انگيزه مردم برای وقف نسخ خطی قرآن بيشتر از ساير نسخه‌هاست
گروه ادب: «محمد ابهری» در نشست ضرورت ساماندهی نسخ خطی قرآن گفت: انگيزه مردم برای اهدای نسخههای خطی در ميان قرآن‌ها بسيار بيشتر از ساير نسخه‌هاست، بنابراين به نظر می‌رسد كه ميزان اهدای قرآن‌ها به دليل بار معنوی و تقدس بيشتر است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) نشست بررسی «ضرورت‌های ساماندهی نسخ خطی قرآن» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين «سيد‌محمد‌علی احمدی ابهری» ـ رئيس بخش ايران‌شناسی و اسلام‌شناسی كتابخانه ملی و عضو انجمن جهانی فهرست‌نگاران نسخ خطی و «محمد وفادار مرادی» ـ كارشناس و ارزياب نسخ خطی آستان قدس رضوی ـ يكشنبه 20 ارديبهشت ـ در سرای اهل قلم نمايشگاه كتاب برگزار شد.
ابهری در اين نشست گفت: در زمينه شناسايی نسخه‌هايی كه در دست مالكان خصوصی وجود دارد متأسفانه تاكنون كار چندانی انجام نشده است، يكی از پيشنهادات من به دولت در زمانی كه در كتابخانه مجلس شورای اسلامی مسئول بودم اين بود كه بدون دخالت در داشته‌های مردم و بدون ايجاد حساسيت، خدماتی را به دارندگان نسخ‌خطی ارائه دهيم. آن زمان پيشنهاد كرديم كه پنج استان را انتخاب كرده و گروه‌های سيار مرمت‌گر و آسيب‌شناس را به استان‌ها اعزام كنيم تا رايگان برای دارندگان نسخ خطی خدمت‌رسانی كنند؛ البته شناسنامه‌ای هم از نسخههای خطی تهيه شد.
وی ادامه داد: اين حركت‌ها موجب شد كه در بين دارندگان نسخ خطی فرهنگ شناسنامه‌دار كردن نسخههای خطی جا بيافتد، داشتن اين شناسنامه بسيار مفيد بود، چرا كه ما را از وجود نسخههای خطی آگاه می‌كرد.
ابهری ادامه داد: متأسفانه در زمينه شناسايی نسخههای موجود در دست مردم به پيشرفتی نرسيده‌ايم و هنوز جای كار بسياری دارد، خيلی از قرآن‌ها در خانواده‌ها وجود دارد كه ما از آن بی‌اطلاع هستيم؛ ما تعداد آخرين نسخههای شناسايی شده را در آخرين شماره مجله نسخه‌پژوهی به دست آورديم، قبل ازآن تصور اين بود كه با 160 هزار نسخه در جهان، دومين كشور دارنده نسخه خطی هستيم و كشور تركيه با نزديك به 200 هزار نسخه خطی مقام نخست را در جهان دارد، اين در حالی است كه پژوهش‌های علمی به ما نشان داد كه تا سال 86، سيصد و چهل هزار نسخه خطی ثبت شده داريم، بلافاصله در كنارش عنوان شد كه حتماً بيش از 160 هزار نسخه ناشناخته نيز در ايران وجود دارد؛ بنابراين ما اولين كشور دارای نسخههای خطی هستيم كه به دليل اينكه فهرست جداگانه‌ای از قرآن‌ها تهيه نمی‌شود، متأسفانه مشخص نشده كه چه تعداد از اين نسخه‌ها، قرآن‌های خطی است.
رئيس بخش ايران‌شناسی و اسلام‌شناسی كتابخانه ملی گفت: يكی از محورهايی كه در آيين بزرگداشت نسخ خطی هر ساله جايزه می‌گرفت، اهداكنندگان نسخ خطی به كتابخانه‌ها بودندكه يقيناً مايه ترغيب اهداكنندگان نسخ خطی بود و سياست تشويق و ترغيب ميان همه مديران كتابخانه‌های بزرگ در ايران را جا انداخت، علاوه بر اين هر كتابخانه‌ای به اهداكنندگان خود لوح تقدير و هديه‌ای می‌داد از جمله اين كارها تهيه سنگ‌نوشته‌ها و كاشی‌نوشته‌هايی از اسامی اهداكنندگان در سالن ورودی كتابخانه مجلس شورای اسلامی و كتابخانه مركزی دانشگاه تهران است.
وی با بيان اين مطلب كه اهدا و وقف در قرآن‌ها بيشتر است، گفت: انگيزه برای اهدای نسخههای خطی در ميان قرآن‌ها بسيار بيشتر از ساير نسخه‌هاست، بنابراين به نظر می‌رسد كه ميزان اهدای قرآن‌ها به دليل بار معنوی و تقدس بيشتر است.
وفادار‌مرادی نيز در ادامه ضمن تأييد سخنان ابهری درباره وقف و اهدای بيشتر در مورد قرآن‌های خطی گفت: جلوهگاه وقف در قرآن‌ها در آستان قدس رضوی نيز نمود بيشتری دارد، به دليل اينكه ما در طول تاريخ شاهد وقف بيشترين قرآن‌های خطی از هر مجموعه ديگر در كتابخانه آستان قدس رضوی بوده‌ايم. وی افزود: هم‌اكنون در قرن حاضر نيز بهترين قرآن‌های خطی در آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، حتی كتابخانه‌های ديگر از خريد برخی از قرآن‌های بزرگ امتناع كرده و مالكان آن را به كتابخانه آستان قدس رضوی برای فروش ارجاع می‌دهند كه البته اين خود گاهی موجب از بين رفتن فرصت خريد نسخه‌ها خواهد شد.
كارشناس ارزياب نسخ خطی آستان قدس رضوی تصريح كرد: آستان قدس رضوی در شورای ارزيابی خود بر اساس اولويت‌های موجود قرآن‌های خطی را خريداری می‌كند و اين مهم در كتاب‌های خطی نيز انجام می‌شود، كتابخانه مجلس، آستان قدس رضوی و ملی در حال حاضر از مراكز مهم خريداری كننده نسخ خطی در ايران هستند.
وی افزود: مقام معظم رهبری بهترين و برترين واقف نسخ خطی به آستان خطی هستند و بيش از 10 هزار نسخه خطی را وقف آستان قدس رضوی كرده‌اند.
وی در اشاره به برنامه‌هايی كه برای آموزش فهرست‌نگاران در ايران مطرح شده گفت: در گذشته نه چندان دور يعنی از آغاز قرن 14 شمسی كه فهرست‌نگاری در ايران انجام می‌شد، فهرست‌نگاری هيچ آيين‌نامه و شيوه مدونی نداشته و به صورت سينه به سينه و تجربی منتقل شده است؛ در سنوات اخير به ويژه پس از انقلاب شكوهمند اسلامی و توجه بيش از حد به نسخههای خطی و جمع‌آوری ميراث مكتوب ايران اسلامی، اين مهم سرلوحه كار قرار گرفت و دو دوره كارشناسی ارشد فهرست‌نگاری كتب خطی در دانشگاه تهران برگزار شد كه فارغ‌التحصيلان اين دوره اكنون به عنوان صاحب‌نظران و محققان مشغول به كار هستند و چندين دوره كوتاه مدت نيز در مركز آموزش آستان قدس رضوی نسبت به اصول فهرست‌نگاری تدريس كرديم كه شاگردان آن آموزش‌های لازم را می‌بينند. وفادار مرادی تصريح كرد: در هند نيز دوره‌ای برای كارشناسی ارشد در دانشگاه ادبيات دهلی برگزار شده كه در آن از برخی اساتيد ايرانی نيز دعوت به عمل آمد تا به تدريس بپردازند، برای آموزش فهرست‌نگاری در شبه قاره، به يقين در كنار كشور تركيه، كتابخانه‌های بزرگ اسلامی هند نيز آمار بسيار زيادی از كتاب‌های خطی دارند كه متأسفانه فهرست صحيحی از آنها در دست نيست.
ابهری نيز در ادامه گفت: ابتكار حجت‌الاسلام والمسلمين «سيد‌احمد اشكوری، حجت‌الاسلام والمسلمين «سيدصادق اشكوری» و حجت‌الاسلام «سيدجعفر اشكوری» و به طور كلی خانواده اشكوری‌ها كه تلاش‌های بسياری را در فهرست‌نگاری قرآن‌های مراكز دور افتاده كشور انجام داده‌اند، نيز دوره‌ای را در دو سال گذشته برای آموزش فهرست‌نگاری در قم راه‌اندازی كرده و شاگردانی نيز تربيت كرده‌اند.
وی ادامه داد: آنچه تا به حال انجام شده راضی‌كننده نبوده و بسيار كمتر از ميزان نياز بوده است. همان طور كه گفته شد، ميزان زيادی نسخههای خطی در دنيا داريم كه جز خود ايرانی‌ها كسان ديگری علاقه‌مند به فهرست‌كردن آنها نيستند، بنابراين بهتر است نسخههای فارسی در ساير كشورهای جهان شناسايی شده و ساماندهی شوند، برای مثال حكومت هند چندان علاقه‌ای به شناخته شدن كتاب‌های خطی فارسی در هند ندارد و نمی‌خواهند كه آثار 800 ساله سلطه ايرانی‌ها بر هند به جا بماند و اگر لازم شد روزی آن را بتوانند انكار كنند. اين ما هستيم كه بايد نشان دهيم كه ايران پهنه بسيار گسترده فرهنگی داشته است.
ابهری با بيان اين مطلب كه در تركيه و كشورهای اروپای شرقی هم نسخههای فارسی بسياری در دست است كه توان خواندن آنها برای ترك‌ها وجود ندارد گفت: ايرانی‌ها خود بايد به ساماندهی اين نسخ بپردازند، بنابراين ما نيازمند تربيت نيروی متخصص هستيم. بارها كشورهای ديگر از كتابخانه‌های ايرانی خواسته‌اند تا نيرويی برای شناسايی نسخههای فارسی موجود در كتابخانه‌های خارجی بفرستند كه اين خود نيازمند هزينه‌های بسياری است، بنابراين ما هنوز با فاصله مطلوب تربيت نيروی متخصص فاصله داريم.
وی اشاره كرد: به تازگی انجمن فهرست‌نگاران ايران تشكيل شده كه درآينده برنامه‌های آموزشی برای گشترش علم نسخه‌شناسی و فهرست‌نويسی خواهد داشت.
ابهری كه معتقد بود برای ساماندهی قرآن‌ها و نسخههای خطی نيازمند بودجه چندانی نيستيم گفت: من گمان می‌كنم، بيش از بودجه ما به خواست و توجه نياز داريم يعنی امور مربوط به نسخ خطی از شناسايی، تصحيح و انتشار و حتی اطلاع‌رسانی امور پرهزينه‌ای نيست. ما در سطح كشور در بسياری از امور فرهنگی بودجه‌های بسيار بالا صرف می‌كنيم، بنابراين در زمينه‌های فرهنگی بی‌بودجه نيستيم. اموری مانند تربيت فهرست‌نگار و تصحيح و انتشار نيز اموری پرهزينه نيست و تمام عزيزانی كه فهرست‌نگاری انجام می‌دهند از علاقه به اين كار روی آورده‌اند و وسايل امرار معاش خود را از جای ديگری تأمين می كنند.
وی ادامه داد: اگر عزم، توجه و ارادهای ملی وجود داشته باشد و مديران ما اين ضرورت را تشخيص دهند كه اهميت نسخ خطی چيست و چگونه بايد با آنها برخورد شود ، می‌توانيم به ساماندهی وضعيت مطلوب نسخ خطی دست‌يابيم.
وفادار مرادی كه نظری خلاف نظر ابهری داشت گفت: تجميع نسخههای خطی هزينه‌بر است، اينكه ما بخواهيم قرآن‌های خطی را از خانه‌ها و از دست افرادی كه امكان نگهداری آنها را ندارند، جمع‌آوری كنيم، بودجه بسيار كلانی لازم است، وقتی يك برگ قرآن خط «بايسنقر ميرزا» به 7 ميليون دلار قيمت می خورد، جمع‌آوری قرآن‌ها و جلوگيری از رفتن اين نسخه‌ها به خارج از كشور نيازمند يك بودجه بسيار كلان ملی است كه از توان همه كتابخانه‌ها خارج است. بنابراين در بحث تجميع احتياج به اختصاص بودجه‌ای از سوی مجلس شورای اسلامی هستيم. علی‌رغم اين در بخش فهرست‌نگاری، كارمندان با حداقل‌ها به دليل عشق و توجهی كه نسبت به نسخ خطی داشتند ساخته‌اند.
وفادار در پايان سخنان خود گفت: فهرست جامع فهرستگان قرآن‌های خطی به ضرورت بايد انجام شود، چرا كه اگر نياز به تهيه دايرة‌المعارفی از خوشنويسان قرآن‌های خطی داشته باشيم، ناگزيريم كه اين فهرستگان را داشته باشيم، بنابراين مقدمه‌ای برای تهيه اين دائرة‌المعارف خواهد بود. برای نوشتن دانشنامه كتاب‌آرايان، مذهبان و سرلوح‌نگاران قرآن‌های خطی نيز نيازمند فهرستی جامع هستيم كه نكات ريز هنری در آنها ذكر شود.
وی ادامه داد: نقش مساجد، تكيه گاه‌ها و حتی خانقاه‌ها در تكثير قرآن‌های خطی نيز بعد از نوشتن فهرستگان قرآن‌های خطی مشخص خواهد شد. هنر جلد‌سازی به صورت دوره‌های مختلف مشخص می‌شود. كاغذسازی هر مقطع را نيز می‌توان بعد از فهرست‌نويسی جامع بدست آورد. حتی مترجمان قرآن در دوره‌های مختلف از تأليف فهرستگان جامع قرآن‌های خطی شناسايی می‌شوند.
ابهری نيز در پايان گفت: ضمن تشكر از اصحاب رسانه و خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) برای مطرح كردن بحث ضرورت‌های ساماندهی نسخ خطی قرآن گفت: در اين زمينه هنوز نيازمند فرهنگ‌سازی‌های بيشتری هستيم و اصحاب رسانه در اين ميان نقش پررنگی دارند.
ابهری در اين نشست گفت: در زمينه شناسايی نسخه‌هايی كه در دست مالكان خصوصی وجود دارد متأسفانه تاكنون كار چندانی انجام نشده است، يكی از پيشنهادات من به دولت در زمانی كه در كتابخانه مجلس شورای اسلامی مسئول بودم اين بود كه بدون دخالت در داشته‌های مردم و بدون ايجاد حساسيت، خدماتی را به دارندگان نسخ‌خطی ارائه دهيم. آن زمان پيشنهاد كرديم كه پنج استان را انتخاب كرده و گروه‌های سيار مرمت‌گر و آسيب‌شناس را به استان‌ها اعزام كنيم تا رايگان برای دارندگان نسخ خطی خدمت‌رسانی كنند؛ البته شناسنامه‌ای هم از نسخههای خطی تهيه شد.
وی ادامه داد: اين حركت‌ها موجب شد كه در بين دارندگان نسخ خطی فرهنگ شناسنامه‌دار كردن نسخههای خطی جا بيافتد، داشتن اين شناسنامه بسيار مفيد بود، چرا كه ما را از وجود نسخههای خطی آگاه می‌كرد.
ابهری ادامه داد: متأسفانه در زمينه شناسايی نسخههای موجود در دست مردم به پيشرفتی نرسيده‌ايم و هنوز جای كار بسياری دارد، خيلی از قرآن‌ها در خانواده‌ها وجود دارد كه ما از آن بی‌اطلاع هستيم؛ ما تعداد آخرين نسخههای شناسايی شده را در آخرين شماره مجله نسخه‌پژوهی به دست آورديم، قبل ازآن تصور اين بود كه با 160 هزار نسخه در جهان، دومين كشور دارنده نسخه خطی هستيم و كشور تركيه با نزديك به 200 هزار نسخه خطی مقام نخست را در جهان دارد، اين در حالی است كه پژوهش‌های علمی به ما نشان داد كه تا سال 86، سيصد و چهل هزار نسخه خطی ثبت شده داريم، بلافاصله در كنارش عنوان شد كه حتماً بيش از 160 هزار نسخه ناشناخته نيز در ايران وجود دارد؛ بنابراين ما اولين كشور دارای نسخههای خطی هستيم كه به دليل اينكه فهرست جداگانه‌ای از قرآن‌ها تهيه نمی‌شود، متأسفانه مشخص نشده كه چه تعداد از اين نسخه‌ها، قرآن‌های خطی است.
رئيس بخش ايران‌شناسی و اسلام‌شناسی كتابخانه ملی گفت: يكی از محورهايی كه در آيين بزرگداشت نسخ خطی هر ساله جايزه می‌گرفت، اهداكنندگان نسخ خطی به كتابخانه‌ها بودندكه يقيناً مايه ترغيب اهداكنندگان نسخ خطی بود و سياست تشويق و ترغيب ميان همه مديران كتابخانه‌های بزرگ در ايران را جا انداخت، علاوه بر اين هر كتابخانه‌ای به اهداكنندگان خود لوح تقدير و هديه‌ای می‌داد از جمله اين كارها تهيه سنگ‌نوشته‌ها و كاشی‌نوشته‌هايی از اسامی اهداكنندگان در سالن ورودی كتابخانه مجلس شورای اسلامی و كتابخانه مركزی دانشگاه تهران است.
وی با بيان اين مطلب كه اهدا و وقف در قرآن‌ها بيشتر است، گفت: انگيزه برای اهدای نسخههای خطی در ميان قرآن‌ها بسيار بيشتر از ساير نسخه‌هاست، بنابراين به نظر می‌رسد كه ميزان اهدای قرآن‌ها به دليل بار معنوی و تقدس بيشتر است.
وفادار‌مرادی نيز در ادامه ضمن تأييد سخنان ابهری درباره وقف و اهدای بيشتر در مورد قرآن‌های خطی گفت: جلوهگاه وقف در قرآن‌ها در آستان قدس رضوی نيز نمود بيشتری دارد، به دليل اينكه ما در طول تاريخ شاهد وقف بيشترين قرآن‌های خطی از هر مجموعه ديگر در كتابخانه آستان قدس رضوی بوده‌ايم. وی افزود: هم‌اكنون در قرن حاضر نيز بهترين قرآن‌های خطی در آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، حتی كتابخانه‌های ديگر از خريد برخی از قرآن‌های بزرگ امتناع كرده و مالكان آن را به كتابخانه آستان قدس رضوی برای فروش ارجاع می‌دهند كه البته اين خود گاهی موجب از بين رفتن فرصت خريد نسخه‌ها خواهد شد.
كارشناس ارزياب نسخ خطی آستان قدس رضوی تصريح كرد: آستان قدس رضوی در شورای ارزيابی خود بر اساس اولويت‌های موجود قرآن‌های خطی را خريداری می‌كند و اين مهم در كتاب‌های خطی نيز انجام می‌شود، كتابخانه مجلس، آستان قدس رضوی و ملی در حال حاضر از مراكز مهم خريداری كننده نسخ خطی در ايران هستند.
وی افزود: مقام معظم رهبری بهترين و برترين واقف نسخ خطی به آستان خطی هستند و بيش از 10 هزار نسخه خطی را وقف آستان قدس رضوی كرده‌اند.
وی در اشاره به برنامه‌هايی كه برای آموزش فهرست‌نگاران در ايران مطرح شده گفت: در گذشته نه چندان دور يعنی از آغاز قرن 14 شمسی كه فهرست‌نگاری در ايران انجام می‌شد، فهرست‌نگاری هيچ آيين‌نامه و شيوه مدونی نداشته و به صورت سينه به سينه و تجربی منتقل شده است؛ در سنوات اخير به ويژه پس از انقلاب شكوهمند اسلامی و توجه بيش از حد به نسخههای خطی و جمع‌آوری ميراث مكتوب ايران اسلامی، اين مهم سرلوحه كار قرار گرفت و دو دوره كارشناسی ارشد فهرست‌نگاری كتب خطی در دانشگاه تهران برگزار شد كه فارغ‌التحصيلان اين دوره اكنون به عنوان صاحب‌نظران و محققان مشغول به كار هستند و چندين دوره كوتاه مدت نيز در مركز آموزش آستان قدس رضوی نسبت به اصول فهرست‌نگاری تدريس كرديم كه شاگردان آن آموزش‌های لازم را می‌بينند. وفادار مرادی تصريح كرد: در هند نيز دوره‌ای برای كارشناسی ارشد در دانشگاه ادبيات دهلی برگزار شده كه در آن از برخی اساتيد ايرانی نيز دعوت به عمل آمد تا به تدريس بپردازند، برای آموزش فهرست‌نگاری در شبه قاره، به يقين در كنار كشور تركيه، كتابخانه‌های بزرگ اسلامی هند نيز آمار بسيار زيادی از كتاب‌های خطی دارند كه متأسفانه فهرست صحيحی از آنها در دست نيست.
ابهری نيز در ادامه گفت: ابتكار حجت‌الاسلام والمسلمين «سيد‌احمد اشكوری، حجت‌الاسلام والمسلمين «سيدصادق اشكوری» و حجت‌الاسلام «سيدجعفر اشكوری» و به طور كلی خانواده اشكوری‌ها كه تلاش‌های بسياری را در فهرست‌نگاری قرآن‌های مراكز دور افتاده كشور انجام داده‌اند، نيز دوره‌ای را در دو سال گذشته برای آموزش فهرست‌نگاری در قم راه‌اندازی كرده و شاگردانی نيز تربيت كرده‌اند.
وی ادامه داد: آنچه تا به حال انجام شده راضی‌كننده نبوده و بسيار كمتر از ميزان نياز بوده است. همان طور كه گفته شد، ميزان زيادی نسخههای خطی در دنيا داريم كه جز خود ايرانی‌ها كسان ديگری علاقه‌مند به فهرست‌كردن آنها نيستند، بنابراين بهتر است نسخههای فارسی در ساير كشورهای جهان شناسايی شده و ساماندهی شوند، برای مثال حكومت هند چندان علاقه‌ای به شناخته شدن كتاب‌های خطی فارسی در هند ندارد و نمی‌خواهند كه آثار 800 ساله سلطه ايرانی‌ها بر هند به جا بماند و اگر لازم شد روزی آن را بتوانند انكار كنند. اين ما هستيم كه بايد نشان دهيم كه ايران پهنه بسيار گسترده فرهنگی داشته است.
ابهری با بيان اين مطلب كه در تركيه و كشورهای اروپای شرقی هم نسخههای فارسی بسياری در دست است كه توان خواندن آنها برای ترك‌ها وجود ندارد گفت: ايرانی‌ها خود بايد به ساماندهی اين نسخ بپردازند، بنابراين ما نيازمند تربيت نيروی متخصص هستيم. بارها كشورهای ديگر از كتابخانه‌های ايرانی خواسته‌اند تا نيرويی برای شناسايی نسخههای فارسی موجود در كتابخانه‌های خارجی بفرستند كه اين خود نيازمند هزينه‌های بسياری است، بنابراين ما هنوز با فاصله مطلوب تربيت نيروی متخصص فاصله داريم.
وی اشاره كرد: به تازگی انجمن فهرست‌نگاران ايران تشكيل شده كه درآينده برنامه‌های آموزشی برای گشترش علم نسخه‌شناسی و فهرست‌نويسی خواهد داشت.
ابهری كه معتقد بود برای ساماندهی قرآن‌ها و نسخههای خطی نيازمند بودجه چندانی نيستيم گفت: من گمان می‌كنم، بيش از بودجه ما به خواست و توجه نياز داريم يعنی امور مربوط به نسخ خطی از شناسايی، تصحيح و انتشار و حتی اطلاع‌رسانی امور پرهزينه‌ای نيست. ما در سطح كشور در بسياری از امور فرهنگی بودجه‌های بسيار بالا صرف می‌كنيم، بنابراين در زمينه‌های فرهنگی بی‌بودجه نيستيم. اموری مانند تربيت فهرست‌نگار و تصحيح و انتشار نيز اموری پرهزينه نيست و تمام عزيزانی كه فهرست‌نگاری انجام می‌دهند از علاقه به اين كار روی آورده‌اند و وسايل امرار معاش خود را از جای ديگری تأمين می كنند.
وی ادامه داد: اگر عزم، توجه و ارادهای ملی وجود داشته باشد و مديران ما اين ضرورت را تشخيص دهند كه اهميت نسخ خطی چيست و چگونه بايد با آنها برخورد شود ، می‌توانيم به ساماندهی وضعيت مطلوب نسخ خطی دست‌يابيم.
وفادار مرادی كه نظری خلاف نظر ابهری داشت گفت: تجميع نسخههای خطی هزينه‌بر است، اينكه ما بخواهيم قرآن‌های خطی را از خانه‌ها و از دست افرادی كه امكان نگهداری آنها را ندارند، جمع‌آوری كنيم، بودجه بسيار كلانی لازم است، وقتی يك برگ قرآن خط «بايسنقر ميرزا» به 7 ميليون دلار قيمت می خورد، جمع‌آوری قرآن‌ها و جلوگيری از رفتن اين نسخه‌ها به خارج از كشور نيازمند يك بودجه بسيار كلان ملی است كه از توان همه كتابخانه‌ها خارج است. بنابراين در بحث تجميع احتياج به اختصاص بودجه‌ای از سوی مجلس شورای اسلامی هستيم. علی‌رغم اين در بخش فهرست‌نگاری، كارمندان با حداقل‌ها به دليل عشق و توجهی كه نسبت به نسخ خطی داشتند ساخته‌اند.
وفادار در پايان سخنان خود گفت: فهرست جامع فهرستگان قرآن‌های خطی به ضرورت بايد انجام شود، چرا كه اگر نياز به تهيه دايرة‌المعارفی از خوشنويسان قرآن‌های خطی داشته باشيم، ناگزيريم كه اين فهرستگان را داشته باشيم، بنابراين مقدمه‌ای برای تهيه اين دائرة‌المعارف خواهد بود. برای نوشتن دانشنامه كتاب‌آرايان، مذهبان و سرلوح‌نگاران قرآن‌های خطی نيز نيازمند فهرستی جامع هستيم كه نكات ريز هنری در آنها ذكر شود.
وی ادامه داد: نقش مساجد، تكيه گاه‌ها و حتی خانقاه‌ها در تكثير قرآن‌های خطی نيز بعد از نوشتن فهرستگان قرآن‌های خطی مشخص خواهد شد. هنر جلد‌سازی به صورت دوره‌های مختلف مشخص می‌شود. كاغذسازی هر مقطع را نيز می‌توان بعد از فهرست‌نويسی جامع بدست آورد. حتی مترجمان قرآن در دوره‌های مختلف از تأليف فهرستگان جامع قرآن‌های خطی شناسايی می‌شوند.
ابهری نيز در پايان گفت: ضمن تشكر از اصحاب رسانه و خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) برای مطرح كردن بحث ضرورت‌های ساماندهی نسخ خطی قرآن گفت: در اين زمينه هنوز نيازمند فرهنگ‌سازی‌های بيشتری هستيم و اصحاب رسانه در اين ميان نقش پررنگی دارند.
مطالب مرتبط
