه درباره عیسى گفته شد] حق [و] از جانب پروردگار توست، پس از تردیدکنندگان مباش).

حجت‌الاسلام غروی ادامه داد: پس از این آیه بود که آیه مباهله نازل شد؛ «فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ» و خدا به پیامبر(ص) دستور داد اگر اینها بخواهند با شما محاجه و بحث کنند آنها را به مباهله دعوت کنید.

همراه شدن اهل بیت(ع) با پیامبر(ص) در مباهله گواهی حقانیت اسلام در نزد مسیحیان نجران

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه با بیان اینکه مباهله در ادیان گذشته هم سابقه داشته است، گفت: در مباهله هر دو طرف نزدیکترین اطرافیان خود را همراه خودشان می آوردند و به درگاه خدا تضرع و ابتهال می‌کردند و بر طرف دروغگو لعنت می فرستادند و برای وی از پروردگار طلب عذاب می کردند.

وی تأکید کرد: لذا به پیامبر(ص) امربه مباهله می‌شود و مسیحیان نجران هم در ابتدا با آن موافقت می‌کنند. در تاریخ آمده است بزرگ مسیحیان نجران به اطرافیان خود می‌گوید اگر پیامبر(ص) با اصحاب و یارانشان آمدند ما با آنها مباهله می‌کنیم، اما اگر پیامبر(ص) با نزدیکترین افرادش آمدند این نشان دهنده حقانیت پیامبر(ص) است که به راه و عقیده خودش اعتقاد و اعتماد دارد.

حجت‌الاسلام غروی افزود: بالاخره روز مباهله فرا رسید و هیئت مسیحیان نجران در محل مورد نظر حاضر شدند و پیامبر(ص) را دیدند که با حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در حال آمدن هستند و هیچ کس دیگری نیز همراه آنان نیست و لذا از انجام مباهله منصرف شدند.

آیه مباهله بیانگر جایگاه ویژه امام علی(ع) در نزد پیامبر(ص) است

وی تصریح کرد: اما باید ببینیم که آیه مباهله با افرادی که همراه پیامبر(ص) بودند چه تطبیقی دارد. امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با «ابنا» یا فرزندان تطبیق دارد.  در مورد «نساء» ، پیامبر(ص) با آنکه زنان مختلفی داشتند تنها حضرت فاطمه(س) را همراه خودشان آوردند. حضرت علی(ع) نیز بر طبق این آیه به عنوان «نفس» پیامبر(ص) معرفی شده‌اند، لذا امیرالمؤمنین این جایگاه ویژه را در نزد پیامبر(ص) دارد.

حجت‌الاسلام غروی یادآور شد: در واقع این آیه از آیاتی است که جایگاه امیرالمومنین علی(ع) و اهل بیت(ع) را در نزد خدا، پیامبر(ص) و اسلام مشخص می‌کند و فضیلت ایشان را نسبت به دیگران نشان می‌دهد.

ضرورت تبیین آیاتی مانند مباهله در کنار توجه به مسئله تقریب

حجت‌الاسلام غروی درباره چگونگی تبیین وقایعی از قبیل مباهله که حقانیت اهل بیت(ع) را نشان می‌دهد بدون اینکه ضربه‌ای متوجه مسئله تقریب شود، گفت: در ارتباط با روز مباهله هم در میان تشیع و هم در میان اهل تسنن روایات زیادی آمده است. البته برخی هم خواسته‌اند برای آن توجیهاتی بیان کنند که آن محل بحث دیگری است.

وی تصریح کرد: اما حقیقت این است که ما آن‌طور که شایسته است در این رابطه کار نکرده‌ایم و این گونه مسائل را به خوبی برای کسانی که به دنبال حق و حقیقت هستند بازگو نکرده‌ایم. یکی از این مسائل، همین روز مباهله است که باید روی آن کار کرد و تبلیغات انجام داد و نشان دهیم این یکی از آیات قرآن درباره اهل بیت(ع) است به مانند آیه تطهیر که این آیه نیز در 24 ذی الحجه نازل شده است.

تقریب احترام به عقاید دیگران در عین دست برنداشتن از عقاید خودمان است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره معنای تقریب گفت: تقریب به معنای این نیست که ما دست از عقیده خود برداریم  و حقایقی که هست را بازگو نکنیم. تقریب به این معناست که مقدسات طرفین را مقدس بشماریم و به آن مقدسات توهین نکنیم.

وی ادامه داد: در عین حال باید به خاطر وحدت در اصل اسلام و اعتقاد به اصول اساسی اسلام در مقبل دشمنان اسلام ید واحده بشویم،‌‌ زیرا همگی مسلمان هستیم و قرآن و پیامبر(ص) را قبول داریم و در مورد سایر اصول اساسی اسلام اتفاق نظر داریم.

حجت‌الاسلام غروی اظهار کرد: لذا باید این جهات مشترک را برجسته کنیم و فضایی بین خودمان به وجود بیاوریم که فضای دشمنی و عناد نباشد تا در پرتو این فضا بتوان گفت‌وگو کرد و حقایق را مطرح کرد تا کسانی که طرفدار و به دنبال حقیقت هستند بتوانند حق را بیابند و از آن تبعیت کنند.

وی تأکید کرد: پس تقریب به معنای این نیست که ما از عقایدمان دست برداریم یا از آنها بخواهیم از عقایدشان دست بردارند، بلکه باید به عقاید هم احترام بگذاریم و توهین نکنیم تا فضای سالمی برای بیان حقایق شکل بگیرد.

حجت‌الاسلام غروی عنوان کرد: این فضای سالم کمک می‌کند تا بسیاری از حاشیه‌سازی‌هایی که برای ما یا آنها می‌شود برطرف گردد. مثلا هنوز هم آقایان در عربستان معتقدند که قرآن ما تحریف شده است و قرآن ایرانی‌ها را می‌گیرند به عنوان اینکه تحریف شده است. در حالی که باید قرآن‌ها را تطبیق کنند و ببینند آیا حتی یک کلمه آن با قرآن سایر مسلمانان تفاوت دارد و نباید چنین حرف‌های بی‌حسابی بزنند. متأسفانه چنین تلقیاتی برای آنها ایجاد شده است و از این تلقیات بی‌خود بسیار است

وی خاطرنشان کرد: طبعا در یک فضای مناسب می‌توان روشن کرد که بزرگان ما هم قائل به تحریف قرآن نیستند و قرآن ما هم مانند قرآن شماست. ما هم قائل به سنت، البته سنت اهل بیت(ع) و معصوم هستیم. ‌اینها می‌تواند زمینه لازم را در وهله اول برای برطرف کردن این حاشیه‌سازی‌ها و تلقی‌های سوء فراهم کند و در وهله دوم زمینه  مناسب برای انتقال بهتر مطالب اهل بیت(ع) به دیگران را آماده سازد.