با تقويم روز:
20 محرم؛ سالروز درگذشت «ابن زاكور»
گروه انديشه: 308 سال پيش در چنين روزی، سال 1120 هجری قمری، «ابن زاكور»، فقيه، مورخ و اديب مشهور عرب در شهر «فاس» درگذشت.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، «ابن زاكور»، «ابوعبدالله محمدبن قاسم‌بن محمدبن عبدالواحد ابن احمد» اديب، فقيه، عارف، شاعر و مورخ اهل «فاس» است. وی در «فاس» در خاندانى سرشناس به دنيا آمد كه تا اين زمان نيز شهرت خود را هم‌چنان حفظ كرده‌اند.
هنوز خردسال بود كه در فاس كه آن هنگام از مراكز علمى به شمار مى‌آمد، با محافل علمى سروكار پيدا كرد. او خود اشاره مى‌كند كه در نوجوانى پيوسته در مجلس درس شيخ عبدالقادر فاسى حضور مى‌يافته، اما از درس و بحث وی چيزی درك نمى‌كرده است. بدين سان، ابن زاكور مدارج علمى را به سرعت طى كرد و از مجلس درس بيشتر اساتيد بزرگ بهره گرفت.
اما همت بلند او به اين مقدار قانع نبود و ناچار به شهرهای «مراكش»، «تطوان» و «الجزيره» سفر كرد و ضمن ديدار خويشاوندان و دوستان و زيارت آرامگاه جدش كه در تطوان بارگاهى داشت، به تكميل تحصيلات خود نزد استادان آن ديار پرداخت. حتى يك بار، برای خواندن متن «ارجوزة» ابن سينا در طب نزد شيخ ابوالعباس عطار، تقاضای خود را در قطعه شعری اديبانه به او عرضه داشت و به منظور خويش نايل آمد.
از ويژگی‌های كم‌نظيری كه در احوالات ابن زاكور آورده‌اند، يكى اين است كه وی متن كامل برخى از كتاب‌های درسى، از جمله «تلخيص المفتاح» سكاكى در علوم بلاغت، «جمع الجوامع» سُبكى در اصول فقه، «كافية» ابن حاجب و «الفية» ابن مالك در نحو، «مختصر» خليل در فقه و «مقامات» حريری در ادب را از برداشت. ديگر آن‌كه هنوز جوان بود كه در تاريخ و سيره و تفسير و ديگر علوم قرآنى تبحر يافت و در علوم و فنون ادبى سرآمد اقران شد و در فقه و حديث و اصول و تاريخ و ادب به تدريس و تأليف پرداخت.
ابن زاكور، آن شيوه پسنديده و دانش فراوان را كه از استاد فرا گرفته بود، به شاگردان خود منتقل ساخت. يكى از آنان «ابن طيب علمى» بود كه در سوگ ابن زاكور مرثيه‌ای ساخته، فضايل او را ستوده و به تأثيری كه از او پذيرفته بوده، اشاره كرده است.
ابن زاكور در فاس وفات يافت و در گورستان «باب گيسه» مدفون شد. وی بيش از 200 سال (تا 1941م)، حتى در محافل ادبى و مراكز علمى، ناشناخته مانده بود، تا اين‌كه به كوشش «عبدالله گنون فاسى»، بار ديگر در افق ادبيات عرب و علوم اسلامى درخشيد، و هنوز اميد مى‌رود كه بقيه آثار خطى او از گوشه و كنار كتابخانه‌ها به دست آيند و به چاپ رسند. جمعاً نام 18 اثر از ابن زاكور در منابع موجود آمده كه در رشته‌های مختلف علوم اسلامى و فنون ادبى، حتى علوم پزشكى، هيأت و نجوم و حساب تأليف شده است.
از جمله آثار وی می‌توان از «تفريج الكرب عن قلوب اهل الادب فى معرفة لامية العرب»، «الروض الاريض (الاريج) فى بديع التوشيح و منتقى القريض»، «نشر ازاهر البستان فى من اجازنى بالجزائر و تطوان من فضلاء الاكابر و الاعيان»، «ايضاح المبهم من لامية العجم»، «تزيين قلائد العقيان بفرائد التبيان»، «الجود بالموجود فى شرح المقصور و الممدود»، «الروضة الجنية فى ضبط السنة الشمسية»، «عنوان النفاسة فى شرح الحماسة»، «النفحات الارجیّة و النسمات اللبنفسجية بنشر مارَق‌ً (راق‌َ) من مقاصد الخزرجیَة»، «الاستشفاء من الالم، فى التلذّذ بذكر صاحب العَلَم» نام برد.*
-------------------------------------------------
* منابع: پايگاه اطلاع‌رسانی صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی جلد 3، مقاله شماره 1258، نوشته محمدعلی لسانی فشاركی.
هنوز خردسال بود كه در فاس كه آن هنگام از مراكز علمى به شمار مى‌آمد، با محافل علمى سروكار پيدا كرد. او خود اشاره مى‌كند كه در نوجوانى پيوسته در مجلس درس شيخ عبدالقادر فاسى حضور مى‌يافته، اما از درس و بحث وی چيزی درك نمى‌كرده است. بدين سان، ابن زاكور مدارج علمى را به سرعت طى كرد و از مجلس درس بيشتر اساتيد بزرگ بهره گرفت.
اما همت بلند او به اين مقدار قانع نبود و ناچار به شهرهای «مراكش»، «تطوان» و «الجزيره» سفر كرد و ضمن ديدار خويشاوندان و دوستان و زيارت آرامگاه جدش كه در تطوان بارگاهى داشت، به تكميل تحصيلات خود نزد استادان آن ديار پرداخت. حتى يك بار، برای خواندن متن «ارجوزة» ابن سينا در طب نزد شيخ ابوالعباس عطار، تقاضای خود را در قطعه شعری اديبانه به او عرضه داشت و به منظور خويش نايل آمد.
از ويژگی‌های كم‌نظيری كه در احوالات ابن زاكور آورده‌اند، يكى اين است كه وی متن كامل برخى از كتاب‌های درسى، از جمله «تلخيص المفتاح» سكاكى در علوم بلاغت، «جمع الجوامع» سُبكى در اصول فقه، «كافية» ابن حاجب و «الفية» ابن مالك در نحو، «مختصر» خليل در فقه و «مقامات» حريری در ادب را از برداشت. ديگر آن‌كه هنوز جوان بود كه در تاريخ و سيره و تفسير و ديگر علوم قرآنى تبحر يافت و در علوم و فنون ادبى سرآمد اقران شد و در فقه و حديث و اصول و تاريخ و ادب به تدريس و تأليف پرداخت.
ابن زاكور، آن شيوه پسنديده و دانش فراوان را كه از استاد فرا گرفته بود، به شاگردان خود منتقل ساخت. يكى از آنان «ابن طيب علمى» بود كه در سوگ ابن زاكور مرثيه‌ای ساخته، فضايل او را ستوده و به تأثيری كه از او پذيرفته بوده، اشاره كرده است.
ابن زاكور در فاس وفات يافت و در گورستان «باب گيسه» مدفون شد. وی بيش از 200 سال (تا 1941م)، حتى در محافل ادبى و مراكز علمى، ناشناخته مانده بود، تا اين‌كه به كوشش «عبدالله گنون فاسى»، بار ديگر در افق ادبيات عرب و علوم اسلامى درخشيد، و هنوز اميد مى‌رود كه بقيه آثار خطى او از گوشه و كنار كتابخانه‌ها به دست آيند و به چاپ رسند. جمعاً نام 18 اثر از ابن زاكور در منابع موجود آمده كه در رشته‌های مختلف علوم اسلامى و فنون ادبى، حتى علوم پزشكى، هيأت و نجوم و حساب تأليف شده است.
از جمله آثار وی می‌توان از «تفريج الكرب عن قلوب اهل الادب فى معرفة لامية العرب»، «الروض الاريض (الاريج) فى بديع التوشيح و منتقى القريض»، «نشر ازاهر البستان فى من اجازنى بالجزائر و تطوان من فضلاء الاكابر و الاعيان»، «ايضاح المبهم من لامية العجم»، «تزيين قلائد العقيان بفرائد التبيان»، «الجود بالموجود فى شرح المقصور و الممدود»، «الروضة الجنية فى ضبط السنة الشمسية»، «عنوان النفاسة فى شرح الحماسة»، «النفحات الارجیّة و النسمات اللبنفسجية بنشر مارَق‌ً (راق‌َ) من مقاصد الخزرجیَة»، «الاستشفاء من الالم، فى التلذّذ بذكر صاحب العَلَم» نام برد.*
-------------------------------------------------
* منابع: پايگاه اطلاع‌رسانی صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی جلد 3، مقاله شماره 1258، نوشته محمدعلی لسانی فشاركی.
