تبيين حكيمان مسلمان، بهترين تبيين تحقق وحی است
گروه انديشه: نظريه حكيمان مسلمان كه يك نظريه انسان‌شناختی است بيان می‌دارد كه روح انسان دارای دو جنبه است: جنبه طبيعی و جنبه مابعد طبيعی و شهيد مطهری تبيين صحيح چگونگی تحقق وحی را تبيين حكيمان مسلمان می‌داند.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، مقاله «وحی از ديدگاه مك‌كواری و مطهری» به قلم «مهدی عباس‌زاده» در فصلنامه علمی ـ پژوهشی قبسات منتشر شده است. وحی عنصری مهم در الهيات مسيحی و كلام مسيحی و از مسائل اصلی آن‌هاست. اين مسئله به ويژه در تفكر كشيش جان‌مك‌كواری و استاد مطهری مطرح شده است.
نوشتار حاضر می‌كوشد مسائلی همچون چيستی وحی، محتوا و حامل وحی، اعتبار وحی، اقسام يا سطوح وحی، معرفت‌شناسی وحی، توصيف معرفت وحيانی و... را از ديدگاه اين دو متفكر بررسی كند و با وجود اختلاف فضای فكری و هنری دينی اين دو، مقايسه‌ای ميان ديدگاه‌های آن‌ها ارائه دهد و در ضمن مقايسه، نقاط تشابه و اختلاف نيز روشن خواهد شد.
مؤلف در مورد اعتبار وحی می‌نگارد: وحی و تحليل وحيانی هستی، كه تنها برای فرد ديندار، پذيرفتنی است و فردی كه فاقد رويكرد دينی است، آن را بی‌محتوا و بيگانه می‌پندارند، بنابراين می‌توان گفت وحی امری «خود ـ اعتبار دهنده» نيست. از اين رو به باور مك‌كواری، اگر بتوان وجوه تشابهی ميان وحی الهی و معرفت عادی بشر يافت، می‌توان از وثوق‌پذيری وحی دفاع كرد؛ زيرا كه معرفت اساسا چيزی است كه مورد تأييد فرد غير ديندار است.
عباس‌زاده در مورد معرفت‌شناسی وحی از ديدگاه مك‌كواری می‌نويسد: مباحث مك‌كواری در معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی، بازتابی از تفكر فيلسوف وجودگرای آلمانی، مارتين هايدگر است است؛ هر چند تفاوت‌هايی نيز ميان آن دو وجود دارد؛ زيرا، هايدگر، فيلسوف است و مك‌كواری، متأله.
نگارنده در بخشی ديگر مقاله خود در مورد كيفيت تحقق وحی از ديدگاه شهيد مطهری می‌نويسد: استاد مطهری درباره چگونگی تحقق وحی، سه نظريه را مطرح می‌كند كه عبارتند از: نظريه عوامانه، نظريه روشنفكرانه و نظريه حكيمان مسلمان. نظريه عوامانه آن است كه خداوند بر فراز آسمان‌ها و پيامبر بر روی زمين است؛ از اين رو برای اين‌كه پيام خداوند به پيامبر برسد بايد اين فاصله را موجودی به نام فرشته طی كند كه پر و بال است.
نظريه روشنفكرانه، مدعی است فرآيند نزول وحی از سوی خدا و پيام خدا و قانون آسمانی، جملگی تعبير‌هايی مجازی است كه لازمه سخن گفتن با توده مردم است، در واقع پيامبر يك «نابغه اجتماعی» است كه درصدد اصلاح جامعه است و چاره‌ای جز به كار گرفتن اين تعابير مجازی ندارد؛ در واقع فرشته باطن پيامبر است.
نظريه حكيمان مسلمان كه يك نظريه انسان‌شناختی است، بيان می‌دارد كه روح انسان دارای دو جنبه يا وجه است: جنبه طبيعی و جنبه مابعد طبيعی (يا به تعبير دقيق‌تر، ماورای طبيعی). جنبه طبيعی روح مشتمل بر قوای حسی، خيالی و عقلی است، اما جنبه مابعد طبيعی روح، امكان اتصال به عالم فراطبيعی را برای انسان فراهم می‌آورد. البته اين نوع اخير دارای درجات ضعف و شدت است، و شديدترين نوع آن در فرآيند وحی ظاهر می‌گردد و خاص پيامبران است. و به نظر شهيد مطهری تبيين صحيح چگونگی تحقق وحی همين حكيمان اسلامی است.
لازم به ذكر است كه شماره 48 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «قبسات» با صاحب‌امتيازی و مديرمسئولی حجت‌الاسلام علی‌اكبر رشاد و سردبيری محمد محمدرضايی منتشر شده است.
نوشتار حاضر می‌كوشد مسائلی همچون چيستی وحی، محتوا و حامل وحی، اعتبار وحی، اقسام يا سطوح وحی، معرفت‌شناسی وحی، توصيف معرفت وحيانی و... را از ديدگاه اين دو متفكر بررسی كند و با وجود اختلاف فضای فكری و هنری دينی اين دو، مقايسه‌ای ميان ديدگاه‌های آن‌ها ارائه دهد و در ضمن مقايسه، نقاط تشابه و اختلاف نيز روشن خواهد شد.
مؤلف در مورد اعتبار وحی می‌نگارد: وحی و تحليل وحيانی هستی، كه تنها برای فرد ديندار، پذيرفتنی است و فردی كه فاقد رويكرد دينی است، آن را بی‌محتوا و بيگانه می‌پندارند، بنابراين می‌توان گفت وحی امری «خود ـ اعتبار دهنده» نيست. از اين رو به باور مك‌كواری، اگر بتوان وجوه تشابهی ميان وحی الهی و معرفت عادی بشر يافت، می‌توان از وثوق‌پذيری وحی دفاع كرد؛ زيرا كه معرفت اساسا چيزی است كه مورد تأييد فرد غير ديندار است.
عباس‌زاده در مورد معرفت‌شناسی وحی از ديدگاه مك‌كواری می‌نويسد: مباحث مك‌كواری در معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی، بازتابی از تفكر فيلسوف وجودگرای آلمانی، مارتين هايدگر است است؛ هر چند تفاوت‌هايی نيز ميان آن دو وجود دارد؛ زيرا، هايدگر، فيلسوف است و مك‌كواری، متأله.
نگارنده در بخشی ديگر مقاله خود در مورد كيفيت تحقق وحی از ديدگاه شهيد مطهری می‌نويسد: استاد مطهری درباره چگونگی تحقق وحی، سه نظريه را مطرح می‌كند كه عبارتند از: نظريه عوامانه، نظريه روشنفكرانه و نظريه حكيمان مسلمان. نظريه عوامانه آن است كه خداوند بر فراز آسمان‌ها و پيامبر بر روی زمين است؛ از اين رو برای اين‌كه پيام خداوند به پيامبر برسد بايد اين فاصله را موجودی به نام فرشته طی كند كه پر و بال است.
نظريه روشنفكرانه، مدعی است فرآيند نزول وحی از سوی خدا و پيام خدا و قانون آسمانی، جملگی تعبير‌هايی مجازی است كه لازمه سخن گفتن با توده مردم است، در واقع پيامبر يك «نابغه اجتماعی» است كه درصدد اصلاح جامعه است و چاره‌ای جز به كار گرفتن اين تعابير مجازی ندارد؛ در واقع فرشته باطن پيامبر است.
نظريه حكيمان مسلمان كه يك نظريه انسان‌شناختی است، بيان می‌دارد كه روح انسان دارای دو جنبه يا وجه است: جنبه طبيعی و جنبه مابعد طبيعی (يا به تعبير دقيق‌تر، ماورای طبيعی). جنبه طبيعی روح مشتمل بر قوای حسی، خيالی و عقلی است، اما جنبه مابعد طبيعی روح، امكان اتصال به عالم فراطبيعی را برای انسان فراهم می‌آورد. البته اين نوع اخير دارای درجات ضعف و شدت است، و شديدترين نوع آن در فرآيند وحی ظاهر می‌گردد و خاص پيامبران است. و به نظر شهيد مطهری تبيين صحيح چگونگی تحقق وحی همين حكيمان اسلامی است.
لازم به ذكر است كه شماره 48 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «قبسات» با صاحب‌امتيازی و مديرمسئولی حجت‌الاسلام علی‌اكبر رشاد و سردبيری محمد محمدرضايی منتشر شده است.
