آشنايی با اصطلاحات موسيقی در تلاوت قرآن
قاريان برای قرائت بهتر قرآن لازم است كه با برخی از اصطلاحات موسقی آشنايی داشته باشند، بنابراين در اين نوشتار برخی از اين اصطلاحات مورد توجه قرار گرفته است.
تتراكورد: به توالی چهار نت در يك گام موسيقی گويند.
تحرير: صوتی آهنگين و خالی از حروف است كه از حنجره انسان صادر شده و در حين اجرای آن، هوا هنگام عبور به‌وسيله ماهيچه‌های صوتی قطع و وصل میشود. نوسانات صوتی منظم و سازواره كه از حنجره انسان صادر میشود.
تنور: به صدای زير مردان گويند.
تون ساده: صدايی كه تنها يك فركانس داشته باشد.
تون مركب: صدايی كه دارای چند فركانس مختلف است.
تونيك: به نت آغازين يك گام موسيقی اطلاق میشود.
جنس: تتراكورد در موسيقی عرب، جنس خوانده میشود.
جواب: به نت هشتم در يك اكتاو كه تكرار همان نت اول است در موسيقی عرب، جواب اطلاق میشود و مفهومی كاملا صوتی دارد.
جهاركاه: به درجه چهارم يا نت فا در ديوان اساسی گويند. نام يكی از مقامات اصلی عربی است.
حسينی: يا ششكاه به درجه ششم يا نت لا در ديوان اساسی گويند. نام يكی از فرعيات مقام بياتی است.
دوكاه : به درجه دوم يا نت رِ در ديوان اساسی گويند.
دومينانت: به نت پنجم در يك گام موسيقی اطلاق میشود.
ديوان اساسی: اكتاو اصلی كه مصدر مقامات اصلی موسيقی عرب است خوانده میشود.
رنين صوت: طنين صوت در موسيقی عرب رنين خوانده میشود.
سبك: شيوه يا استيل هنری يا ادبی سبك گفته میشود.
سپرانو: به صدای زنان و كودكان گويند.
سلفژ: روشی برای تربيت گوش و شنوايی است./ نت‌خوانی و نت‌نويسی است.
سُلّم: به نودار موسيقايی يك مقام در موسيقی عرب گويند.
سيكاه: به درجه سوم يا نت می در ديوان اساسی گويند./ نام يكی از مقامات اصلی عرب است.
شدت صوت: رجوع كنيد به بلندی
ششكاه: رجوع كنيد به حسينی
صدا: يا صوت به فركانس‌هايی كه در اثر ارتعاش يك جسم ايجاد شده در محيط مناسب انتشار جريان يافته و برای گوش آدمی قابل دريافت است گفته میشود.
طريق: به خلق و ابداع يك آهنگ يا رديف لحنی مبتنی بر مقامات عربی توسط قاريان صاحب سبك اطلاق میشود.
عقد: در موسيقی عرب گاه به معنای جنس يا تتراكورد و گاه به معنای پنتاكورد به‌كار می‌رود.
غَمّاز المقام: در موسيقی عرب به نت پنچم غماز می‌گويند.
فاصله: به ميزان ارتفاع دو صوت يا دو درجه صوتی گفته میشود.
فركانس: رجوع كنيد به بسامد.
فون: واحد سنجش بلندی صوت است.
قرار: دارای مفهومی صوتی است و هم به معنای درجه اول اكتاو و هم به معنای بم صوت در موسيقی عرب به‌كار می‌رود.
قوت صوت: رجوع كنيد به بلندی.
كردان: يا ماهور به درجه يا نت دو در ديوان اساسی گويند.
گام: عبارت از توالی تثبيت شده اصوات پی در پی با فواصل معين در يك اكتاو است كه دارای مفهوم موسيقی است. در موسيقی عرب به آن مقاما يا نغمه گويند.
متزوسپرانو: به صدای زير زنان و كودكان گويند.
مدت صوت: به مدت استقرار و مكث روی يك نت يا درجه صوتی مدت يا ديرند گويند. در موسيقی عرب به مدت صوت طنين گويند.
مرتبه: نام ديگر ديوان است.
موسيقی آوازی: نوعی موسيقی است كه منشأ آن حنجره انسان است و معمولا در مقابل موسيقی ساز به‌كار می‌رود.
موسقی فولكور: به موسيقی محلی يا منطقه‌ای يا قومی گويند.
نبرات: يا عربات در موسيقی عرب به معنای تحرير به‌كار می‌رود.
نت: الفبای موسيقی يا علائمی برای نوشتن و خواندن يك متن موسيقی است.
نوا: به درجه پنجم يا نت سل در ديوان اساسی گفته میشود.
نوح: يكی از قالب‌های رايج موسيقی در دوران اعراب جاهلی بوده است.
ولوم: مراجعه كنيد به بلندی.
ويبراسون: به معنای لرزش‌های سازواره در موسيقی و تقريبا به مفهوم تحرير نزديك است.
هرتز: واحد فركانس يا بسامد است.
هفت‌كاه: رجوع كنيد به اوج.
يكاه: به درجه سل قبل از ديوان اساسی گفته میشود.
موسيقی ارتجالی: از اصطلاحات موسيقی عربی و به معنای بداهه‌خوانی يا بداهه‌نوازی است. در اين موسيقی خواننده يا نوازنده فارغ از ايقاع يا ريتم نغماتی را به‌صورت آزاد در فضای موسيقی مقامی اجرا می‌كند.
مسافت صوتی: به فاصله بين درجات يا نتها در موسيقی عرب مسافت صوتيه گويند.
مكتب: رجوع كنيد به سبك.
ارتفاع: ارتفاع يك صوت با بسامد يا فركانس آن مشخص شده و به‌طور كلی محدود‌ه‌ای است كه پايين‌ترين و بالاترين درجه صوت در آن مشخص میشود.
اكتاو: گستره صوتی شامل هشت نت كه در آن نت هشتم همان تكرار نت اول است.
آكسان: به معنی لهجه يا تكيه و فشار صوتی روی كلمات يا هجاهاست.
آلتو: به صدای بم زنان و كودكان گفته میشود.
انتقال: تغيير و تعويض يك مقام و مشتقات آن به مقام ديگر از موضعی است كه احساس ناهمگونی در شنونده ايجاد نشود. تعويض مايه يك قطعه موسيقی به مرتبه بالاتر يا پايين‌تر.
انعطاف‌پذيری صوت: ميزان توانايی آمادگی حنجره شخص در انتقال از نتی به نت ديگر يا پرده‌ای به پرده ديگر مبتنی بر منطق موسيقی است.
اوج: يا هفت‌گاه به درجه هفتم يا نت سی SI در ديوان اساسی گويند.
باريتون: به صدای توسط مردان گفته میشود.
باس: به صدای بم مردان گويند.
بسامد: ميزان ارتعاشات يك صدا در مقياس يك ثانيه است و به آن تواتر يا فركانس هم گويند.
بُعد: به پرده در موسيقی عرب بعد گويند.
بلندی صدا: همان شدت يا قوت صوت و عبارت از توان صوتی يا ميزان انرژی آزاد شده صوتی است كه از منبع توليد‌كننده آن در واحد سطح انتشار می‌يابد. به آن ولوم نيز گويند.
پرده: به مقدار فاصله بين دو نت گفته میشود.
پنتاكورد: به توالی پنج نت در يك گام موسيقی گويند.
تحرير: صوتی آهنگين و خالی از حروف است كه از حنجره انسان صادر شده و در حين اجرای آن، هوا هنگام عبور به‌وسيله ماهيچه‌های صوتی قطع و وصل میشود. نوسانات صوتی منظم و سازواره كه از حنجره انسان صادر میشود.
تنور: به صدای زير مردان گويند.
تون ساده: صدايی كه تنها يك فركانس داشته باشد.
تون مركب: صدايی كه دارای چند فركانس مختلف است.
تونيك: به نت آغازين يك گام موسيقی اطلاق میشود.
جنس: تتراكورد در موسيقی عرب، جنس خوانده میشود.
جواب: به نت هشتم در يك اكتاو كه تكرار همان نت اول است در موسيقی عرب، جواب اطلاق میشود و مفهومی كاملا صوتی دارد.
جهاركاه: به درجه چهارم يا نت فا در ديوان اساسی گويند. نام يكی از مقامات اصلی عربی است.
حسينی: يا ششكاه به درجه ششم يا نت لا در ديوان اساسی گويند. نام يكی از فرعيات مقام بياتی است.
دوكاه : به درجه دوم يا نت رِ در ديوان اساسی گويند.
دومينانت: به نت پنجم در يك گام موسيقی اطلاق میشود.
ديوان اساسی: اكتاو اصلی كه مصدر مقامات اصلی موسيقی عرب است خوانده میشود.
رنين صوت: طنين صوت در موسيقی عرب رنين خوانده میشود.
سبك: شيوه يا استيل هنری يا ادبی سبك گفته میشود.
سپرانو: به صدای زنان و كودكان گويند.
سلفژ: روشی برای تربيت گوش و شنوايی است./ نت‌خوانی و نت‌نويسی است.
سُلّم: به نودار موسيقايی يك مقام در موسيقی عرب گويند.
سيكاه: به درجه سوم يا نت می در ديوان اساسی گويند./ نام يكی از مقامات اصلی عرب است.
شدت صوت: رجوع كنيد به بلندی
ششكاه: رجوع كنيد به حسينی
صدا: يا صوت به فركانس‌هايی كه در اثر ارتعاش يك جسم ايجاد شده در محيط مناسب انتشار جريان يافته و برای گوش آدمی قابل دريافت است گفته میشود.
طريق: به خلق و ابداع يك آهنگ يا رديف لحنی مبتنی بر مقامات عربی توسط قاريان صاحب سبك اطلاق میشود.
عقد: در موسيقی عرب گاه به معنای جنس يا تتراكورد و گاه به معنای پنتاكورد به‌كار می‌رود.
غَمّاز المقام: در موسيقی عرب به نت پنچم غماز می‌گويند.
فاصله: به ميزان ارتفاع دو صوت يا دو درجه صوتی گفته میشود.
فركانس: رجوع كنيد به بسامد.
فون: واحد سنجش بلندی صوت است.
قرار: دارای مفهومی صوتی است و هم به معنای درجه اول اكتاو و هم به معنای بم صوت در موسيقی عرب به‌كار می‌رود.
قوت صوت: رجوع كنيد به بلندی.
كردان: يا ماهور به درجه يا نت دو در ديوان اساسی گويند.
گام: عبارت از توالی تثبيت شده اصوات پی در پی با فواصل معين در يك اكتاو است كه دارای مفهوم موسيقی است. در موسيقی عرب به آن مقاما يا نغمه گويند.
متزوسپرانو: به صدای زير زنان و كودكان گويند.
مدت صوت: به مدت استقرار و مكث روی يك نت يا درجه صوتی مدت يا ديرند گويند. در موسيقی عرب به مدت صوت طنين گويند.
مرتبه: نام ديگر ديوان است.
موسيقی آوازی: نوعی موسيقی است كه منشأ آن حنجره انسان است و معمولا در مقابل موسيقی ساز به‌كار می‌رود.
موسقی فولكور: به موسيقی محلی يا منطقه‌ای يا قومی گويند.
نبرات: يا عربات در موسيقی عرب به معنای تحرير به‌كار می‌رود.
نت: الفبای موسيقی يا علائمی برای نوشتن و خواندن يك متن موسيقی است.
نوا: به درجه پنجم يا نت سل در ديوان اساسی گفته میشود.
نوح: يكی از قالب‌های رايج موسيقی در دوران اعراب جاهلی بوده است.
ولوم: مراجعه كنيد به بلندی.
ويبراسون: به معنای لرزش‌های سازواره در موسيقی و تقريبا به مفهوم تحرير نزديك است.
هرتز: واحد فركانس يا بسامد است.
هفت‌كاه: رجوع كنيد به اوج.
يكاه: به درجه سل قبل از ديوان اساسی گفته میشود.
موسيقی ارتجالی: از اصطلاحات موسيقی عربی و به معنای بداهه‌خوانی يا بداهه‌نوازی است. در اين موسيقی خواننده يا نوازنده فارغ از ايقاع يا ريتم نغماتی را به‌صورت آزاد در فضای موسيقی مقامی اجرا می‌كند.
مسافت صوتی: به فاصله بين درجات يا نتها در موسيقی عرب مسافت صوتيه گويند.
مكتب: رجوع كنيد به سبك.
ارتفاع: ارتفاع يك صوت با بسامد يا فركانس آن مشخص شده و به‌طور كلی محدود‌ه‌ای است كه پايين‌ترين و بالاترين درجه صوت در آن مشخص میشود.
اكتاو: گستره صوتی شامل هشت نت كه در آن نت هشتم همان تكرار نت اول است.
آكسان: به معنی لهجه يا تكيه و فشار صوتی روی كلمات يا هجاهاست.
آلتو: به صدای بم زنان و كودكان گفته میشود.
انتقال: تغيير و تعويض يك مقام و مشتقات آن به مقام ديگر از موضعی است كه احساس ناهمگونی در شنونده ايجاد نشود. تعويض مايه يك قطعه موسيقی به مرتبه بالاتر يا پايين‌تر.
انعطاف‌پذيری صوت: ميزان توانايی آمادگی حنجره شخص در انتقال از نتی به نت ديگر يا پرده‌ای به پرده ديگر مبتنی بر منطق موسيقی است.
اوج: يا هفت‌گاه به درجه هفتم يا نت سی SI در ديوان اساسی گويند.
باريتون: به صدای توسط مردان گفته میشود.
باس: به صدای بم مردان گويند.
بسامد: ميزان ارتعاشات يك صدا در مقياس يك ثانيه است و به آن تواتر يا فركانس هم گويند.
بُعد: به پرده در موسيقی عرب بعد گويند.
بلندی صدا: همان شدت يا قوت صوت و عبارت از توان صوتی يا ميزان انرژی آزاد شده صوتی است كه از منبع توليد‌كننده آن در واحد سطح انتشار می‌يابد. به آن ولوم نيز گويند.
پرده: به مقدار فاصله بين دو نت گفته میشود.
پنتاكورد: به توالی پنج نت در يك گام موسيقی گويند.
